Qafqazin strateji TƏDQİqatlari institutu oleq Kuznetsov Mərkəzi Qafqaz: sivilizasiyaların toqquşmasına retrospektiv baxış
Yüklə 0,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Oleq Kuznetsov
- Dağlıq Qarabağ münaqişəsi: «sivilizasiyaların toqquşması»
106 Oleq Kuznetsov var lıq la rı nın mənasını itirmişlər. Onların can atacaqları bir ar zu və məq səd qalmamışdır. Buna parlaq nümunə kimi Pa- ruyr Ay rik ya nın taleyini göstərmək olar. 1970-ci illərdə o, er məni mil li dis si dentləri arasında az qala 1 nömrəli sima sa yı lırdı, la kin can fə şanlıqla və səmimi surətdə mübarizə apar dığı SSR İt ti fa qı tarix səh nəsindən getdikdən sonra öz həm və tənlərinin əksəriyyəti üçün siyasi marginala çevrildi. Əs lində, o, sovet dövründə də si ya si marginal idi. Bu insanın fa ciə si ondan ibarətdir ki, ideyadan ruhlandığı halda real hə- yat da özü barəsində özünün təsəvvür et di yindən tamamilə fərq li bir şəxs idi, hər şey aydınlaşdıqdan son ra isə bunu qə- bul edə bilmədi. Bir an içində gözəl xəyaldan sərt reallığa çev ri lən Ermənistan Respublikası uzun illər həmin xə yal la yaşayanların şüurunda intellektual və emosional boşluq ya- rat dı. Psixologiya elminin dilində danışsaq, fəaliyyət üçün ha kim konstellyasiyanın və vadaredici motivin itirilməsi frus- t ra si ya doğurdu. Bu frustrasiyadan xilas yolunu yalnız prin- sipcə yeni es xatoloji ideyanın meydana çıxması verə bilərdi. Ermənilər üçün belə bir ideya məhz Dağlıq Qarabağ uğrunda mü haribə ol du. Onlar Dağlıq Qarabağı öz xəyallarında zə fər- dən sonra zəfər ki mi yaşadırdılar. Həmin kampaniyanın aşkar hərbi-texniki uğuruna bax - ma ya raq, ermənilər sarsıdıcı psixoloji məğlubiyyətə uğ ra mış- lar və on ların daha ayıq düşüncəli hissəsi bunun fərqindədir. «Böyük Er mə nistan» idealının əldə edilməsi kimi yaradıcı xarakter da şı yan və buna görə də öz təməlində pozitiv olan kol lektivçi ide ya öz yerini neqativ xarakter daşıyan, ona gö- rə də gələcəyi ol ma yan ideyaya – Qarabağ cəbhəsində mü- da fi ə müharibəsi ide ya sı na, əslində isə ermənilərin özləri üçün öz əlləri ilə yaratdıqları eks tre mal şəraitdə, insanın ta- le yin təsadüfl əri ilə üzbəüz qaldığı şə rait də cansıxıcı və per- 107 Dağlıq Qarabağ münaqişəsi: «sivilizasiyaların toqquşması?» spek tivsiz sağ qalmaq ideyasına ver mişdir. Bu ideya onun ya radıcıları – orta və yaşlı nəsildən olan er mə nilər üçün hə- lə ki hansısa həyatı anlam daşıyır, amma on la rın uşaqları və nə vələri tərəfi ndən qətiyyən qəbul edilmir. Bunu sosial şə bə- kələrdə gənc ermənilərin kontaktlarının məzmunu tam açıq- lığı ilə nümayiş etdirir. Yox, gənc ermənilərin əsas kütləsi öz ata-babaları kimi qa tı millətçidir, əcdadlarına nisbətən daha səylə dünyanı «öz- lə ri nin kilərə» və «özgələrə» bölür, indi ermənilərin təkcə Ön Asi ya da, Avropada və ya Şimali Amerikada deyil, həm də Avs tra li ya da, Okeaniyada, Mərkəzi Afrika ölkələrində və hətta mil li men ta litetinə görə onlara tamamilə yad olan Ya- po niyada və Çin də yaşamalarından nəşə ilə danışırlar. Bu- nun isə bircə mənası var dır: müasir gənc