R. M. Məmmədov B. M. Həmzəyev parodont xəSTƏLİKLƏRİ “Şərq-Qərb” Bakı–2011

107
4.  Parodont  toxumalarının  pozulmuş  funksiyalarını  bərpa 
etmək
5.  Regenerasiya prosesini stimulə etmək 
6.  Diş sırasını vahid-dinamik sistem halında saxlamaq
7.  Patogenetik  əhəmiyyəti  ehtimal  olunan  faktorları  aradan 
qaldırmaq
Parodont  xəstəliklərinin  kompleks  müalicəsinin  əsas  tərkib 
hissəsi yerli müdaxilə hesab edilir. Nəzərə almaq lazımdır ki, yer-
li müalicə anlamı şərti xarakter daşıyır. Travmaya səbəb olan yer-
li faktorların aradan qaldırılması, eyni zamanda ümumi sağlam-
laşdırıcı tədbir sayılır. Belə ki, orqanizmin ümumi vəziyyətinin 
yaxşılaşdırılması fon effekti yaradaraq, qısa müddət ərzində yerli 
müalicənin səmərəli olmasına gətirib çıxarır. Əksinə, orqanizmin 
ümumi vəziyyətinin pisləşdiyi hallarda isə müvafiq olaraq paro-
dont  toxumalarında  da  patoloji  prosesin  ağırlaşması  müşahidə 
edilir. 
YERLİ MÜALİCƏ
Müalicənin  aparılması  üçün  mütləq  anesteziyadan  istifadə 
edilməlidir. 
Parodont  xəstəliklərinin  müalicəsi  zamanı  anesteziyanın  tət-
biq olunması xəstənin psixikasına müsbət təsir göstərir və uzun-
müddətli müalicənin daha effektli aparılmasına zəmin yaradır. Bu 
məqsədlə aplikasion və infiltrasion anesteziyalardan istifadə edi-
lir. Parodontal ciblərə anestetiklərin sulu və yağlı məhlulları daxil 
edilir. Bundan başqa 3-5%-li natrium salisilat və 10%-li antipirin 
məhlulu,  5%-li  butodion  mazı  və  0,5%-li  reopirin,  mefenamin 
turşusu  və  natrium  mefenaminat  duzu,  4%-li  propolisin  spirtli 
məhlulu və s. istifadə edilir. 
Anestetiklər  hamarlayıcıların  vasitəsilə,  tənzif  və  trundala-
ra hopdurularaq parodontal ciblərə və dişlərarası sahələrə daxil 
edilir.  Keyləşdiriləcək  nahiyələr  ağız  suyundan  izolə  edilməli 

---

108
və bundan sonra anestetik istifadə olunmalıdır. Bu zaman çalış-
maq lazımdır ki, anestetik ağız boşluğunun digər, lazım olmayan 
nahiyələrinə yayılmasın.
Anestetiklər,  habelə  aerozol  (trimekain,  lidokain),  elektrofo-
rez, ultrasəs (ultrafonoforez) formasında da tətbiq olunur.
İnyeksion anesteziya ümumi qəbul edilmiş qayda üzrə aparılır. 
Bu anesteziyadan dişlərin çəkilməsi və digər cərrahi müdaxilələr 
zamanı istifadə edilir. 
BAŞLANĞIC MÜALİCƏ VƏ DİŞ DAŞLARININ 
TƏMİZLƏNMƏSİ
Başlanğıc müalicə mərhələsinə daxildir: 
1.  Təxirəsalınmaz müalicə
•  abseslərin açılması
•  yararsız dişlərin çəkilməsi
•  ağırlaşdırıcı halların aradan qaldırılması
•  endodontik müalicə
•  xoralı-nekrotik proseslərin müalicəsi
2.  Etiotrop müalicə
•  diş ərpi və diş daşlarının kənar edilməsi
•  gigiyenik maarifləndirmə və gigiyenaya nəzarət
•  ərpin yaranmasına səbəb olan faktorların aradan qaldı-
rılması
3.  Patogenetik müalicə
•  yerli iltihabəleyhinə terapiya
•  ümumi müalicənin aparılması
4.  Antibiotiklərlə müalicə
5.  Simptomatik müalicə
•  ağrısızlaşdırıcı vasitələrin tətbiqi
•  şinalanma
•  reminerallaşdırıcı terapiya
6.  Müalicənin nəticələrinin qiymətləndirilməsi

