Reje: kirisiw i-bólim. TÓMengi ámuwdárya úlkesininiń geografiyaliq sipatlamasi hám geologiyaliq izertleniw tariyxi

2. METALLURGIYALIK ÁHIMIYETKE IYE MINERAL SHIYKI ZAT
RESURSLARI.
Bul tarawǵa úlkemizde tarqalǵan temir rudasi, mis, tsińk, nikel`, korgasiń hám
t.b. bayliqları kiredi. Geologiyalik izertleu natiyjesinde Sultan Wáyis tawinda temir rudasiniń, mistiń, korgasińniń, tsińktiń hám t.b. bayliqlardiń kólemli zapaslari tabildi. Tabilgan nikel`- avtomobil`, traktor, auir mashińa sanaati ushin kerekli xar kiyli ukeneler tayarlauga, meditsińalik priborlar, akkumlyatorlar ushin elektrod
tayarlauga jane tiyiń akshalarga nagis beriu ushin jaramli.
Sultan Wáyis tawında- titan-magnetitli temir rudasi, granit, mramor, sheveń hám hák tas tabiyi bayliqları geologiyalık háreketler nátiyjesinde payda bolǵan. Ásirese, Sultan Wáyis taw mineral bayliqlari tiykarinda sanaatti keń masshtabta rawajlandiriw ushin házirdiń ózinde-aq, kóplegen qolayli jaǵdaylar bar. Sonday-aq, bul territoriyaǵa elektroenergiya alip barilǵan, asfal`tlanǵan avtomagistral` joli ótkizildi, Nókis-Sultan Wáyis taw temir joli pitkeriliw aldinda tur. Sultan Wáyis tawdiń tusinda Ámuwdáryaǵa kópir saliwǵa kirisildi. Usi regionda artiqmash miynet resurslari bar hám t.b. Sonday-aq, Tabińbulaq kánindegi titan-magnitli rudasińan temir 65-66 protsentke shekem ushirasatuǵin titan-magnitli kontsentrat alińiw múmkińshiligi aniqlanǵan. Sultan Wáyis tawda jańadan Zangibaba hám Urisayda perspektivali rudali kánleri ashilǵan. Temir Xojakóldiń átirapinda, Sultan Wáyis tawdaǵi Tebińbulaqta bar.

Geologiyalik izertlewler netiyjesinde Sultan Wáyis tawiniń antiklińal ushastkalarinda, esirese Xojdakol, Kazgansay shukirinda mel` deuirinde payda bolǵan konir temir rudasi, Tebińbulak titan aralas rudali keni tabildi. Tebiń bulak en exmiyetli kenlerden esaplanip, bunda ushiraytugiń ruda kurami titan, temir rudasi,
xrom, vanadiy, korgasiń, marganets rudalari aralas xalinda ushiraydi.

Titan -magnetit rudası

Sultan Uayis tawiniń shiǵis terepinde jaylasqan Kizilsay, Kazgansayda tal`ktiń zapaslari ushirap, bul jerde tal`k aralas ush zona jaylasqan. Oraylik Sultan-Uayiste xromit, Karashińgel zonasinda rodonit rudalari tabildi. Rayonniń batis boliminde nikel` rudasiniń hám Daruaza taw, Kaxrali taw zonalarinda granittiń zapaslari mol. Shiǵis Sultan-Uayis hám Batista jaylasqan Xojakol zonasinda, Shokay togay etirapinda sanaatlik áhimiyetke iye fosforittiń kólemli zapaslari jaylasqan.