Qorxu içində Qaçiş azərbaycanın susdurulmuş səsləri
Qanunun həyata keçirilməsi
Yüklə 385,59 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qanunun həyata keçirilməsi
- 8. İnternetdə ifadə azadlığı
32 Qanunun həyata keçirilməsi
Qəbul edilməsindən altı il sonra Qanunun həyata keçirilməsi ilə bağlı davamlı olaraq narazılıqlar ifadə edilmişdir. Xüsusilə də qanunun müəyyən etdiyi “İnformasiya Məsələləri üzrə Müvəkkil” institutunun yaradılmaması, siyasət və ya məlumat əldə etmə müraciətləri ilə bağlı mübahisələrin həll edilməsində irəliləyişə imkan verməmişdir. 2010-cu ilin dekabrında Azərbaycan parlamenti bu vəzifəni mövcud İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkilə verməyi qərar almasından sonra da bu vəziyyət yaxşılaşmamışdır [7]
. Gizlilik ənənəsi hələ də Azərbaycan cəmiyyəti üçün olduqca xarakterikdir və dövlət strukturları Qanunda nəzərdə tutulan öhdəliklərini tam şəkildə yerinə yetirmirlər. Azərbaycanda məlumata çıxışın olmamasının səbəblərindən birinin hökumət qurumları daxilində mövcud olan düşüncə tərzi olması geniş şəkildə qəbul edilmişdir. 2009-cu ildə ARTİLE 19-un dərc etdiyi “Kodlu qıfılları yenidən qurmağın vaxtıdır” adlı hesabatda əsasən məmurların icazə almadan hətta əhəmiyyətsiz məlumatları da verməkdən qorxduğu bir rejimin mövcud olduğu aşkarlanmışdır [8]
. Son illərdə hakimiyyətyönlü media da dəfələrlə hökumət orqanlarının məlumat verməkdən imtina etdiyindən şikayətlənmişdir [9]
. Rəşid Hacılının 2005-ci ildə Bakı şəhərinin keçmiş icra başçısına istinadən verdiyi digər bir şərh bu gün də aktuallığını qoruyur: “İcra başçısına küçələrin bərpası və yeni yolların tikintisi ilə bağlı sual verilmişdi. O isə çoxsaylı jurnalistlərin qarşısında “Əzizim, axı sizin mənim cibimlə nə işiniz var?” deyərək suala cavab verməkdən imtina etmişdir. Təəssüflər olsun ki, dövlət büdcəsinə birinin öz cibi kimi baxması və ona məlum olan məlumatları ev sirri kimi saxlaması hələ də əksər dövlət strukturlarında davam etməkdədir” [10]
. Dövlətə məxsus internet səhifələri üzrə apardığı araşdırmalara əsaslanaraq Media Hüquqları İnstitutu 2011-ci ilin avqust ayında saytların əksəriyyətinin dövlət vəsaitləri xərclərini təsnif etmək cəhdi haqqında məlumat vermişdir [11] . Vebsaytların mövcud olması hökumət nümayəndələri tərəfindən “hər şey saytda göstərilib” bəhanəsilə məlumat əldə etmə müraciətlərinin rədd edilməsində istifadə olunur [12] . Digər imtinalar isə məlumatların artıq mətbuatda yayımlandığı iddiasından irəli gəlir. Misal üçün, Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi Başı şərhinin Baş Planı ilə bağlı müraciətə bununla bağlı məlumatların mütəmadi olaraq məlumat mənbələrinə (mətbuat, televiziya) veriləcəyi şəklində cavab vermişdir. Məlumat azadlığı vətəndaşlara məlumatlı seçimlər etmək və hökumətlərinin fəaliyyətini diqqətlə izləmək imkanı verir. Dövlət orqanları ilə ümumi ictimaiyyət arasında etibar yaradarkən qərar qəbuletmə prosesində şəffaflıq və ictimai iştirak olduqca mühümdür. Məlumata fərdi çıxış hüququ olmadan dövlət orqanları məlumat axınına nəzarət edə, hökumətə zidd məlumatları gizlədə və [7] http://contact.az/docs/2011/Social/09249774ru.htm [8] http://www.article19.org/data/files/pdfs/publications/azerbaijan-freedom-of-information-report.pdf [9] http://contact.az/docs/2011/Social/09249774ru.htm [10] http://www.osce.org/fom/19953 [11] http://www.svobodainfo.org/en/node/1294, 1 sentyabr 2011-ci il [12] http://www.svobodainfo.org/en/node/1256, 18 avqust 2011-ci il
33 ancaq hökumətin ictimaiyyət üçün müvafiq hesab etdiyi məlumatları seçib yayımlaya bilər. Belə bir mühitdə korrupsiya inkişaf edir və insan hüquqlarının pozulması halları yoxlanmamış qala bilər.