---

109
İlkin müalicə, iltihab prosesinə səbəb olan bütün yerli faktor-
ların başvermə və inkişafına şərait yaradan amillərin aradan qal-
dırılmasına yönəlmişdir. Müalicənin planını tərtib edərkən, hansı 
anestetikdən istifadə ediləcəyini müəyyən etmək lazımdır. Am-
bulator  stomatoloji  praktikada  aşağıdakı  növ  anesteziyalardan 
istifadə olunması tövsiyə edilir: 
•  orta  təsir  gücünə  və  standart  miqdarda  vazokonstriktora 
malik olan anestetiklər:
Liqnospan standart (2% lidokain 1:100 000 adrenalin) 
•  dişlərin çəkilməsi və depulasiyası üçün 4% artikain 1: 200 000 
(ultrakain DS: – septanest 4% №:) 
•  “rezerv anestetiki” – uzunmüddətli və travmatik müdaxi-
lələr zamanı – 4% artikain 1: 100 000 adrenalin Ultrakain 
DS forte, Ubestezin forte
•  ürək-damar  patologiyaları  olan  xəstələrin  müalicəsi  za-
manı vazokonstriktorları olmayan – 3% mepivkain (Skan-
donest  2%  SVC),  4%  artikain  (Septanest  4%  SVC),  2% 
lidokain (Xylonor 2% SVC) kimi anestetiklərdən istifadə 
edilir.
•  3% mepivakainin tərkibində sulfit qruplu birləşmələr ol-
madığına  görə  allergiya  və  bronxial  astmalı  xəstələrdə 
istifadə olunur.
•  hamiləlik zamanı 4% artikain 1:200 000 (ultrakain) istifadə 
edilir.  Anestetikin  əsas  hissəsi  (85%-i)  qan  zülalları  ilə 
birləşir  və  zəif  konsentrasiya  plasentar  baryerdən  keçən 
zaman onun toksiki təsiri minimuma enir. 
70 yaşından yuxarı şəxslərdə anestetikin dozası 
1
/
3
-ə, 80-dən 
yuxarı olduqda isə ½-dək azaldılır.
İndiki  dövrədək,  parodont  xəstəliklərinin  müalicəsində  α  – 
lak tam  antibiotiklərinin  (penisillin,  sefalosporin,  monobaktam) 
və linkomitsinin istifadə olunmasına üstünlük verilirdi. Hazırda 
həmin  antibiotiklərin  tətbiqi  zamanı  allergik  reaksiyaların  ço-
xal  ması  və  həmin  antibiotiklərə  qarşı  mikroblarda  rezistentlik 
yaranması  səbəbindən  makrolidlər  (rulid,  sumamed,  makro-

---

110
pen, eritromisin) istifadə edilir. Makrolidlərin təsiri nəticəsində 
mikroorqanizmlərin ribosomunda zülal sintezi katalitik pepti dil-
transferazanın  hesabına  pozulmuş  olur.  Bu  preparatları  toksiki 
təsirinin nisbətən az olmasına görə, hətta hamiləlik dövründə və 
südəmər uşaqlarda da tətbiq etmək olar.
Antibiotiklərlə yanaşı, imidazol törəmələri – trixopol və tini-
dazol da bakeriosid və antiprotozoy təsirinə görə geniş miqyas-
da tətbiq olunur. Həmin preparatlar anaerob mikroorqanizmlərə, 
xüsusən  Porphyromonas  gingivalis  və  Prevotella  intermediaya 
qarşı çox aktivdir. Parodontal cibdən irin axması hallarında trixo-
pol intensiv surətdə tətbiq olunur. 
Bununla  yanaşı,  belə  hallarda  trixopol  və  “Diplen-denta”nın 
birgə istifadəsi məqsədəuyğun hesab edilir (elizol, metroqil-denta).
Bakteriemiyanın baş verməməsi və kəskin iltihab əlamətlərinin 
aradan qaldırılması üçün, təxirəsalınmaz tədbirlər mərhələsində 
antiseptiklər təyin olunur:
•  xlorheksidin
•  triklozan
•  miramistin
•  qalay flüorid
•  furasillin
•  hidrogen peroksid
•  bitki  mənşəli  qarqaralar  –  salvin,  adaçayı,  çobanyastığı, 
dazı, kəklikotu və s.
Ən çox yayılmış və daha effektli hesab olunan antiseptiklərdən 
triklozan,  xlorheksidin,  listerin,  qalay  flüoridi  və  s.  göstərmək 
olar. Qeyd etmək lazımdır ki, bu preparatların təsiri nəticəsində 
10-14 gün ərzində praktik olaraq bütün mikroflora məhv olur.
Triklozan  –  fenol  törəməli,  xlor  tərkibli  preparat  olub,  ağız 
boşluğu üçün gigiyenik vasitə kimi istifadə edilir. 
Parodontit zamanı yerli istifadə və qarqara kimi tətbiq olunan 
xlorheksidin biqlükonat da geniş yayılmışdır. Avropada bu prepa-
ratın 0,2%, Amerikada 0,12%-li məhlulu istifadə edilir. Rusiyada 
isə xlorheksidinin metronidozolla qarışığı istifadə edilir. 

---