93
ayblari uchun
jazolashga harakat qilish
–
mumkin emas! Umringiz mobaynida
muxolif tomon bilan bo‗lib o‗tgan barcha nizolarni qayta eslash –
mumkin emas!
Konfliktlar natijasida nizolar tarixini esga olish, ularni doimiy yodda saqlashga
urinish, har gal nizo chiqqanida ularni ataylab esga solish - mutlaqo mumkin
emas!. Muxolif tomonga davriy ravishda ta‘na
-doshnom qilish, ilgari muhokama
qilinib, bir-birini kechirimlari bilan tugallangan konflikt vaziyatlarni unutmasdan,
ularni o‗z ruhiy holatini yuklanganlik darajasida saqlab yurish ham
mutlaqo
mumkin emas! Shu o‗rinda, e‘tiborni
muammoga emas, balki o‗z hissiyotlari va
xafagarchiliklarga ham qaratish - mutlaqo mumkin emas!
Konfliktdan chiqib ketish uchun inson eng avvalo o‗zini ruhiy holatini
moslashtira olishi lozim. Agar inson konfl
iktga nisbatan munosabatini o‗tib ketgan
hodisa va ziddiyatlar asosida boshlasa, ularga tayansa hech qachon ziddiyatni
bartaraf eta olmaydi. Kechirimli bo‗lishlik –
ziddiyatlarni bartaraf qilish uchun
qo‗yilgan qadamlardan biridir. Shunday ekan,
ilgarigi
konflikt holatni yangisi
bilan ulab bo‗lmaydi, ziddiyatlar tarixini eslash ham mumkin emas. Chunki,
muxolif tomon ham xuddi shu yo‗ldan borishi mumkin. Ilgarigi ziddiyatlarni
yodga olishdan ko‗ra, balki muammoni aniqlash yo‗lidan borgan ma‘qul.
•
konflik
t holatlarda ayb kimdaligini aniqlashga, uni paydo bo‗lishida,
uning rivojida kim ko‗proq aybdor ekanligiga bor kuchni berish mumkin emas.
Konflikt holatlarda kim haqu, kim nohaqligini aniqlash
–
konfliktni boshi berk
ko‗chaga boshlash demakdir. Chunki, har birimizda o‗z haqiqatimiz mavjud.
Shunday ekan, ziddiyatni bartaraf etish degani bu kim
aybdor ekanligini izlash
hamda ziddiyatdagi aybdor insonni topish va uni jazolash ham emasdir! Sababi,
konfliktli holatlarda barcha o‗zini o‗ziga xos bo‗lmagan hola
tda tutishi kuzatilgan.
Barcha ham konfliktli holatlarda g‗azab otiga minishi, o‗zini himoyalash maqsadida
qo‗pol so‗zlardan foydalanishi mumkin. Konfliktli holatlarda aybdor shaxsni topish
qiyin yoki uni topib bo‗lmaydi! Qarama
-
qarshi manfaatlar to‗qna
shuvi natijasida
konfliktlar paydo bo‗ladi.
Konfliktli holatlarda aslida qarama-
qarshi insonlar ham bo‗lmaydi, chunki
insonlar qarama-qarshiligi aslida manfaatlar qarama-qarshiligi mavjudligini
94
ko‗rsatadi va u yuzaga qalqib chiqadi xolos. Shu bois, agar
siz ziddiyatda muxolif
tomon shaxsini ayblasangiz, diqqatingizni konfliktni keltirib chiqargan muammoga
emas, balki shaxsga qaratgan bo‗lasiz. Bunda konflikt yechimini emas,
balki
aybdor shaxsni izlayotgan bo‗lasiz. Mazkur holatda birovni jazolash, aybini
tan
oldirish muhim, asl haqiqat esa boshqa tarafda bo‗lib chiqishi mumkin. Natijada,
siz o‗zingizga yoqmay turgan insonni ayblash va o‗zingizni oqlash yo‗lidan ketgan
bo‗lasiz. Aslida olganimizda siz o‗zingizni oqlashingiz kerakmidi? Yo‗q. Chunki,
ayb sizda ham emas. Bu esa, konflikt yechimidan uzoqlashib, uning yechimini
topishda boshqa yo‗ldan ketilganligini ko‗rsatadi. Shunday ekan, konfliktlarni
yechishda aybdorni qidirish mutlaqo noto‗g‗ri yo‗ldir. Konflikt holatlarda aybdor
shaxslar bo‗lmaydi.
Aybdor
ni qidirish esa uni jazolashni talab etadi. Muxolif
tomonga ―Sen aybdorsan‖ desangiz, u ―Meni jazolashmoqchi‖ deb anglashi tabiiy.
Ammo u aybdor emasligini h
is qilgan holda, ―Nima uchun meni
jazolashmoqchi?!‖ deb, qarshi hujumga o‗tadi. Bu holatda, muxolif
tomonning
qarshi hujumi, aslida,
hujum qilish uchun emas, balki o‗z
-
o‗zini himoya qilish
uchun yo‗naltirilgan bo‗ladi.
•
konfliktli holatlar yechimini izlashda fikr-mulohazalar va
emotsiyalarni muammo yechimiga qaratish, paydo bo‗lgan muammoni bartaraf
et
ishga qayg‗urish, mavjud energiyani muammo mazmunini anglash va yechishga
qaratish kutilgan natijani beradi. Muammo bo‗yicha fikrlashish, o‗zingizga va
muxolif tomonga undan chetlashishga yo‗l qo‗ymang. Gaplar va so‗zlaringiz
bosiq, tinch, izzat-hurmatni
joyiga qo‗ygan
holda yuzaga chiqsin, emotsiyaga
berilmang. Chunki, siz konfliktning kelib chiqishida qarshingizda turgan inson
emas, balki uning manfaati yotganini yaxshi bilasiz. Bir o‗ylab ko‗ringchi, balki
mana shu manfaatlarda ba‘zi bir joylarida umumi
y tomonlar, jihatlar mavjuddir.
Muxolif tomon o‗sha umumiy tomonlarni balki sizga ayon qildirmoqchidir.
Muammoni aniqlab olish esa, ana shu savollarga javob topish bilan barobardir.
•
konflikt holatlarni manfaatlar to‗qnashuvi deb yuqorida qayd etdik.
Leki
n, shu bilan birga bunday holatlarda ikki tomon ham g‗olib chiqishi
mumkinligini bildik. Agar shunday bo‗lsa, siz o‗z oldingizga konfliktli holatlarda
95
g‗olib chiqishni maqsad qilmang. Sizning maqsadingiz
-
o‗z manfaatlaringiz bilan
muxolif tomon manfaatlar
ini uyg‗unlashtirish, ularni umumiy o‗xshash jihatlarini
topib, ikkala tomonni ham qoniqtiruvchi yechimga keltirishdir. Sizning va
uning
yutug‗i teng bo‗lgandagina konflikt holat o‗z yechimini topgan bo‗ladi. Ya‘ni,
konflikt holatdan har ikki tomon qoniqadi, tinchlanib, topilgan yechimdan qoniqish
hosil qilgandagina ―g‗olib
-
g‗olib‖ holati yaratiladi. Demak, bosh maqsad –
konflikt
holatda adolatli yechimni izlash va topishdan iborat bo‗lishi lozim.
Dostları ilə paylaş: