Redaktor: Əsəd Cahangir
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1
ANN.Az
Kitabın adı: Aftafalı antrakt
Müəllif: Şərif Ağayar Redaktor: Əsəd Cahangir
“Aftafalı antrakt” müəllifin üçüncü kitabıdır. Kitabdakı hekayələr müxtəlif illərdə müxtəlif qəzet və jurnallarda, internet saytlarında yayımlanıb, ədəbiyyat adamlarının, tənqidçilərin diqqətini çəkib, müzakirələrə səbəb olub. Düşünürük ki, bu nümunələrin kitab halında nəşri müəllifin bir nasir kimi daha yaxından anlaşılması üçün yardımçı olacaq.
2 Müəllifdən Atam atın tərkində məni xaraba kəndimizin üstündəki yaşıl yaylağa qaldıranda gördüyüm ilk mənzərə uşaq yaddaşıma ömürlük həkk olundu. Bu, bir çiçək dəryasıydı və sərin mehlə sağa-sola dalğalanır, rəngdən-rəngə düşürdü. Çiçəklər gün işığında parıldaşır, oynaşır, gülüşür, qaqqıldaşır, uğunub gedirdilər. Onların səsini eşidirdim desəm, gülməyin. Uşaq ağlımla soruşdum: “Çiçəklər niyə belə eləyir?” Atam indinin özündə də məni heyrətləndirən qeydi-adi bir istedadla cavab verdi: “Sən yaylağa gəldiyinə görə sevinirlər”. Nəsr yazmağa atamın yalan dediyini anlayandan sonra başladım. O zaman ki, gəlişimə dünyanın sevinmədiyini, üstəlik bunun ilahi bir qanunauyğunluq olduğunu dərk etdim. Bəlkə elə bu səbəbdən hardansa ağlımda qalan aşağıdakı cümləni həyat amalına çevirdim:
Zərreyi xali məgər cahan qunəst və cahan qunəst qu xali zərrə mədarəst ...Baş sındırmayın. Bu cümlənin dünyanın heç bir dilində heç bir anlamı yoxdur.
“Həyat nədir?” sualına ən fərqli cavablar vermək olar. Biri də budur – şeirdən nəsrə doğru yol! Gənclik həyatın poeziyası, qocalıq prozasıdır, orta yaş keçid dövrü. Səni nəsrə gətirən yolu bir az dumanlı da olsa, on il öncəki gənclik şeirlərindən də görürdüm. Fəhmim məni aldatmadı. “Aftafalı antrakt” dumanı dağıtdı. Ədəbsiz mühiti bürümüş saxta reklam, əssassız (və gülünc!) iddia dumanlarının arasından, nəhayət ki, nasir səsi gəlir. Və demək, sən də qocalırsan, əziz Şərif! Ən vacibi odur ki, sən tarixi zamanı, vaxtı duyursan. Vaxt sənin üz-gözünü yalamır, damarlarından axır. Bu, kitabın ilk baxışdan qəribə adından da görünür. Axı yaşadığımız son iyirmi il qlobal bir tamaşanın, doğrudan da, möhtəşəm antraktıdır: siyasi yöndən – təkpartiyalı sistemlə çoxpartiyalı sistem arasında; mənəvi yöndən – ateizmlə din arasında; iqtisadi yöndən – planlı təsərrüfatla azad rəqabət arasında; çoğrafi yöndən - şərqlə qərb arasında, ədəbi yöndən sosrealizmlə postmodernizm arasında… Biz keçirik, biz köçürük! Biz keçidin, keçhakeçin, köçhaköçün, körpünün, antraktın yavrularıyıq. Dayanmaq qadağandır! Kitabdakı hekayələrin hər biri mənə vaxtın əqrəblərinin irəliyə doğru növbəti hərəkəti kimi görünür. Onlar həm də bədii salnamələrdir. Əgər baxsan, sənin özünün də həyatının keçid dövrüdür: şeirdən nəsrə keçirsən, gənclikdən ahıllığa, ilk qələm məşqlərindən ciddi ədəbiyyata, bədii etüdlər, qeydlər və hekayələrdən povest və romanlara, realizmdən postmodernizmə… Kitab bu keçidi bütün yönləriylə əks etdirir. 