QəRİbov asəF ƏZİzov anar

233 
 
39.
 
Azərbaycan  Respublikasının  Nazirlər  Kabineti  yanında 
Dövlət Dəniz Administrasiyasının xidmətləri («Dövlət rüsumu 
haqqında»  Azərbaycan  Respublikasının  Qanununda  nəzərdə 
tutulmuş xidmətlər istisna olmaqla). 
40.
 
Yaşayış  binalarının,  o  cümlədən  mənzillərin  elektrik, 
qaz və su xətlərinə qoşulma xidmətləri. 
Qeyd edilən malların (işlərin, xidmətlərin) qiymətlərinə 
dəyişikliklər,  müvafiq  strukturların  müraciətləri  əsasında, 
Azərbaycan Respublikasının Tarif (Qiymət) Şurasının qərarı ilə 
həyata keçirilir. 
 
15.2. İstehsalın və satışın stimullaşdırılması. 
 
İqtisadiyyatın  dövlət  tənzimlənməsində  ənənəvi  olaraq 
elm-tutumlu,  ixraca  yönəlmiş  istehsalların  stimullaşdırılması, 
raqabət-yönümlü  məhsul  istehsal  edən  və  ixrac  edən  milli. 
sahibkarlara  kömək  əsas  yer  tutur.  Dünya  təcrübəsində 
istehsalın  və  satışın  stimullaşdırılması  əsasən  aşağıdakı 
tədbirlər üzrə həyata keçirilir. 
Rəqabətyönümlü,  səmərəli  və  keyfiyyətli  məhsul 
istehsal  edən  istehsalçılara  və  bu  tipli  məhsulları  ixrac  edən 
kom-mersiya  firmalarına  vergi  güzəştlərinin  tətbiqi  və  vergi 
kreditlərinin  verilməsi.  Azərbaycanda  bu  təcrübə  ixrac  edilən 
məhsullardan  alınan  mənfəətə  verginin  azaldılması  yolu  ilə 
tətbiq  edilə  bilər.  Bununla  yanaşı,  ixrac  məhsulları  istehsal 
edən  sahələrdə  sürətli  amortizasiyanın  tətbiqi  də  məqsədəu-
yğun  olardı.  Bu  vergiyə  cəlb  edilən  bazanın  azaldılması  ilə 
yanaşı,  ixrac  istehsalının  genişləndirilməsinə  və  yeniləşdiril-
məsinə də imkan verərdi. 
Yeni  rəqabətqabiliyyətli  məhsulun  hazırlanması  üzrə 
elmi-tədqiqat  və  təcrübi-konstruktor  (ETTKI)  işlərinin  dövlət 
büdcəsindən  maliyyələşdirilməsi.  ABŞ-da  bütün  ölkə  üzrə 
ETTKİ-nə sərf edilən xərclərin yarıya qədərini federal hökumət 

