QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov
Yüklə 3,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AKVATORİYA (yun. Agua – su)
- AQREQASİYA ( yun. aggrego – birləşdirirəm)
- AQROBİOLOGİYA
- AQROFİTLƏR
- – Aqroekoloji vilayət
- Aqroekoloji yarımrayon
- Qeyd: Hər rayon və yarımrayon torpaq xassələrinə görə 5 qrupa bölünür. AQROEKOLOGİYA, AQROSENOLOGİYA, aqrorekologiya
- AQROEKOSİSTEMİN QİDA SAHƏSİ
16
AKVATORİYA (yun. Agua – su) – su səthinin müəyyən bir sahəsi.
AQAMİYA – cinsi prosesin yox olması. AQLOMERASİYA – olduqca çoxlu miqdarda insanların, heyvanların, yaşayış məntəqələrinin və s.-nin toplanması, sıxlaşması. Adətən, A. – neqativ ekoloji əhəmiyyət daşıyır.
canlı orqanizmlərin bir yerə toplanması (yığılması). Heyvanlar (həşəratlar, balıqlar, quşlar, müxtəlif məməlilər) A-dan yem əldə etmək, yırtıcılardan və əlverişsiz mühit şəraitindən mühafizə olunmaq üçün istifadə edirlər.
tərkibində kimyəvi maddələr saxlayan su. Tərkibində xlorid, sulfat turşusu və amonyak duzları olan su xüsusilə aqressiv sayılır.
bağ və meşə əkinlərindən ibarət landşaft. AQROBİOGEOSENOZLAR (AQROBİOSENOZLAR, AQROSENOZLAR) – insan tərəfindən dəyişdirilən və ya yaradılan törəmə biogeosenozlar (tarla, bostan, bağ, üzümlük, meşə plantasiyaları, qoruyucu meşə zolaqları, güllük və s.). A. qurunun 10 %-ə kimi olub qida enerjisinin 30 %-ni təşkil edir. AQROBİOLOGİYA – biologiya sahəsində bitkiçiliyə və heyvandarlığa bilavasitə aid olan biliklər məcmusu. AQROFİZİKA – AQRONOMİK FİZİKA – bitkilərin xarici mühit şəraitinin (torpaq, işıq, temperatur və s.) fiziki tədqiqat me- todlarından və onların həyat fəaliyyətindəki fiziki proseslərdən bəhs edən elm. AQROFİTLƏR – kənardan gətirilərək (introduksiya olunan) aqro- biosenoz kimi becərilən bitki növləri. AQROFİTOSENOZLAR – İnsan tərəfindən səpin və ya əkinlə süni yaradılan bitki qrupları. A.-nın tərkibinə mədəni və alaq bitkiləri daxil olur. Taxıl, tərəvəz, meyvə və texniki bitkilərin səpini və əkini A.- ra misal ola bilər. A. mədəni fitosenozun ayrıca tipi olub aqrobioseno- zun əsasını təşkil edir.
iyerarxiya sistemi üzrə aparılır və aqroekoloji sinif, aqroekoloji vilayət, aqroekoloji rayon, aqroekoloji yarımrayon, aqroekoloji qrup kimi bölgülərə malikdir. – Aqroekoloji sinif – zonal torpaq tipinin və ya bir neçə tipin üstünlüyü ilə səciyyələnən üfüqi və ya şaquli istiqamətdə yayılmış ərazi 17
respublikamızda iki sinif – dağlıq ərazilər və düzənliklər ayrılır. – Aqroekoloji vilayət – Aqroekoloji sinif daxilində iri oroqrafik elementlərin, üfüqi və şaquli horizontallığı ilə seçilən ərazi vahidi. Aqroekoloji rayon – kompleks aqroekoloji şəraiti (torpaq örtüyünün strukturu, onun relyefdən asılı olaraq paylanması, mezo və mikroiqlim şəraiti və s.) ilə səciyyələnən vilayət daxilində hissə.
mədəni bitki sortlarının becərilmə şəraiti, istehsalın dar ixtisaslaşması ilə səciyyələnir.
bonitet bala malik torpaq taksonomik vahidləri birləşdirir. Azərbaycan respublikasının iyerarxiya sistemi üzrə aqroekoloji rayonlaşdırılması cədvəldə verilir. (Məmmədov, 1998).
