Qorxu içində Qaçiş azərbaycanın susdurulmuş səsləri
Yüklə 385,59 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Medianın peşəkarlığı
- 10. Mətbuatda əxlaq qaydaları, peşəkarlıq və özünü tənzimləmə
43 yoxdur) sədri olmasını nəzərə alaraq, bu təşəbbüsdən sonra Şuranın daha da etibarsızlaşmasını söyləmək olar. 2010-cu ilin dekabr ayının sonlarında Azərbaycan Jurnalistləri Müdafiə Komitəsi prezi- dent Əliyevi “Jurnalistlərin Dostu” elan etmişdir. Bu isə həmin mükafatın ötən ilki qalibi olan müxalifət liderinin öz mükafatını geri qaytarmasına səbəb olmuşdur. İnternetə çıxışın məhdudlaşdırılması İnternet təchizatı dövlət inhisarındadır. Bu isə doqquz milyonluq əhalisi olan ölkədə internet istifadəçilərinin sayının cəmi 2,420,000 nəfər olması ilə nəticələnir. Dövlət tərəfindən idarə olunan “Delta Telecom” 30 yerli provayderə malik olmaqla internet təchizatında öz inhisarçı mövqeyini qoruyub saxlayır. Bu şirkət daha iri tutum və daha sürətli çıxışı məhdudlaşdırır və abunə qiymətlərini yuxarı səviyyədə saxlayır. 2010-cu ilin ortalarında QHT-lər tərəfindən görülən işlər nəticəsində qiymətlər yarıbayarı aşağı düşmüşdür. Lakin regionlarda qiymətlər hələ də yuxarı səviyyədədir və keyfiyyət aşağı düşmüşdür [14]
. Tutum və keyfiyyətli çıxışın məhdudlaşdırılması həqiqi müstəqil azadlığın sonuncu sahəsi olan onlayn xidmətlərin inkişafına maneçilik törədir. Öz mövcudiyyətini qoruyub saxlaya bilmiş yeganə müstəqil xəbər agentliyi olan Turan və eləcə də təxminən 10 internet televiziya və radio kanalı onlayn rejimdə fəaliyyət göstərir. Beləliklə də, internet hadisələr barədə həqiqətlərin çatdırılması üçün yeganə vasitə olaraq qalır. Bloqçuların sıxışdırılmasından əlavə, “Azadlıq” qəzeti kimi bir neçə internet səhifəsi və internet radio saytı ölkə mənşəli kiber hücumlara məruz qalmışlar [15] .
[15] Bax: 8-ci Fəsil, “İnternetdə fikir azadlığı” 44 Müəllif: Adrien Kolin, Layihə işçisi, Beynəlxalq Jurnalistlər Federasiyası [1]
2010-cu ilin sentyabr ayında ATƏT-in Bakı Ofisi, Azərbaycan Mətbuat Şurası ilə birlikdə Azərbaycan jurnalistləri üçün Əxlaq Kodeksinin yeni versiyasını dərc etmişdir [2]
. Yeni sənəddə əsas diqqət dörd prinsipə yönəldilmişdir: a) həqiqətə, dəqiqliyə və obyektivliyə xidmət etmək, b) informasiya mənbələrinə hörmətlə yanaşmaq, c) şərəf və layaqəti, şəxsi toxunulmazlığı müdafiə etmək, c) jurnalistləri və onların çalışdığı təşkilatları qorumaq. Əxlaq Kodeksinin dərc olunmasından 15 ay keçməsinə baxmayaraq, Azərbaycan mediasındakı əsas etik problemlər qalmaqdadır. Kodeksin yayılması istiqamətində göstərilən səylərə baxma- yaraq, həmin sənəddəki müddəaların monitorinqi, bu normalar üzrə təhsil və təlim işlərinə daha ciddi resurslar cəlb edilmədikcə onların hamılıqla qəbul edilməsi ağlabatan görünmür. Mətbuat Şurası Kodekslə bağlı məsələlərdə strateji rol oynayır. Şura çərçivəsində Şikayətlər üzrə Komissiyanın bir neçə il bundan əvvəl təsis olunmasına baxmayaraq, həmin Komissiya hələ də təəssüf ki, bağlı qapılar arxasında fəaliyyət göstərir və öz qərarlarını dərc etməkdən imtina edir. Şəffaflığın olmaması Komissiyanın etibarlılığına ciddi zərər vurur. Bu da öz növbəsində özünü tənzimləmə qurumu olaraq Mətbuat Şurasına olan ictimai etimadı daha da azaldır. Mediada və Mətbuat Şurasının daxilində mövcud olan siyasi təsir onun jurnalistlər və media təşkilatları arasındakı nüfuzunu daha da azaltmışdır. Bu isə Mətbuat Şurasının hökumətin nəzarət vasitələrindən biri kimi qəbul edilməsinə gətirib çıxarmışdır. Mətbuat Şurası yeni kodeksə əməl etməyən media təşkilatlarının qara siyahısının tərtib edilməsi ilə də məşğul olmuşdur. Bu da öz növbəsində özünü tənzimləmə orqanı ilə jurnalistika arasında əlavə ziddiyyətlərin yaranmasına gətirib çıxarmışdır. Media təşkilatlarının qara siyahıya alınması ifadə azadlığının məhdudlaşdırılması vasitəsi olaraq görülür. Bununla belə, bir çoxları jurnalistikanın tənzimlənməsi üçün ən yaxşı vasitə olaraq hələ də Mətbuat Şurasını qəbul edir. Bununla yanaşı hesab edilir ki, Mətbuat Şurasının öz etibarlılığını bərpa etməsi üçün əsaslı dəyişikliklər tələb olunur.
