Renessans dövründə maşınqayırma
Yüklə 953 b. Pdf görüntüsü
|
Sənaye inqilabı 300 etmək üçün yeni dəzgah işləyir. Eyni əməliyyatın sabit məhsuldarlıqla bir neçə min dəfə təkrar olunması və bunun üçün ixtisası aşağı olan işçilərin tətbiqi yalnız avtomatlaşdırılmış prosesdə mümkün idi. Bu prosesi yerinə yetirmək üçün işlənmiş revolver başlıqda, tapançaların istehsalında müxtəlif səthləri pəstahın bir yerləşməsində emal etmək üçün 8 müxtəlif alət bərkidilirdi. Revolver torna dəzgahı alətin dəyişilməsi üçün lazım olan vaxtı minimuma endirərək, həm də məhsuldarlığın artırılmasına imkan yaratmışdır [2.2, 2.5, 2.25]. 1873-cü ildə başqa bir amerikalı mühəndis Kristofer Spenser (ingl. Christopher Spencer) avtomatik işləyən dəzgahı ixtira edir. Spenserin bu dəzgahı, sonralar Hartford Machine Screv Co. firmasında istehsal edilir. Spenser revolver başlığının avto- matik işləməsi üçün sərt yumrucuqlardan istifadə etmişdir. Yumrucuqlar mər- kəzlərin alt hissəsində, uzununa yerləşmiş valın köməyi ilə gedişdən asılı olaraq döndərilirdi. Alə- tin gedişinin sonunda başlıq sürətlə əvvəlki vəziyyətinə gətirilir və başlıq bir alət qədər dönür. Sonralar Spenser dəzgahları Pratt&Vhitney firmasında istehsal olu- nur. Avtomatik idarə olunan revolver torna dəzgahlarının yaranması ilə dəzgahqayırma yeni bir səviyyəyə çataraq, mexaniki emalda avtomatlaşdırmanın inkişaf etdirilərək başqa üsullara da tətbiq olunması üçün şərait yaratmışdır. Pratt&Vhitney firması 1860-cı ildə tekstil maşınlarının hissələrini Şəkil 2.43. Torna-revolver dəzgahı, 1845. Sənaye inqilabı 301 hazırlamaq üçün Eymos Vitni və Fransiz Pratt (ingl. Amos Whitney və Francis Pratt) tərəfindən yaradılmışdır. Hər iki təsisçi Kolt və Linkolnun firmalarında çalışmışdılar (şəkil 2.44). Bu firma 1869-cu ildə 350000 dollar kapitalla dəzgah və alət istehsalı üçün yenidən təşkil olunur. Firma ölçü alətlərini hazırlayaraq, dəzgahların dəqiqliyini artırmaqda böyük rol oynamışdır. Şəkil 2.44. Vitninin düzəltdiyi universal frez dəzgahı, Linkoln firması. Bundan əlavə, Pratt&Whitney firması silah istehsalı üçün xüsusi dəzgahlar da hazırlayır (şəkil 2.45). 1900-cu ildə bu firmada 1200 işçi çalışırdı. ABŞ dəzgahqayırmasının şöhrəti Morze tərəfindən spiral burğuların ixtirası ilə daha da güclənmişdir. Morze 1864-cü ildə Nyubedford şəhərində Tvist Drill and Machine Co. firmasını yaradır [2.25]. Sənaye inqilabı 302 1873-cü ildə Vyanada keçirilən dünya sərgisində ABŞ pavilyonu çoxlu sayda dəzgah və alətlərlə dolu idi [2.25] . Sərgidə təmsil olunan firmaların sayının çox olmasına baxmayaraq, burada yeni elə bir şey nümayiş etdirilməmişdir. a) bir şpindelli b) çox şpindelli Şəkil 2.45. Vertikal burğulama dəzgahları, Pratt&Whitney Co., 1865-67. ABŞ dəzgahlarının Almaniya və Avstriyaya gətirilməsində Vyana sərgisinin rolu böyük olmuşdur. Buna səbəb, sərgidə göstərilən dəzgahların Paris sərgisindəkinə nisbətən yüksək dəqiqliyə malik olması idi. Bu sərgidən sonra, bir neçə milyon dollarlıq dəzgah alınaraq, Avropaya idxal edilir. 1876-cı ildə Filadelfiyada keçirilən sərgidə avropalıların gözlədiyi yenilik baş vermişdir (şəkil 2.46). Mütəxəssislərin fikrincə, ABŞ-ın nümayiş etdirdiyi texnikanın əsasında artıq inkişaf etmiş sənaye dururdu. Filadelfiyada başqa maşınlarla bərabər ağac emal edən dəzgahlar da eksponatlar arasında idi. Metalkəsən dəzgahlar Avropada istehsal olunan dəzgahlara nisbətən Sənaye inqilabı 303 Şəkil 2.46. Filadelfiyada dünya sərgisi. ucuz idi. Bunun səbəbini mütəxəssislər dəzgahlarda içi boş gövdələrin tətbiqi nəticəsində az metal tutumu ilə əlaqələndirirdilər. Metalkəsən dəzgahlarda konstruktiv dəyişiklər əsasında, torna və pardaq dəzgahlarının universallaşdırılmasına nail olunmuşdur. Filadelfiyada keçirilən sərgidə Avropa maşınqayıranları artıq başa düşdülər ki, onlara qarşı böyük rəqabət yaranmışdır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ-da keyfiyyətli dəzgah istehsal edən firmaların sayı o qədər də çox deyildi. Bir çox firmalar yalnız istehsal olunmuş dəzgahların üzünün köçürülməsi ilə məşğul idilər. O dövrdə ABŞ-da maşınqayırmada plagiat başqa dövlətlərə nisbətən yüksək idi [2.25] . Ona görə də, qabaqcıl firmalar daim öz məhsullarını təkmilləş- dirmək məcburiyyətində idilər. ABŞ-dan Avropaya əsasən keyfiyyətli dəzgah ixrac edildiyindən, burada Amerika maşınları haqqında müsbət fikir hökm sürürdü. Orta səviyyəli ABŞ dəzgahları haqqında məlumatı, 1867-ci ildə “Scientic America” jurnalında Vatsonun məqaləsindən görmək olur. O yazırdı ki, torna dəzgahları nazik spindelə malik idilər. Üstyonuş dəzgahları zəncir ötürməsi ilə işləyirdilər. Ümumiyyətlə, köhnə dəzgahlara sənayedə çox rast gəlinirdi. Əsasən müstəvi səthlərin emalı keyfiyyətsiz idi. Şaberləmə istehsalda çox az tətbiq olunurdu, çox vaxt Yüklə 953 b. Dostları ilə paylaş:
|