R. M. Məmmədov B. M. Həmzəyev parodont xəSTƏLİKLƏRİ “Şərq-Qərb” Bakı–2011

51
də  göstərmək  olar.  Stomatoloqlar  parodont  xəstəliklərini  sis tem-
ləşdirmək  üçün  istifadə  etdikləri  əsas  kateqoriyaları  müəy yən-
ləşdirməlidirlər.  Belə  kateqoriyalar  patoloji  prosesin  xarakterini 
göstərməklə, parodont xəstəliklərinin klinik formalarını və ağırlıq 
dərəcəsini (gedişini) təyin etməkdən ibarətdir.
Ədəbiyyat  mənbələrinin  araşdırılması  zamanı  məlum  olur  ki, 
parodont xəstəliklərinin klinik formaları əsasən gingivit, parodon-
tit, parodontoz və parodontomalar formasında təzahür edir.
Rus alimlərinə məxsus ədəbiyyat mənbələrində əvvəllər “pa-
rodontoz” termininə üstünlük verilirdi və bu onunla izah edilir-
di  ki,  parodont  zədələnmələrinin  müxtəlif  klinik  əlamətlərinin 
əsasında vahid patoloji proses olan distrofiya dayanır ki, bunun 
sayəsində də alveol sümüyünün rezorbsiyası, parodontal ciblərin 
yaranması, alveolyar piarreya və s. kimi simptomlar əmələ gəlir. 
Bu  deyilənlər  A.E.Yevdakimov,  İ.Q.Lukomski,  Q.S.Pekker, 
İ.O.Novik,  İ.M.Starobinsk,  A.İ.Beqelman  və  digər  müəlliflərin 
təsnifatında  öz  əksini  tapmışdır.  Sonrakı  dövrlərdə  isə  paro-
dontda  iltihabi,  distrofik  və  şiş  törəmələri  ilə  müşayiət  olunan 
müxtəlif  xarakterli  proseslər  əsasında  formalaşan  təsnifatlar 
yaranmağa  başladı.  Bu  təsnifatlardan  aşağıdakıları  sadalamaq 
olar:  ARPA,  ÜST,  E.E.Platonov,  D.Svrakova,  N.F.Danilevski, 
N.Q.Vişnyak, İ.F.Vinoqradova, V.İ.Lukyanenko, B.D.Kabakova, 
N.M.Abramova.
PARODONT XƏSTƏLİKLƏRİNİN  
A.A.P. TƏSNİFATI (1999)
I. Tip – Diş əti xəstəlikləri
A. Diş yastıqcığı mənşəli diş əti xəstəlikləri
1. Gingivit – diş yastıqcığı mənşəli
a) lokal, yanaşı gedən xəstəliklərlə birgə
b) qeyri-lokal, yanaşı gedən xəstəliklərlə birgə
2. Gingivit – sistem xəstəlikləri mənşəli

---

52
a) endokrin sistemlə əlaqəli
1. Yeniyetmələrin gingiviti
2. Menstrual dövrün gingiviti
3. Hamiləlik gingiviti
a) gingivit
b) piogen qranuloma
4. Diabetik gingivit
a) qan xəstəlikləri ilə əlaqəli
1. Leykemiya zamanı rast gəlinən gingivit
2. Digər qan xəstəlikləri zamanı rast gəlinən gingivit
3. Dərman qəbulu ilə bağlı diş əti xəstəlikləri
a) dərman qəbulu zamanı diş ətində olan dəyişikliklər
b) diş ətinin böyüməsi
c) gingivit
ç) hormonal preparatların qəbulu zamanı yaranan
d) digər preparatların qəbulu zamanı yaranan
4. Qidalanma rejiminin pozulması ilə bağlı diş əti xəstəlikləri
a) VİT C c defisitli gingivit
b) digər qida pozğunluğu ilə bağlı gingivit
B. Diş yastıqcığı ilə bağlı olmayan diş əti xəstəlikləri
1. Xüsusi bakterial zədələnmələr
a) neisseria qonorrhea ilə yoluxma
b) treponema pallidum ilə yoluxma
c) streptokokk infeksiyası
d) digərləri
2. Virus xəstəlikləri
a) herpes virusu
1. Birincili herpetik gingivostomatit
2. Residivləşən herpes 
3. Kəmərləyici herpes
b) digərləri