Peşəkarlıq və etika Azərbaycan mediası üçün əsas çətinliklərdən biri olaraq qalır. Mətbuat Şurası ilə bağlı problemlərə baxmayaraq, əksər müsahiblər ötən illər ərzində etik standartlar və peşəkar davranışda ümumi irəliləyişlərin baş verdiyini qeyd etmişlər. Onlar bu irəliləyişləri bu mövzularda jurnalistlər üçün təşkil edilmiş çoxsaylı təlimlərlə əlaqələndirmişlər. Gələcək irəliləyişlərin hərəkətverici qüvvələrindən biri kimi, daha keyfiyyətli jurnalistika tələb edən yetkin ictimai tələbatın zəruriliyi qeyd edilmişdir. İrəliləyişlərə baxmayaraq, jurnalistlər hələ də öz cavabdehliklərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan zəruri sərbəstliyə malik deyil. Ağır siyasi və inzibati müdaxilə Azərbaycan jurnalistikasının [1] Bu fəsil Beynəlxalq Jurnalistlər Federasiyası tərəfindən, “Azərbaycanda etik jurnalistika təşəbbüsü” adlı hal-hazırda davam etməkdə olan layihə çərçivəsində toplanan məlumatlara əsaslanır [2] http://www.osce.org/baku/72214 10. Mətbuatda əxlaq qaydaları, peşəkarlıq və özünü tənzimləmə 45 əsas xüsusiyyətlərindən biri olaraq qalmaqdadır. Bu isə ölkədə jurnalistikanın ümumi keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir. Jurnalistlər və redaktorlar hökumət və ya müxalif siyasi partiyalar da daxil olmaqla, öz siyasi sponsorlarına həddən artıq yaxınlıq nümayiş etdirirlər. Bir çoxları hesab edir ki, çalışdıqları mətbuat qurumundan asılı olmayaraq onlar jurnalist fəaliyyətində oxşar məhdudlaşdırma formaları ilə üzləşirlər. Bu həm müxalif, həm də hökumət tərəfdarı olan mətbuat üçün keçərlidir. Peşəkar jurnalistlərin həqiqət barədə müstəqil və obyektiv xəbərçi olaraq qəbul edilmələri vacib- dir. Bu zaman onlar hansısa siyasi maraqla əlaqələndirilməməlidirlər. Redaktor müstəqilliyi və peşəkar standartlarla bağlı mediada çatışmazlıqlar mövcuddur. İctimaiyyətin siyasi debatlarda iştirakını təmin etmək üçün bu iki keyfiyyətin mövcudluğu zəruridir. Həmin bu iki keyfiyyət demokratik proseslərin gücləndirilməsi və eləcə də siyasi mövzularda məlumatlı ictimai debatın təşkil edilməsi üçün zəruri olan informasiyanın ictimaiyyət və hökumət rəsmilərinə çatdırılması baxımından müsbət rol oynayardı. İş şəraiti Gündəlik işə ciddi siyasi müdaxilələrdən əlavə bir çox jurnalistlərin işləməyə məcbur qaldığı acınacaqlı şərait zəif etik standartların əsas səbəblərindən biridir. 2010-cu ildə ABTQ-nin Azərbaycanda həyata keçirdiyi missiyadan sonrakı dövr ərzində jurnalistlərin üzləşdiyi ağır əmək şəraitində azacıq irəliləyişlər baş vermişdir. Müvafiq tələblərə cavab verən əmək müqavilələrindən istifadə ilə bağlı jurnalist birliklərinin işəgötürənlərlə apardığı işlər ciddi nəticələrə səbəb olmamışdır. Əmək müqavilələrindən istifadə olunsa da, bir çox hallarda jurnalistlərə verilən əmək haqqı rəsmi minimum əmək haqqı səviyyəsində olur. Vergidən yayınmaq məqsədi ilə işəgötürənlər jurnalistlərə rəsmi minimum əmək haqqı verirlər. Bundan sonra isə onlar jurnalistlərə sənədləşməyən olmayan əlavələr verirlər. Bu və bu kimi praktika jurnalistikada korrupsiya şəraiti yaradır və belə praktikanın dayandırılması üçün jurnalistlər və işəgötürənlər daha çox çalışmalıdırlar. Əmək Nazirliyinin əmək qanunlarını tətbiq etməməsi minlərlə jurnalistin pensiyaya çıxdıqdan sonra aşağı pensiya alması ilə nəticələnəcək. İşəgötürənlər bir çox hallarda işçilərin maaşlarına “qəhvəyi zərf” sistemi vasitəsi ilə əlavələr verirlər. Jurnalistləri siyasi məqsədlərə uyğun müəyyən mövzularda yazı yazmağa məcbur etmək üçün bu üsuldan geniş istifadə edilir. Jurnalistlərin öz redaktorlarından və onların verəcəyi qərarlardan asılı olduğunu nəzərə alsaq, üstüörtülü maaş praktikasından həm də etik standartları zəiflədən effektiv bir vasitə kimi istifadə edildiyini söyləmək olar. Jurnalistlərin nöqteyi-nəzərindən baxsaq, redaktorun qərarı əleyhinə çıxış etmək onların aylıq gəlirinə birbaşa təsir göstərir. Jurnalistlərin aşağı və qeyri-sabit maaş aldığı və işlə təminatın stabil olmadığı bir şəraitdə işləməsini nəzərə alaraq, yüksək peşəkar və etik standartların inkişaf edəcəyini gözləmək sadəlövhlük olardı. Bundan əlavə, jurnalistlərin şəxsi iradə əsasında işə götürülməsi və işdən çıxarılmasının mümkün olduğu bir şəraitdə onların işəgötürənlərdən peşəkar müstəqilliyə hörmət tələb etmələri mümkün deyil.
Yüklə 385,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|