Jurnalist Xədicə İsmayıla edilmiş sonuncu hədə-qorxu da məlumat azadlığı meyarlarına olduqca ziddir və birbaşa Azərbaycanda məlumat azadlığının olmaması ilə əlaqədardır. Onun korrupsiya ilə bağlı davam edən araşdırmalarına prezidentin ailə üzvlərinin və hökumətlə əlaqəli olan digər şəxslərin biznes fəaliyyətləri haqqında məlumatların açıqlanması üçün hökumətə müraciətlər daxildir [13]
. Həm hökumətin nəzarəti altında aparılan, həm də dövlətin mülkiyyətinə daxil olan müəssisələrdəki bu cür fəaliyyətlər haqqında məlumatların açıqlanmaması məhkəmə qərarları ilə bəraət qazanmışdır. Misal üçün, 2009-cu ilin məhkəmə qərarı Azərbaycanın Dövlət Neft Şirkətini (ARDNŞ) xərcləri və digər maliyyə məsələləri ilə bağlı məlumat verməli olan “məlumat sahibi” hesab edilməməsi ilə bağlı mübahisələrə əsaslanaraq maliyyə məlumatlarını açıqlamaq öhdəliyindən azad etmişdir. ARTİCLE 19-un məlumat azadlığının pozulması kimi qiymətləndirdiyi bu qərar və Azərbaycanın korrupsiya ilə mübarizə öhdəlikləri məlumat almaq üçün edilən müraciətlərdən yayınmaqda ARDNŞ tərəfindən dəfələrlə bəhanə olaraq istifadə edilmişdir. Avropa və dünyada məlumat haqqında qanunlara çıxış dövlətə məxsus şirkətlərin aktivləri, maliyyə və idarəetməsi ilə bağlı məlumatlara çıxışı təmin edir. Bu cür məhdudiyyətlər demokratik cəmiyyətin prinsiplərinə ziddir və ictimai əhəmiyyət daşıyan məsələlər haqqında qanuni qaydada məlumat toplamağın qarşısını alır. [13] http://www.reportingproject.net/occrp/index.php/press-box/1346-occrp-journalist-khadija-ismayilova-receives-award 34
1 mart 2012-ci il tarixdə Azərbaycanın şimal regionundakı şəhərlərdən biri olan Qubanın sakinləri yerli sakinləri ictimai şəkildə təhqir edən yerli rəsmi şəxsə (icra başçısına) etirazlarını ifadə etmək üçün toplantı keçirmişlər. Deyilənlərə görə, iddia olunan təhqir hadisəsi barədə xəbərlər YouTube portalında yerləşdirilən video materialdan sonra yayılmışdır. Bəzi etiraz hadisələri icra başçısının mülkiyyətində olan əmlaka hücumla nəticələnmişdir. Etiraz hadisələrindən sonra verilən məlumatlara görə, həmin video materialı YouTube portalında yerləşdirən şəxsin müəyyənləşdirilməsi məqsədi ilə bəzi internet kafelərdə axtarışlar aparılmışdır [1] .