---

53
3. Göbələk xəstəlikləri
a) candida infeksiyası
1. Diş ətinin generalizə olmuş kandidozu
b) diş ətinin xətti eriteması
c) histoplazmoz
d) digərləri
4. İrsi xarakterli zədələnmələr
a) irsi diş əti fibromatozu
b) digərləri
5. Sistem xarakterli zədələnmələr
a) dermatoloji xəstəliklər
1. Yastı dəmrov
2. Pemfiqoid
3. Vulqar pemfiqus
4. Çoxformalı ekssudativ eritema
5. Qırmızı qurdeşənəyi
6. Dərman preparatları ilə zədələnmələr
7. Digərləri
b) allergik reaksiyalar
1. Stomatoloji materiallardan
a) civə
b) nikel
c) akril plastması
d) digərləri
2. Digər materiallardan
a) diş məcunu komponentləri
b) ağız boşluğu eleksirləri
c) saqqız komponentləri
d) digərləri
6. Travmatik zədələnmələr
a) kimyəvi travma

---

54
b) fiziki travma
c) temperatur (yanıq) travması
7. Yad cismə qarşı reaksiya
8. Digərləri
II. Tip. Xroniki parodontit
A. Lokal
B. Generalizə olunmuş
III. Tip. Aqressiv parodontit
A. Lokal
B. Generalizə olunmuş
IV. Tip. Sistem xəstəliklərindən asılı
A. Qan xəstəliklərindən asılı parodontit
1. Qazanılmış neytropeniya
2. Leykemiya
3. Digərləri
B. Genetik faktorlardan asılı parodontit
1. Ailəvi və tsiklik neytropeniya
2. Daun sindromu
3. Leykositlərin adgeziyasının pozulması sindromu
4. Papiyon-Lefevr sindromu
5. Gediak-Xikasi sindromu
6. Histiositozlar
7. Qlikogenoz
8. İrsi uşaq aqranulositozu
9. Koen sindromu
10. Hipofosfataziya
11. Digərləri
c. Naməlum etiologiyalı
V. Tip. Parodontun nekrotik xəstəlikləri
A. Xoralı-nekrotik gingivit

---

55
B. Xoralı-nekrotik parodontit
VI. Tip. Abseslər
A. Diş əti absesi
B. Parodontal abses
C. Diş tacı ətrafı abses
VII. Tip. Endodontik patologiya ilə müştərək parodontit
A. Parodont toxumaları və pulpanın müştərək patologiyaları
VIII. Tip. Anadangəlmə və qazanılmış anomaliya və qüsurlar
A. Diş ərpinin əmələ gəlməsinə səbəb olan lokal faktorlar
1. Dişlərin quruluş xüsusiyyətləri
2. Diş qövsünün quruluş xüsusiyyətləri 
3. Diş kökünün sınıqları
4. Diş kökünün rezorbsiyası və sementin dəyişilməsi
B. Mukogingival deformasiya və vəziyyətlər
1. Diş əti resessiyası
a) vestibulyar və ya oral tərəfdən
b) dişlərarası arakəsmədən
2. Keratinləşmiş diş ətinin çatışmazlığı
3. Ağız dəhlizinin dayaz olması
4. Yüyənin və əzələlərin birləşmə xüsusiyyətləri
5. Diş ətinin çoxluğu
a) yalançı cib
b) nahamar diş əti kənarı
c) diş ətinin həddən artıq görünməsi
d) diş ətinin böyüməsi
6. Rəngin dəyişilməsi
C. Dişsiz çənənin mukogingival problemləri
1. Alveol çıxıntısının üfüqi və ya şaquli qüsuru
2. Diş ətinin çatışmazlığı

---