---

234 
 
ödəyir.  Bir  çox  xarici  ölkələrdə  ixrac  edilən  məhsullarla 
əlaqədar  ETTKİ-nə  sərf  edilən  xərclər,  bu  fəaliyyəti  həyat 
keçirənlərin  rəqabətqabiliyyətli  məhsulların  hazırlanmasına 
müvəffəq  olmadıqları  hallarda,  dövlət  büdcəsi  hesabına 
sığortalanır.  Ancaq  ETTKİ-ni  həyata  keçirən  layihəçilərin 
məsuliyyətini artırmaq məqsədi ilə müvafiq xərclərin 60-80%-
dən  artıq  olmayan  hissəsi  sığortalanır.  Xüsusi  (kommersiya) 
bankların,  ixraca  yönəlmiş  rəqabətqabiliyyətli  məhsulların 
hazırlanması məqsədi ilə lisenziyaların və nou-xauların alınma-
sına görə, layihəçilərə verdikləri əlverişli kreditlər də stimullaş-
dırmanın  bu  növünə  aid  edilə  bilər.  İxrac  edilən  məhsulların 
rəqabətqabiliyyətinin  artırılması  üçün  dövlət  faizlərdəki  fərqi 
banklara ödəyir və kreditlərin qaytarılmasına zəmanət verir. 
Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  bu  problem  Azərbaycanda 
ixraca  yönəlmiş  perspektiv  istehsalların  dirçəldilməsi  üçün 
olduqca aktualdır. 
Əmtəələrin  texniki  səviyyəsinin  yüksəldilməsi  və  öl-
kədə qiymətlərin ümumi səviyyəsinin aşağı salınması hesabına 
onların  rəqabətqabiliyyətinin  artırılması    XX  əsrin  70-80-cı 
illərində  Böyük  Britaniyanın  hökuməti  iki  dəfə  funtster-linqin 
devalvasiyasını  həyata  keçirməklə  ixracın  həcminin  kəskin 
artmasına  və  özünün  daş  kömür  hasilatı  sənayesinin  renta-
belliyinin təmin edilməsinə nail olmuşdu. 
Bir  çox  xarici  ölkələrdə  məhsulların  rəqabət  qabiliy-
yətinin  artırılması  üçün  dövlət  tərəfindən  ixraca  yönəlmiş 
istehsalatlarda  yanacaq  və  elektrik  enerjisinin  alınmasına, 
daxili və xarici yükdaşımalara dotasiyalar verilir; ixraca yönəl-
miş istehsalatlarda istifadə edilən xammalın, komplektləşdirici 
hissələrin  və  detalların,  texnoloji  avadanlıqların  idxal  rüsum-
larından azad olunması praktikası mövcuddur. 
Əmtəələrin  ixracı  zamanı  valyuta  və  siyasi  risklərdən 
sığortalamada  xüsusi  şirkətlərə  yardım  göstərilməsində  dövlə-
tin iştirakı. Bu cür sığortalama xüsusilə qeyri-sabit iqtisadiyyatı 

---

235 
 
olan, qeyri-sabit siyasi rejimlərə və korrupsiyalaşmış idarə sis-
teminə  malik  olan  ölkələrə  əmtəə  ixracı  zamanı  tətbiq  edilir. 
İxracın  sığortalanması  bir  çox  inkişaf  etmiş  ölkələrdə  həyata 
keçirilir və onların iqtisadi ekspansiyasında güclü stimul hesab 
edilir. 
Müasir şəraitdə hər bir dövlət aşağıdakı əsas məqsədlərə 
nail  olmaq  üçün  xüsusi  xarici  iqtisadi  siyasət  kursu  hazırlayır 
və həyata keçirir: 
-  istehsalın  və  istehlakın  restrukturizasiyasının  həyata 
keçirilməsi yolu ilə ölkənin iqtisadi inkişafına şərait yaratmaq; 
- ölkənin iqtisadi, mənəvi, etnik və digər maraqlarınının 
qorunması  üçün  ərazisinə  xaricdə  istehsal  olunmuş  arzuedil-
məyən məhsulların daxil olmasına imkan verməmək; 
- fiskal vəzifələri həyata keçirmək, o cümlədən büdcəni 
doldurmaq. 
Qeyd  edilən  məqsədlərə  nail  olmaq  üçün  dövlət  əmtəə 
mübadiləsinin  gömrük,  valyuta  və  digər  tənzimlənməsini, 
səmərəli  əmtəə  növlərinin  istehsalının  və  mübadiləsinin  sti-
mullaşdırılmasını həyata keçirir; beynəlxalq kooperasiya əlaqə-
lərinin  inkişafına,  investisiyaların  cəlb  edilməsi  üçün  əlverişli 
mühitin yaradılmasına çalışır. 
 
15.3. Gömrük tənzimlənməsi. 
 
Azərbaycanda  gömrük  qanunvericiliyi  Azərbaycan 
Respublikasının Konstitusiyasından, "Azərbaycan Respublikası 
Gömrük  Məcəlləsindən",  "Gömrük  tarifi  haqqında"  Azərbay-
can  Respublikasının  Qanunundan,  onlara  uyğun  olaraq  qəbul 
edilmiş  digər  normativ  hüquqi  aktlardan  və  Azərbaycan  Res-
publikasının  tərəfdar  çıxdığı  beynəlxalq  müqavilələrdən  iba-
rətdir. 
Əmtəələrin  (malların)  ölkəyə  gətirilməsi  və  ölkədən 
çıxarılması hüququ, o cümlədən xarici iqtisadi əlaqələr həyata 

---