Qulu məHƏRRƏMLİ

 

 

                                                         

114 

      DETEKTOFON (detectaphone) - danışıqları   

dinləmək üçün gizli 

mikrofonlu aparat. 

      DETEKTOR (detector) - yüksək    tezlikli   

titrəyişləri    qulaqla 

qavranıla bilən aşağı tezlikli titrəyişlərə çevirən 

cihaz. 

      DETONASİYA    (detanotion) -    tonun   

normal yüksəkliyindən 

yayınma, səs    təhrifi.    Vokal ifa zamanı    D.   

daha    çox    ton 

yüksəkliyinin    azalmasını    bildirir.   

Fonoqramların    səsləndirilməsi 

zamanı    D. səsləndirən maqnit başlığında hərəkət 

sürətinin qeyri- 

sabitliyi nəticəsində yaranır. Sürət dəyişmələri 

birinci və ikinci növ 

D.-lara bölünən səs təhriflərinə gətirib çıxarır. 

      DEVİZ (motto) -    1) əsas bir fikrin, məsləkin, 

əqidənin, habelə 

hər    hansı verilişin,    süjetin    ideyasının,   

məğzinin    qısa    ifadəsi; 

2) müsabiqənin adı. 

      DEYİLİŞ (prononciation) - deyilmə tərzi, 

tələffüz üslubu; tələffüz. 

Məs., Sözün deyilişi. 

      DEZİNFORMASİYA (misinformation) - 

qəsdən yalan məlumat 

vermə, ictimaiyyəti yalan informasiya    ilə 

çaşdırma. D. hər hansı 

---

 

115 

hadisənin mahiyyətini    ört-basdır etmək,    ictimai 

fikri azdırmaq 

məqsədilə verilir. 

      DƏQlQLİK,    AYDINLIQ    (accurancy,   

clearness)    -    xəbər 

proqramlarına və aynlıqda hər bir xəbərə verilən 

əsas tələblər. 

      DƏRƏCƏ TƏHRİFLƏRİ (brightness 

distortions)    -    təsvirin 

axıcılığını azaldan    və rəngin    keyfiyyətinə xələl   

gətirən parlaqlıq 

dəyişiklikləri.    Bir qayda    olaraq,    kineskopun 

texniki imkanları 

verilən təsvirin səlisliyindən xeyli aşağı olduğuna 

görə D.t. tez-tez və 

qabarıq nəzərə çarpmır. 

      DİAFİLM (diafılm) - pozitiv təsvirlərdən ibarət 

qısametrajlı film. 

D.,    adətən, dönər (reversiv)    rəngsiz və    ya 

rəngli kinoplyonka, 

həmçinin neqativ və pozitiv emal proseslərindən 

aynlıqda keçirilən 

kinoplyonka üzərində alınır. D.-in başqa növü 

mikrofılmdir.    D.-ə 

filmoskop      vasitəsilə    (fərdi    istifadədə),    yaxud   

diaproyektorla 

baxırlar. D.-in səsli olması üçün    onu diktor mətni 

və ya    musiqi 

yazılmış fonoqram müşayiəti ilə nümayiş etdirirlər.   

D.-dən tədris, 

---

 

 

                                                         

116 

mühazirə və təbliğat işlərində köməkçi vəsait kimi 

istifadə edilir (bax 

Mikrofilmləmə). 

      DİAFRAQMA    (iris/diaphragm) -    kamerada,   

eləcə    də başqa 

cihaz,    maşın,    mexanizm    və    qurğularda,   

adətən,    lövhə,    yaxud 

arakəsmə şəklində olan hissə (gözlüklü və ya 

bütöv    hissə). Ö 1 ç    ü 

D.-sı, adətən, gözlüyü olan diskdir.    Bəzi 

cihazlarda analoji detala 

m e m b r a n deyilir. D. vasitəsilə işığa həssaslığı 

müəyyən etmək 

olur. 