kampaniyasına məruz qalması barədə məlumat vermişdir. Məlumatlara görə, İsmayılova ən adi üsullarla təhdid edilmişdir. Belə ki, İsmayılovaya poçt vasitəsi ilə intim fotolar və əlavə bir məktub göndərilmişdir. Həmin məktubda ona xəbərdarlıq edilmişdir ki, “özünü yığışdırmasa” həmin şəkillər “ictimailəşdiriləcəkdir” [2] . Bu təhdidlər qarşısında səssiz qalmağa etiraz olaraq, İsmayılova cəhd olunan şantaj barədə ictimaiyyətə məlumat vermişdir. Buna cavab olaraq, 14 mart 2012-ci il tarixdə İsmayılovanın gizli kamera ilə çəkilmiş intim görüntüləri internetdə yerləşdirilmişdir [3] .
Şübhə yoxdur ki, İsmayılovanın internetdəki fəallığı onu susdurmaq cəhdində müəyyən rol oynamışdır. O, son dərəcə açıq çıxışlar etmiş, ölkədəki korrupsiya barədə materiallar hazırlamış və həmin materiallarda hökumət rəsmilərini cavabdeh olaraq göstərmiş və eləcə də toxunul- maz hesab edilən prezident mövzusunda materiallar hazırlamaqdan çəkinməmişdir. Xədicə İsmayılova prezident Əliyevin davranışı və əlaqədar biznes məsələləri barədə davamlı təhqiqatlar aparmışdır. Azadlıq Radiosu / Azad Avropa Radiosunun Azərbaycan Xidmətində populyar radio proqramlarından birinin aparıcısı qismində fəaliyyətindən əlavə, İsmayılova sosial şəbəkələrdə fəal iştirak edir və öz yazılarını müntəzəm olaraq Facebook vasitəsi ilə yayır. İsmayılova hal- hazırda Facebookda az qala 2000 nəfərlə əlaqə saxlayır. Onların çoxu Azərbaycanla bağlı məsələlərə diqqət yetirən jurnalistlərdən, vətəndaş cəmiyyəti, siyasi fəallar və bloqçulardan ibarətdir. İsmayılovanın araşdırmaları internet vasitəsi ilə geniş auditoriyaya yayılır. Onun Əliyev hökuməti üçün inadkar bir tənqidçi olaraq qalması əsasən internet vasitəsi ilə mümkün olmuşdur. Bu hadisələr Azərbaycan vətəndaş cəmiyyətində, xüsusən paytaxt Bakı şəhərində və müəyyən qədər də Bakı ətrafındakı qəsəbələrdə internetin ciddi rol oynadığını göstərir. İnternetin rolu ötən 18 ay ərzində əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır. Belə ki, ölkə mediasında plüralizmin məhdud olması nəticəsində internet fəallar üçün sürətlə vacib ünsiyyət vasitələrindən birinə çevrilir. OpenNet İnitiative tərəfindən verilən məlumata görə internet “əsasən birbaşa senzuraya məruz” qalmır
[4] . İnternet istifadəçilərinin sayı daim artmaqdadır və bu artım xüsusilə də Bakı şəhərində baş verir. Bundan əlavə, hökumət öz iqtisadiyyatının gücləndirilməsi və biznesin cəlb edilməsi istiqamətində geniş miqyaslı planlarının tərkib hissəsi olaraq telekommunikasiya sektorunu inkişaf etdirmək məqsədi ilə əhəmiyyətli təşəbbüslərin həyata keçirilməsinə başlamışdır. Həmin təşəbbüslərə beynəlxalq biznes ictimaiyyəti tərəfindən investisiya qoyuluşlarının cəlb edilməsi də daxildir. [1] http://www.eurasianet.org/node/65092 [2] http://www.rferl.org/content/azerbaijan_ismailova_blackmail_rferl_journalists_threats/24509372.html [3] http://www.article19.org/resources.php/resource/2994/en/azerbaijan:-in-solidarity-with-khadija-ismayilova [4] http://opennet.net/research/profiles/Azerbaijan Müəllif: Nataşa Şmit, redaktor köməkçisi, İndex on Censorship 8. İnternetdə ifadə azadlığı Yüklə 385,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|