R. D. Shodiyev
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Konfliktlarni boshqarish.
―Konfliktlarni qanday boshqarish mumkin, ularning usullari mavjudmi?‖ - degan savol konfliktlarni o‗rganish jarayonida tug‗ilishi tabiiydir. 81 Konfliktlar mazmun- mohiyatini, ularni paydo bo‗lish sabablari, unda qanday vaziyatlar namoyon bo‗lishi haqida ilgarigi mavzularda to‗xtalib o‗tdik va ma‘lum bir ma‘noda tasavvurga ega bo‗ldik. Ana shular asosida konflikt hech qachon o‗z - o‗zicha bartaraf bo‗lib qolmasligini tushunib yetdik. Ziddiyatlarga aralashishning passiv va faol tiplari mavjudligini, uni boshqarish uchun yechimni kofliktga qaratgan holda topish mumkinligini qarab o‗tdik. End i konfliktni boshqarish usullari ustida to‗xtalib o‗tamiz. Konfliktlarni boshqarish usullari insonlarni yurish-turishi, tavsifi, ruhiyati asosida shakllantirilgan. Endi konfliktlarni qanday boshqarish mumkinligini ko‗rib chiqamiz. Shaxslararo konfliktlarni boshqarish va yechimini topishning besh asosiy usuli mavjud bo‗lib, ular: 1) bosh tortish yoki chetga chiqish; 2) yumshatish yoki silliqlash; 3) agressiv yoki zo‗rma - zo‗rakilik; 4) kompromiss yoki kelishuvchanlik; 5) muammoni yechimini topishdir. 1) Bosh tortish yoki chetga chiqish usuli. Mazkur usul shundan iboratki unda inson konfliktdan chetga chiqishga harakat qiladi. Konflikt yechimini topishning usullaridan biri – qarama-qarshilikni paydo qiladigan provakatsiyalarga duch kelmaslikka ularga uchramaslikka harakat qilish, fikrlar qarama-qarshiligiga olib keluvchi holatlarga tushmaslikdan qochishdir. Shundagina, muammoni yechish jarayonida ham asabiy holatlarga tushib qolmaysiz. 2) Yumshatish yoki silliqlash usuli ishontirish bilan tavsiflanadi ya‘ni jahl qilishni hojati yo‗q chunki ―biz barchamiz bir komandamiz, qayiqni chayqataverishni hojati yo‗q‖. Yumshatuvchi konflikt beligilarini va jahlni yuzaga chiqarmaslikka hamkorlikka chorlagan holda harakat qiladi. Afsuski bunday hollarda konflikt asosida yotuvchi muammo mutlaqo unutib qo‗yiladi. Konfliktga olib kelishi mumkin bo‗lgan boshqa insonni: ―Bu unchalik katta ahamiyat kasb etmaydi. Bugun nima namoyon bo‗lganligini yaxshi o‗ylab ko‗r‖ kabi fikrlarni takrorlagan holda pasaytirish mumkin. buning natijasida iliqlik, tinchlik va garmoniya paydo bo‗lishi mumkin, lekin muammo yechilmaganligicha qolaveradi. Emotsiyalarni namoyon bo‗lishi uchun imkoniyat qolmaydi, lekin u ichkarida 82 mavjudligicha qolib to‗plana boradi. Umumiy bezovtalik yaqqol ko‗zga tashl anib, eng oxirida ―portlash‖ mumkin bo‗lgan ehtimollik oshib boraveradi. 3) Agressiv yoki zo‗rma - zo‗rakilik usuli. Har qanday holatda ham o‗z nuqtai nazarini boshqalarni qabul qilishga majburlash mazkur usulda birinchi o‗ringa qo‗yiladi. Buni amalga oshir ishga harakat qilayotgan kishi boshqalarning fikri bilan qiziqmaydi yoki boshqacha aytadigan bo‗lsak boshqalarning fikri uni qiziqtirmaydi. Bunday usulni qo‗llayotgan kishi odatda o‗zini agressiv tutadi va boshqalarga o‗z ta‘sirini zo‗rma - zo‗rakilik orqali o‗tkazadi. Mazkur usul qo‗l ostidaglarga nisbatan boshliq sezilarli hukmronlikka ega bo‗lsa samarali bo‗lishi mumkin. Usulning kamchiligi qo‗l ostidagilarning tashabbusi bostirib, barcha zaruriy omillarni hisobga olinish ehtimolligi past bo‗ladi. Unda faq atgina bitta nuqtai nazar e‘tiborga olinadi. Bu ma‘lumoti yetarli bo‗lgan yosh avlodning noroziligiga sabab bo‗ladi. 4) Kompromiss yoki kelishuvchanlik usuli. Bu usul ma‘lum bir darajagacha ikkinchi tomonning nuqtai nazarini qabul qilinishi bilan tavsiflanadi. Boshqaruv holatlarida kompromiss yoki kelishuvchilik yuqori qadrlanadi, chunki bu qarama- qarshilikni minimum darajaga keltiradi va ikkala tomonni ham qoniqtirib, konflikli holatni tezda yechimini topish imkoniyatini beradi. Lekin, kompromiss yoki kelishuvchanlikdan muhim yechim talab etadigan konfliktli holat boshlanishida foydalanish, muammoga tashhis qo‗yishda to‗sqinlik qilishi va muqobil yechimni topish vaqtini qisqartirishi mumkin. 5) Muammoni yechimini topish usuli. Konflikt sabablarini tushunish va barcha tomonlarni qanoatlantiruvchi harakatlar yo‗nalishini tanlash, fikrlar turli xilligini tan olish, boshqalar nuqtai nazari bilan tanishishga tayyorlik mazkur usulning asosini tashkil etadi. Bu usulni tanlagan tomon boshqalar hisobiga o‗z maqsadiga erishishni istamasdan, balki konfliktli holatni bartaraf etishning eng adolatli va qulay variantini izlaydi. Shunday qilib, murakkab holatlarda adolatli yechimni qabul qilishda yondashuvlarning turli xilligi va aniq ma‘lumotlar muhim bo‗lmasdan, balki muammoni yechish usullaridan foydalangan holda, paydo bo‗ladigan qarama - 83 qarshi fikrlarni rag‗batlantirish va muammoli holatni boshqarish ham muhimdir. Boshqa usullar ham konfliktli holatlarni oldini olishi yoki ularni chegaralashi mumkin, lekin ular muammoni optimal yechimini topishga olib kelmaydi, chunki barcha tomonlarning nuqtai nazari bir xil diqqat bilan o‗rganilmaydi. Mazkur sohada tadqiqotlar unchalik ham ko‗p bo‗lmasada, lekin qator ishlar konfliktli holatlarni boshqarishda mazkur usulning samaradorligidan darak beradi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|