3 Sən mənim üçün bir az aşağı, bir az yuxarı ədəbi yaşıdlarının demək olar ki, heç birində olmayan bir cəhətinlə həmişə maraqlısan – bədii fikrinin sturktural özülü, altyapısı, onurğası var. Hörgünü qaldırmazdan öncə özülü qoyursan. Bu, ilk nəsr kitabının ümumi quruluşundan da görünür. Üç hissədən ibarət kitabın birinci və üçüncü hissələri arasında yer alan ikinci hissəsini “Aftafalı antrakt” yarımbaşlığı ilə verməyini kitabın, ümumən bədii sözün tamaşa, teatr, oyun səciyyəsinə dair gizli işarən kimi anladım. Sənin əksər hekayələrini həm intellektual elita, həm də kütləvi oxucuya ünvanlamağını – ikili kodlaşdırmanı da tuta bildim. Müəllif təhkiyəsindəki loru danışıq leksikonu, vulqarizm və rusizmləri aşağı, gizli işarələri yuxarıya hesablamağın da aydındır. Quş dilini süleymanlar bildiyini bilirsən. Amma rusizmlər məsələsində, məncə, bəzən lüzumsuz ifratlara varırsan. Kitabının keçid səciyyəsi özünü ən qabarıq şəkildə ədəbi-bədii metod məsələsində göstərir. “Kosmos əsrinin gerçəklərindən” silsiləsinə daxil etüdlər, “Corcinin evi”, “Balabəy”, “Laçınsız ilk gün”, “Mənim 16 saatım” hekayələrində özünün sevimli realizminə sadiqsən. “Estafet” hekayəsində estefeti heç cür əldən vermək istəməyən qocaların yeni nəslin başına açdığı iyrənc oyunlardan sənin üçün o qədər də səciyyəvi olmayan xalis simvolist dillə danışırsan. Və Borxesin məşhur bir fikrini unudursan ki, simvollar yalnız gerçək, konkret həyat faktının özündən doğanda ədəbiyyat faktına çevrilir. “İşğaldan bir gün əvvəl”də isə lap vurub kəlləçarxa çıxmısan. Son iyirmi ildə başımıza gələn faciələrin kökünü, nəhayət ki, təkcə yerdə yox, həm də göydə axtarır, magik realizm məşqi edirsən. Pis də eləmirsən və… yaxşı eləyirsən. Yazıçı dünyanı bütöv görməli və göstərməlidir. Yer və göy, insan və Tanrı sözün konseptual mənasında reallıqda olduğu kimi mətndə də birləşməlidir. Əski bir türk daş bitiyində deyildiyi kimi, yuxarıda mavi göy, aşağıda qonur yer yarandıqda, ikisinin arasında insan oğlu yaranmışdır. Amma sənin gələcək nasir uğurlarını daha çox “Hərbi-siyasi məsələ” hekayəsi və “Kərpickəsən kişinin dastanı” povestindəki ikibaşlı ironiya, dekonstruktivizm və intertekstuallıqla şərtlənən postmodernistik cəhdlərində görürəm. Çaylar bir- birinnə qovuşub dənizə töküldüyü kimi sənin bütün izmlərin də postmodernizmdə aram tapır. Narahatlıq duymaya bilərsən. Bu, metodoloji xaos yox, cavan nasir üçün keçilməsi zəruri olan özünüaxtarış mərhələsidir. Amma inanmıram (və istəmirəm!) ki, bu axtarışlar nə vaxtsa bitsin. Xüsusən son vaxtlar özünün hamıyla yola gedən adam imicini formalaşdırmağa xeyli qüvvə sərf eləsən də, səni qarşıda yalnız və yalnız təkbaşına keçilən bir yol gözlədiyini hiss edirəm. Kaş ki yanılmayaydım! Adamlarla üzülüşməkdən, onları domino daşları kimi bir kənara atmaqdan niyə ehtiyatlanırsan ki? Adamlar Allahı görməyə sənə ancaq əngəl olacaqlar. Onlardan ədalət də gözləmə! Məncə, bu ədalətsizliyi bir neçə dəfə artıq görmüsən! “Kino +” qəzetinin sabiq baş redaktoru, bu, hələ ancaq jurnalıdır, film qabaqdadır. Kaş ki yanılaydım… Hekayələrinin iki cəhətini ayrıca vurğulamaq istəyirəm. Birincisi, Qarabağ müharibəsi, qaçqınların yeni ərazilərə əzablı adaptasiya prosesindən tutmuş urbanizasiyanın gətirdiyi mənəvi aşınma, romantik idealların kədərli süqutuna qədər mövzu aktuallığı – bədii sənət həm də bədii sənəd olarsa, bu, onun kəsiri
Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|