      DİAFRAQMA SÜZGƏCİ (diafragm/light 

fflter) - videokamera 

və fotoaparatın obyektivinin içində yer alan işıq 

səviyyəsinə nəzarət 

edən kiçik    qurğu.    D.s.    öndən düşən işığın    lent 

üzərinə istənilən 

səviyyədə yazılmasını təmin edən sistemin tərkib 

hissəsidir. 

      DİAQRAM (diagram/graph) - müxtəlif   

kəmiyyətlər    arasında 

nisbəti göstərən qrafik təsvir; verilişlərdə əyaniliyi 

təmin edən cədvəl 

(vasitə), təsvir elementi. 

      DIALEKT (dialect) - müəyyən bir dilin sıx 

ərazi birliyinə malik, 

daima    və    bilavasitə ünsiyyətdə olan məhdud   

sayda adamlann 

---

 

117 

işlətdiyi söz variantı; yerli şivə, ləhcə. 

      DİALEKTİZM    (dialecticism) -    dialektdən   

ədəbi    dilə    keçmiş 

məhəlli söz və ya ifadə. 

      DİALOQ (dialogue) -    EE    əsərlərinin nitq   

formalanndan biri; 

ədəbi əsərin iki şəxsin söhbəti    şəklində yazılmış 

hissəsi, mükalimə. 

Hər bir ifadəsi birbaşa müsahibə müraciətlə deyilir 

və bilavasitə 

danışığın mövzusu    ilə məhdudlaşrr.    Radio,    TV   

və    kinoda D. 

ifadələrin nisbi qısalığı, yığcamhğı və onlann 

sintaktik quruluşunun 

sadəliyi    ilə    səciyyələnir.    D.    nitqinin    əsas   

xüsusiyyətləri    qısa 

söyləmələrdən (xüsusilə sual-cavab formalı 

dialoqlarda), nitqxarici 

(«dilxarici») vasitələrdən, mimika və jestlərdən 

ibarətdir. 

      DİALOQLAR REJİSSORU (dialogue   

producer) - aktyorlara 

rephkaları düzgün tələffüz etməyi öyrədən, 

məşqlər və    çəkilişlər 

zamanı isə düzgün hərəkətlə danışığı 

tənzimləməyə məsul olan şəxs. 

      DİAMAQNİTOFİLM    (diamagnetic    fılm)      -   

maqnit    lentinə 

yazılmış    süjet,    veriliş    mətni    və    musiqi ilə 

müşayiət    olunan 

diapozitivlər silsiləsi. 

---

 

 

                                                         

118 

      DİAPAZON (range) - 1) hər hansı bir 

müğənninin, yaxud musiqi 

alətinin malik olduğu müxtəlif yüksəklikdə olan 

səslərin məcmusu; 

2) bir şeyin (büiyin, marağm) həcmi, ölçüsü, 

dərəcəsi, qavrama dairəsi. 

Məs.,    b i l i k  d i a p a z o n u ; 3) teleradio 

yayımı tezliklərinin əhatə 

dairəsi. 

      DİAPOZrrtV    (slide)    -    1)    diaproyektor 

vasitəsilə    nümayiş 

etdirilən və ya şüşəyə yapışdınlan pozitiv 

fototəsvir; 2) şəffaf əsas 

üzərində (şüşədə, lentdə) hazırlanan təsvirlər. 

Bunlafdan kinoçəkiliş 

zamanı çəkilən səhnənin fonu kimi ekrana 

göstərmək üçün istifadə 

olunur. 

      DİAPROYEKTOR    (diaprojector)    - 

təsvirlərin    (diapozitivlər, 

filmlər və s.) şəffaf ekrana proyeksiyalanması üçün 

optik-mexaniki 

cihaz; diafilmlərin göstərilməsi üçün filmoskop. 

      DİASKOP (diascope) - şəffaf əsas üzərində - 

şüşədə, lentdə 

(diapozitivlər) yerinə yetirilmiş təsvirlərin 

göstərilməsi üçün cihaz. 

Gövdədən, diapozitivin    böyüdülmüş həqiqi 

təsvirini əmələ gətirən 

göstərmə obyektivindən    və    işıq mənbəyindən   

ən    yaxşı    istifadə 

---