Qulu məHƏRRƏMLİ

 

103 

D 

      DAB (digital audio broadcasting) - rəqəmli səsli 

radio yayımı. Ən 

yeni informasiya texnologiyalarından biri. DAB-m 

əsas üstünlüyü 

səsli proqramlarda    müvafiq    çıxış    siqnallarını 

rəqəmli    formaya 

keçirməsindədir. 

      DAĞILMA TRAYEKTORİYASI (dispersion 

trajectory) - təsvir 

elementlərinin    ardıcıllıqla    birləşdirilib   

əlaqələndirilməsi    (kom- 

mutasiyası) prosesi. D.t. özünü müxtəlif 

formalarda göstərir. TV-də 

ən çox yayılan D.t. dağıdıcı elementin üfüqi və 

şaquli istiqamətlərdə 

sürətli sətri hərəkətidir. 

      DAXtLt NİTQ (interior monologue) - ekrandakı 

obrazan bəlli bir 

nəsnə, olay və s. barədə düşüncələrinin kadr 

arxasından səslənişi. 

      DAİMİLİK    (stability) -    dəyişməzlik,   

sabitlik,    ardıcıllıq.    EE 

məhsulunun dövriliyinə aid xüsusiyyətlərdən biri. 

---

 

104 

      DALĞA (wave) - fiziki mühitdə titrəyişli 

hərəkət. D.-nm müxtəlif 

növləri vardır: səs dalğalan, radio dalğalan, işıq 

dalğaları və s. 

      DALGA    İTKILƏRİ (wave distortion)    -   

dəyişmə siqnallarının 

yuxan və aşağı tezlikləri sahəsindəki təhriflər. D.i. 

lentin maqnit və 

fiziki-mexaniki xüsusiyyətlərindən, 

videobaşlıqlann konstruktiv və 

elektrik parametrlərindən, eləcə də 

yazma-canlandırma üsulundan 

asılıdır. 

      DALĞA    SƏTHI

 

(wave    surface)    - sahənin 

qonşu nöqtələrini 

(məs.,    sıxlaşma, yaxud    boşalma    nöqtələri) eyni 

titrəyiş fazası ilə 

birləşdirən səth.    Daha    çox sferik    (dairəvi)    və   

yastı    səthli səs 

dalğalarına təsadüf edilir. Sferik    dalğanm səthi 

dairəvidir və əgər 

ölçüləri şüalanan dalğamn uzunluğu ilə   

müqayisədə kiçikdirsə, səs 

mənbəyinin    yaxınhğında əmələ gəlir. Yastı   

dalğanm səthi isə səs 

---

 

105 

dalğasının (səs şüasının) yayılma istiqamətinə 

perpendikulyar olur. 

      "DANIŞAN    BAŞLAR"    (talking    head) -   

TV    ilə    çıxış    edən 

jurnalistlərə, yaxud daha çox danışığa üstünlük 

verən proqramlann 

ünvanına zarafatyana deyilən ifadə. 

      DANIŞIQ DİLİ (spoken language) - TV, kino 

və radionun nitq 

üslublarmdan biri. D.d. bir srra cəhətlərinə görə 

rəsmi ədəbi dildən 

---

 

 

                                                         

106 

fərqlənir: a) danışıq aktı hazırlıqsız olur; b) danışıq 

aktı qeyri-rəsmi 

şəkildə baş verir; c) danışanlar söhbətdə bilavasitə 

iştirak edirlər və 

s. Bütövlükdə D.d. özündə intellektual və 

emosional nitqi birləşdirir 

və adətən, dialoq və monoloq formasında təzahür 

edir. 

    DANIŞIQ RADİOSU (talking radio) - birbaşa 

efırdə bu və ya 

digər tematik proqramı aparan jurnalistlərlə 

studiyada iştirak edən, 

yaxud    dialoqa telefonla    qoşulan auditoriya   

arasındakı    söhbətə 

əsaslanan radio proqramınm adı. D.r.-nda rabitənin   

kompüter 

xətlərindən    istifadə olunması    da mümkündür.   