Aqroek oloji sinif
Aqroek oloji
vilayət Aqroekoloji Rayonlar Aqroekoloji yarımrayonlar Aqroekoloji qruplaşma 1.
Dağlıq A. Böyük
Qafqaz 4. Üzümçülük Ağ-şanı, qara- şanı və s. I. Əla torpaqlar 80 baldan yuxarı
Tərəvəzçilik Kələm, pomi- dor, xiyar və s.
Kiçik Qafqaz
6. Meyvəçilik Alma, armud və s. II. Yaxşı torpaqlar, 60-80 bal
8.
Taxılçılıq Bərk buğda, yumşaq buğda və s.
çıvan MR
3. Tütünçülük Trobzon və s. III. Orta 40-60 bal
Q. Talış 7. Subtropik bitkilər Nar, feyxoa, ən- cir və s. IV. Aşağı 20-40 bal 8.
Çayçılıq 9.
Otlaq Qış və yay 10.
Meşə Palıd, vələs, fıstıq və s.
17
II.
Düzən D. Kür, Araz
ovalığı 1. Pambıqçılıq Zərif lifli V. şərti yararsız, 20 baldan aşağı
AQROEKOLOGİYA, AQROSENOLOGİYA, aqrorekologiya, mədəni fitosenologiya – aqrosenozlar və ya mədəni ekosistemlər haqqında elm. A. aqrosenozlarda birgə məskunlaşmağa uyğunlaşan orqanizmlər arasındakı əlaqəni, bir-birinə təsirini, mühitin onlara təsirini, hər hansı bir biosenoloji mühitin yaranmasında orqanizmlərin rolunu, həmçinin aqrosenozların strukturunu, tiplərini, məhsuldarlığını və rayonlaşdırılmasını tədqiq edir. A-nın ümumi məqsədi – biosenoloji qanunauyğunluqlardan istifadə etmək, mədəni bitkilərin məhsuldarlığını və keyfiyyətini yüksəltməkdir. AQROEKOSİSTEM – kənd təsərrüfat məhsulları əldə etmək üçün becərilən bitkilərin altında olan ərazi sahələrini birləşdirən ekoloji sistem. Aqroekosistemin tərkibinə daxildir: canlı aləmi ilə birlikdə (heyvanat aləmi, yosun, göbələk, bakteriyalar) torpaq; tarlalar – aqrosenozlar; heyvanlar; təbii və yarımtəbii ekosistemlər (meşə, təbii yem sahələri, su hövzəsi); insan. AQROEKOSİSTEMİN QİDA SAHƏSİ – Becərilən bitkinin bir fərdinə düşən orta sahə. AQROİQLİM EHTİYATI – k.t.-nın inkişafı üçün tələb olunan iqlim elementlərinin göstəriciləri. AQROİQLİMŞÜNASLIQ – iqlimi kənd təsərrüfatı (k.t.) istehsalatının tələblərinə uyğun öyrənən elm. Kənd təsərrüfatı bitkilərinin istilik və rütubətlə tə’min olunma dərəcəsinin müəyyən edilməsi, aqrotexniki qaydaların, meliorasiya tədbirlərinin əsaslandırılması, mikroiqlimin yaxşılaşdırılması, xarici mühitin məhsula tə’siri məsələləri ilə məşğul olur. A. eyni zamanda quraqlıq, donvurma və s. zərərli təbii hadisələri öyrənir və onlara qarşı mübarizə tədbirlərini müəyyən edir. A-ın son məqsədi k.t.-nın ayrı-ayrı sahələrinin planlaşdırılmasına, düzgün yerləşdirilməsinə, məhsuldarlığın artırılmasına kömək etməkdir. AQROKİMYA – Torpağın kimyəvi tərkibi ilə kənd təsərrüfatı bitkiləri arasındakı əlaqəni öyrənən elmi fənn. A.-nın məqsədi kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığını artırmaq və alınan məhsulun keyfiyyətini yaxşılaşdırmaqdır.
Yüklə 3,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|