R. M. Məmmədov B. M. Həmzəyev parodont xəSTƏLİKLƏRİ “Şərq-Qərb” Bakı–2011

102
xumalarında  histaminin  toplanması  hesabına  baş  verir.  Bundan 
əlavə, mədə-bağırsaq traktının bəzi iltihabi xəstəlikləri zamanı, 
kalsiumun  absorbsiyası  pozulur,  bu  isə  öz  növbəsində  alveol 
sümüyündə minerallaşma prosesinin pozulmasına səbəb olur. 
PARODONT XƏSTƏLİKLƏRİ ZAMANI MÜALİCƏ 
TƏDBİRLƏRİNİN PLANLAŞDIRILMASI
Müalicənin planını tərtib etmək üçün xəstənin tam müayinəsi 
aparılmalı,  dəqiq  anamnez  toplanmalı,  düzgün  diaqnoz  qoyul-
malı  (ilkin  və  əsas  diaqnoz),  ehtiyac  olduğu  hallarda  yardımçı 
müayinə metodlarından istifadə edilməli, xəstəliyin klinik dina-
mikasına nəzarət olunmalı və bütün bunların əsasında qəti və son 
diaqnoz  qoyulmalıdır.  Nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  orta  və  yaşlı 
adamlarda yüngül və orta gedişli xroniki gingivit və parodontiti 
asanlıqla  proqnozlaşdırmaq  mümkün  olduğu  halda,  cavanlarda 
bu məsələ bir qədər problem yaradır. Belə şəxslərdə qəti diaqno-
zun qoyulması üçün uzunmüddətli dinamik nəzarətin aparılma-
sı tələb olunur. Ağır formalı parodontit zamanı, habelə aqressiv 
parodontitlərdə  xəstənin  yaşından  asılı  olmayaraq  bu  xəstələri 
proqnozlaşdırmaq mürəkkəb bir məsələyə çevrilir (şəkil 53).
Şəkil 53. Aqressiv gedişli, ağır dərəcəli parodontit

---

103
Xəstəliyin gedişinin proqnozlaşdırılması və müalicənin effek-
tivliyi  yerli  iltihabi-destruktiv  dəyişikliklərlə  yanaşı,  aşağıdakı 
bir sıra faktorlarla da əlaqədardır:
a) pasiyentin xəstəliyə münasibəti
b) onun yaşı
c) müşayiətedici xəstəliklər və onların xarakteri
ç) immun status 
d) diş-çənə sisteminin anatomo-funksional xüsusiyyətləri
e) diş sırasının bütövlüyü
ə) tənəffüs tipləri (ağız və ya burun)
f) zərərli vərdişlər
g) sosial-iqtisadi şərait
h) ağız boşluğunun gigiyenası
Ayrı-ayrı dişlərin vəziyyətini proqnozlaşdıran zaman, bir sıra 
klinik parametrləri, o cümlədən sümük toxumasının destruksiya-
sını, qonşu dişlərin vəziyyətini, keçid pərdəsi və yüyənin xarak-
terini, karioz və qeyri-karioz zədələnmələrin varlığını, onlardakı 
morfoloji dəyişiklikləri və s. mütləq nəzərə almaq lazımdır.
Məlumdur ki, parodontologiyada proqnozlaşdırma mürəkkəb və 
incə bir məsələdir. Ona görə də yalnız aparılmış müalicədən son-
ra bu barədə dürüst məlumat vermək mümkün olur. Bəzi hallarda, 
hətta 2-3 kurs müalicə aparıldıqdan sonra fikir yürütmək olur. Bunun 
səbəbi onunla izah olunur ki, parodont xəstəlikləri yerli və ümumi 
faktorlarla modullaşan qeyri-spesifik xroniki iltihabi prosesdir.
Parodontun iltihabi xəstəliklərinin müalicəsi zamanı həm yerli 
strukturların bərpa olunması, həm də ümumi orqanizmin normal 
vəziyyətə gətirilməsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi lazımdır.
PARODONT XƏSTƏLİKLƏRİNİN MÜALİCƏ PRİNSİPLƏRİ
Parodont xəstəliklərinin əsas müalicə prinsipləri aşağıdakılardır:
I. Komplekslik.
a) həm yerli, həm də ümumi müalicənin aparılması 
b)  kompleks  müalicə  tədbirlərinin  aparılması  (konservativ, 
cərrahi, ortopedik, ortodontik) 