Mütəxəssislərin 

fikrincə,    belə rabitə xətləri inkişaf etdikcə D.r. 

qəzetlər və KİV-in 

digər ənənəvi sahələri üçün rəqibə çevrilir. 

    DANIŞIQ RİTMİ (talking rhythm) - danışıq 

prosesində vurğulu 

və vurğusuz, uzun və qısa hecalann bir-birini əvəz 

etməsi. D.r. şifahi 

nitqin    ahəngdar,    söylənilən fikrin aydın   

olmasına və asan başa 

düşülməsinə xidmət edən fonetik    amillərdəndir. 

Şer dili, həmçinin 

bəzi nəsr əsərlərinin dili ritmik olur. 

---

 

107 

    DANIŞIQ    SÜRƏTİ (talking    speed) - danışıq 

prosesində    bir 

saniyədə tələffüz edilən hecalann sayının 

göstəricisi. Müxtəlif dillər, 

eyni dilin dialektləri, həmçinin bir dil və ya dialekt 

öz tarixi inkişaf 

mərhələlərində müxtəlif    D.s.    ilə    xarakterizə   

olunur. Gərgin və 

ucadan danışıqda    azalan D.s. damşanm fərdi   

keyfiyyət    və əhvali- 

ruhiyyəsindən asılı olur.    D.s.,    həm də ifadənin 

bu    və    ya digər 

parçasının    məna əhəmiyyətindən    asılı olaraq 

dəyişir.    D.s. tələffüz 

üslubunun əsas əlamətlərindəndir. 

    DANIŞIQ    ŞOUSU (talk show) - radio,    yaxud 

TV-də "günün 

qəhrəmanları" - siyasət, elm, mədəniyyət,    estrada, 

idman aləminin 

məşhur nümayəndələri ilə sərbəst dialoq 

formasında qurujan söhbət. 

Bu    forma informasiya supermagistrallarında 

(İSM) videokonfrans- 

lara yaxınlaşaraq tədricən əsl mahiyyətini dəyişir 

(bax Tok-şou). 

      DANIŞIQ    TAKTI    (talking bar/syntagm) -   

iki müxtəlif nitq 

vahidini bildirmək üçün işlədilən    termin.   

Vurğulu heca    ətrafında 

birləşən heca qrupu; məna və qrammatik baxımdan 

bağh pir, yaxud 

---

 

 

                                                         

108 

bir    neçə sözdən ibarət olan və pauza ilə ayrılan 

nitq parçası (s i n - 

t a q m). 

      DARTICI    ÇARX    (stretcher)    - yayaltı   

lingdə    qurulan    və 

lentdartma yolundan keçərkən kinolentin 

dartılmasını nizamlayan 

qurğu. 

      DAYCEST    (digest)    -    1)    oxşar məzmunda   

audio və    video 

materiallann,    məlumatlann    qısa məzmununun 

toplusundan ibarət 

süjet, yaxud veriliş; başqa nəşrlərdən götürülüb   

çap    edilən aktual 

əsərlər toplusu; 2) başqa telekanallarda    verilən 

əyləncə xarakterli ən 

maraqlı videosüjetlərin, eləcə də mətbuatda çap 

olunan və böyük 

məna    kəsb    edən    materiallann    qısa    formada   

yenidən    efırdə 

göstərilməsi. D.    üçün xarakterik cəhət 

tamaşaçıları heyrətləndirə 

biləcək materiafflann verilməsidir. Kliplər yayan 

və kütlələri yayım 

proqramları materiallarının əsas məzmunu ilə   

tanış edən    dövri 

vasitələr də D. adlanır. 

      DEBÜT (debut) - hərfı mənada: başlanğıc. Hər 

hansı sahədə ilk 

dəfə çıxış etmək, fəaliyyətin başlanğıcı. Məs., 

aktyorun səhnədə ilk 

---