Reje: kirisiw i-bólim. TÓMengi ámuwdárya úlkesininiń geografiyaliq sipatlamasi hám geologiyaliq izertleniw tariyxi

II-3. TÓMENGI ÁMUWDÁRYA ÚLKESINIŃ PAYDALI QAZILMA

BAYLIQLARI.
Tómengi Ámuwdárya territoriyasiniń geologiyaliq dúzilisi, oniń rawajlaniw tariyxi hám relyefiniń qáliplesiwińe baylanisli qazilma bayliqlar belgili tártipte jaylasqan. Ayirim geologiyaliq dáwirlerdegi bolǵan, tek ózińe ǵana xarakterli geoximiyaliq protsessler hár túrli qazilma bayliqlardiń júzege keliwińe
múmkińshilik bergen. Sonida aytiwimiz kerek, biziń úlkemiz territoriyasiniń jer asti geologiyaliq dúzilisiń aniqlawǵa hám qazilma bayliqlariń izlep tabiwǵa hár jili bir neshe millionlaǵan sum qarji jumsaladi. Haqiyqatinda, házirgi waqitta territoriyamiz jer bawirlarinda judá kóplegen qazilma bayliqlardiń bar ekenligi aniqlandi. Olardiń geyparalariniń sanaatliq zapasi aniqlanip jaqiń jillar ishinde paydalaniwǵa kirisile berse boladi. Álbette olardiń ayirimlariniń xaliq xojaliǵimizdiń anaw yamasa mińaw tarawlariniń rawajlaniwinda álle qashannan berli-aq u `lesleri bar.
Sonday-aq tómengi Ámuwdárya gazi 1971 jildan baslap, Orta Aziya
gazoprovodińa qosilip turipti. Sultan Wáyis taw hám Jumirtawda tasti maydalaytuǵin hám sortlaytuǵin zavodlar islep turipti. Olardiń ónimleri tómengi Ámuwdárya hám Xorezm oblasti asfal`t jollari menen gidrotexnikaliq qurilislardi hár qiyli sapali hám maydalanǵan taslar menen támiyińlemekte. Barliq gerbish zavodlar jergilikli shiyki zat (ılay) tiykarinda islep turipti.
Úlkemizde xaliq xojaligindaǵi áhimiyeti hám paydalaniui baǵdarlari boyinsha tomendegi tarawlarǵa bóliuge boladi.
TÓMENGI ÁMUWDÁRYA ÚLKESINIŃ PAYDALI QAZILMA
BAYLIQLARINIŃ TARAWLARI:
1. OTIŃ-ENERGIYALIK ÁHIMIYETKE IYE MINERAL SHIYKI ZAT
RESURSLARI.
Janiwshi gaz - Ústirt bolimindegi Shaxpaxti, Kuuanish kanlerinde ashildi.
Usińnan Shaxpaxti gaz keniniń zapasi 8-7.9 mlrd.kub metrdi kurap, keyińgi jillarda Respublika gaz kubirińa tutastirilgan edi. Konir komirdiń zapaslari tomengi hám orta yura jatqiziqlarinda ushirap, bular Tuuarkir, Kulandida prognozlik axmiytke iye bayliqlar katarińa kiredi. Sonday-aq Ústirtte (Shaqpaqti, Alanbek, Quwanish, Barsakelmes) hám Aral teńiziniń túslik-batis bólimindegi jaqińa ǵana qurǵaqliqqa aylanǵan ushastkasinda tábiyiy gaz tabildi.

Neft - sanaatlik zapasi Barsakelmes zonasinda tómengi Ámuwdáryaniń otiń-
energetikalik bazasinińiń tiykarın qurawǵa baǵdarlanǵan.

Biziń shariyatimizda bekkem otiń-energetika bazasiń duziu xazirgi xaliq xojaligi taraulariniń energiyaga degen talabiń tamiyińleude hám niyet etip otirgan sanaat kompleksleriń duziuge jol ashiu menen birge paydalaniuga jaramli mineral shiyki zat resurslariniń sostavindaǵi bos jinislardi ajiratiuga mumkińshilik beredi.