---

104
c)  həkim-stomatoloqların  digər  mütəxəssislərlə  birgə  fəaliy-
yəti (şəkil 54).
Şəkil 54. Parodont xəstəliklərinin müalicə növləri
II.  Fərdlik.  Parodontdakı  patologiyanın  forma  və  ağırlıq 
dərə  cəsinin,  onun  klinik  xüsusiyyətlərinin  digər  xəstəliklərlə 
əlaqəsinin, ağız boşluğu toxumaları, habelə ümumi orqanizmin 
bütövlükdə reaktivliyinin və s. dəqiq analizini aparmaq lazımdır.
III.  Ardıcıllıq.  Parodont  xəstəliklərinin  müalicəsi  mərhələli 
şəkildə aparılmalıdır. Söhbət müalicə tədbirlərinin alqoritmindən 
gedir. Bu, çox vacib məsələdir, çünki praktik təcrübə göstərir ki, 
parodont xəstəliklərinin müalicəsində ardıcıllıq prinsipi pozuldu-
ğu zaman arzu olunan nəticə əldə olunmur.
IV. Sistematiklik. Parodontdakı iltihabi proseslərin ağırlaşma-
sının qarşısını almaq məqsədilə təkrar müalicə kursları aparmaq 
lazımdır. Müalicə kursları arasındakı interval fərdi şəkildə, birin-
ci kurs müalicədən sonra klinik dinamikanın göstəriciləri nəzərə 
alınmaqla, eyni zamanda xəstəliyin ağırlıq dərəcəsindən asılı ola-
raq müəyyən edilir.
Parodontologiyada dərman maddələrinin optimal qəbul olun-
ma qaydalarını təyin etmək lazımdır:
•  Yaxalama
•  Ağız vannaları
•  Applikasiya

---

105
•  İnyeksiya (şəkil 55)
•  Sarğı
•  İnstillyasiya (şəkil 56)
•  Fiziki metodlar (elektroforez, fonoforez, maqnitoforez)
•  Ənənəvi  qəbul  metodları  –  daxilə  və  əzələ  daxilinə  
çatdırılma” sistemləri ilə (şəkil 43)
•  Subgingivial  daxilolma  dedikdə  yüksək  konsentrasiya-
lı  dərman  maddələrinin  “çatdırılma”  sistemləri  vasitəsilə 
birbaşa zədələnmə ocağına yeridilməsi başa düşülür. Bun-
lara tetrasiklin və xlorheksidin tərkibli saplar, doksisiklin 
polimerlər,  özübərkiyən  “Diplen-denta”,  Perio  cipi  və  s. 
kimi örtüklər aiddir (şəkil 57).
Şəkil 55. İnyeksiya
Şəkil 56. İnstillyasiya

---

106
Özübərkiyən  örtüklər  müstəqil  müalicə  vasitəsi  kimi,  ha-
belə  digər  dərman  maddələrinin  (antibiotiklər,  antiseptiklər, 
ilti hab əleyhinə təsir göstərən preparatlar və s.) təsirini artırmaq 
məqsədilə istifadə olunur. 
Şəkil 57. Özübərkiyən “Diplen-denta” örtüyü
Hazırda parodont xəstəliklərinin kompleks müalicəsi üç mər-
hələdə aparılır:
1.  Başlanğıc müalicə (ilkin terapiya)
2.  Cərrahi müalicə (əsas müalicə)
3.  Yardımçı müalicə (yardımçı terapiya)
MÜALİCƏNİN ÜMUMİ PRİNSİPLƏRİ
Parodont  xəstəliklərinin  müalicəsi  ciddi  formada  kompleks, 
məqsədyönlü və fərdi şəkildə aparılmalıdır. Müalicənin aparılma-
sında məqsəd aşağıdakıları həyata keçirməkdən ibarətdir:
1.  Ağız  boşluğunda  travmaya  səbəb  olan  faktorları  aradan 
qaldırmaq 
2.  Parodont toxumalarındakı iltihabı götürmək
3.  Distrofik prosesin qarşısını almaq

---