ermənilər üçün on la rın «tarixi vətəni» ta ma mi lə maraqsızdır, onların sub- yek tiv marağının cazibə mər kə zi və arzularının təcəssümü dias por dur. Daha onlar öz sub yek tiv həyat perspektivlərini Er mə nistanla bağlamırlar, Er mə nis tan idealı onları cəlb et- mir, gənclər diaspora çıxıb get mə yin variantlarını və im- kan la rını öyrənirlər, onların qəlb lə ri nə artıq Aqasfer hakim ol muşdur. Tarixi prosesin kəfkiri əks tə rə fə is ti qa mət gö tür- müşdür – ermənilər «Böyük Ermənistan» idea lı na ar xa çe- vi rə rək diaspora üz tutmuşlar, onların ən ye ni dis per si ya sı başlanmışdır və bunun nəticəsi indiki Er mə ni stan Res pub- li ka sının kifayət qədər tezliklə və labüd su rət də zəifl ə mə si ola caq dır. Bu, bir ildən, iki ildən sonra baş ver mə yə cək dir, amma hök mən orta müddətli perspektivdə, ən yaxın onillikdə baş ve rə cək və bundan sonra həmin ölkənin iqtisadiyyatı və siyasəti qə ti olaraq staqfl yasiya – əvvəllər əldə edilmiş sə viy- yənin aşağı en mə si və keçmiş dəyərlərin itirilməsi ilə bağlı olan permanent dur ğun luq vəziyyətinə düşəcəkdir. 108 Oleq Kuznetsov Bu halda Ermənistan və xüsusən Qarabağ onlar üçün Los-An celosun Qlendeyl və ya Hollivud rayonlarında, Mon- te bel loda və ya Burbankda, Kanadanın Toronto və ya Mon- real şə hər lə rin də, – Rusiyanın cənubunu, Moskvanı və Sankt- Peterburqu heç de mi rik, – öz həmtayfalarının mə həl lə lə rin də fi ravan həyata asan lıq la və vicdan əzabı çəkmədən də yiş dir- dik ləri həminki uzaq mənəvi ideal olaraq qalacaqdır. Tə bii ki, erməni diasporu Er mə nistanda və Dağlıq Qarabağda qa- lan həmtayfaları üçün ye nə də pul toplayacaq, çox vaxt bun- dan ötrü yaşadıqları öl kə lə rin və vilayətlərin dövlət və ya bə- lə diyyə büdcələrindən is ti fa də edəcəklər (məsələn, Fransada baş şura sədrinin etnik er mə ni Patrik Devecyan olduğu O-de- Sen departamenti 2008-ci ildən başlayaraq hər il fransız vergi ödəyicilərinin və sait lə ri he sa bına Ermənistanın kənd yer lə- rində kommunal inf ra struk tu run in ki şa fı na sponsorluq edir). Am ma bu, özünü erməni ad lan dır maq, bu nun la bağlı ne mət- lər dən istifadə etmək, eyni za man da Er mə ni stan Res pub li ka- sı nın vətəndaşı olmamaq, onun əra zi sin də və ya Dağ lıq Qa- ra bağ da yaşamamaq imkanı üçün verilən haqq, bir növ dəbbə pu lu olacaqdır. Müasir transmilli qloballaşma şəraitində «Böyük Er mə ni- stan» dini-mistik ideyası bütövlükdə erməni etnosunun möv- cud lu ğunun ideoloji əsası olmaqdan çıxmış, hakimiyyətə və pu la malik olaraq, özləri kimilər ilə işgüzar ünsiyyətdə ha ki- miy yə ti ni və pulunu artırmağa hazır olanların cəmiyyətdə qə- bul edilmiş seçkin mövzularda fi kirlər yürütdüyü və üzvlük haq qı ödədiyi özünəməxsus qapalı elitar klub ideologiyasına çev ril miş dir. Etnik-dini əlamət üzrə təşkil edilən sosial-iş- güzar kom mu ni ka siyaların bu cür strukturunun mövcud ol- ma sı üçün Dağ lıq Qarabağda münaqişə məcburi şərtdir. Mə lum dur ki, in san ları heç nə sosial ortaqlıq və kollektiv Yüklə 0,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|