Renessans dövründə maşınqayırma
Yüklə 953 b. Pdf görüntüsü
|
Sənaye inqilabı 295 Şəkil 2.38. Üstyonuş dəzgahı, Sellers firması. Şəkil 2.39. Torna dəzgahı, Sellers firması. Sənaye inqilabı 296 Şəkil 2.40. Sellersin təklif etdiyi yiv nümunələri. Works” 1845-ci ildə Nyu-Yorkda yardılaraq dəzgahqayırma ilə məşğul olur. “American Machinist” jurnalının yazdığına görə Freeland firması 1857-ci ildə, ilk dəfə olaraq şaberləmə əməliyyatını mexaniki emalda tətbiq edir. 1860-cı ildə ABŞ artıq öz dəmir sənayesini inkişaf etdirmək qabiliyyətinə malik idi. ABŞ-ın ümumi ərazisi 1790-cı ildə 827 844 km 2 -dən 1860-cı ildə 3026495 km 2 -ə qədər böyümüşdü [2.25]. Əhalinin sayı artaraq 4 milyondan 31,5 milyona çatmışdı (1900-cü ildə bu rəqəm artıq 76,3 milyonu keçmişdi). 1860-cı ildə seçkilərdə respublikaçıların qalib gəlməsindən sonra Sənaye inqilabı 297 kömrük haqqı böyüyərək, əsasən dəmir və polad sənayesini qorumağa kömək etmişdir. 1861 − 1865-ci illərdə baş vermiş vətəndaş müharibəsi nəticəsində ölkədə silah sənayesinə olan tələbat artaraq dəzgahqayırmanın genişləndirilməsinə maliyyə cəhətdən müsbət təsir göstərmişdir. 1863- cü ildə ölkədə yaranan maliyyə böhranı kömrük haqlarının daha da artmasına gətirib çıxarır. Bu, ölkə daxilində sənayenin inkişafını sürətləndirir. Vətəndaş müharibəsi başa çatdıqdan sonra, ölkədə yüksək vətənpərvərlik ruhu baş qaldıraraq, hər sahədə yerli adamların iş başına gəlməsinə can atılırdı. 1860 ÷ 70-ci illərdə ABŞ-da sənaye istehsalı iki dəfə artır. 1860-cı ildə verilən patentlərin ümumi sayı 4819 olduğu halda müharibədən sonra, 1867-ci ildə bu rəqəm 13015-ə çatmışdır. 1865 − 1873-cü illərdə ABŞ dəmir yolu güclü inkişaf edir.1850-ci ildə Korlis (ingl. Corliss) ilk dəfə olaraq çevrəvi itələyici ilə işləyən buxar maşınını düzəldərək, 1876-cı ildə Filadelfiyada keçirilən dünya sərgisində nümayiş etdirir (şəkil 2.41). Mürəkkəb həndəsəyə malik olan silindr yüksək dəqiqliyə malik olduğundan dəqiq emal tələb edirdi. Bu, horizontal deşmənin inkişafını stimullaşdırmışdır. 1860 − 70 ci illərdə ABŞ maşnqayırmasında böyük irəliləyişlər nəzərə çarpır. 1851-ci ildə Londonda keçirilən sərgidə ABŞ firmaları yalnız kənd təsərrüfatı maşınları nümayiş etdirdiyindən, onlara o qədər də, diqqət verilməmişdir. 1862-ci ildə Londonda keçirilən dünya sərgisi artıq ingilis dəzgahqayırmasının tənəzzülündən xəbər verdiyi halda, ABŞ bu sərgidə Sellersin düzəltdiyi orijinal dəzgahlarla təmsil olunmuşdur. Müharibə ilə bağlı olaraq, ABŞ bu sərgidə nisbətən az sayda maşın nümayiş etdirə bilmişdir. Amma 1867-ci ildə Parisdə keçirilən dünya sərgisi Amerika maşınqayırmasında dönüş olduğunu göstərir. Burada Sellersin üstyonuş, Brown&Sharpe firmasının universal frez və revolver-torna dəzgahını görmək olardı. Bu sərgidən sonra, ABŞ maşınaqayırması birdən-birə maraq mərkəzində durur. Bununla İngiltərənin uzun müddət aparıcı rola malik olması arxa plana keçir. Bu andan etibarən sənayesi inkişaf et- Sənaye inqilabı 298 Şəkil 2.41. Korlissin buxar maşını. məkdə olan Avropa ölkələrinə ABŞ dəzgahlarının axını başlanır. Brown&Sharpe və Pratt&Vhitney ABŞ firmaları, hətta ABŞ dəzgahqayırmasının banilərindən sayılan Sellers firmasını ötərək böyük miqdarda dəzgah və başqa maşınlar satırlar. Brown&Sharpe firması 1833-cü ildə Braun tərəfindən yaradılmışdır. Öncə saatların təmiri ilə məşğul olan firma sonralar ölçü alətlərinin istehsalına keçir. 1853-cü ildə Braunun firması Şarp ilə birləşir. Bu firmada o vaxt 14 işçi çalışırdı. Sənaye inqilabı 299 Şəkil 2.42. Universal pardaq dəzgahı, Brown&Sharpe firması. 60-cı illərin əvvəlində firma ölçü kalibrlərinin hazırlanması ilə məşğul olur. 1872-ci ildə firmada 300 nəfər, 1900-cu ildə isə artıq 1500 nəfər çalışırdı. Firmanın hazırladığı dəzgah və ölçü alətlərinin dəqiqliyi ona dünya şöhrəti gətirmişdir. 1861-ci ildə firmada universal frez, 1874-cü ildə universal dairəvi pardaq, 1878-ci ildə vertikal və horizontal pardaq dəzgahları və 1880-ci ildə torna-revolver avtomatı hazırlanır (şəkil 2.42). Dəzgahlardan əlavə bu firmada tikiş maşınları da istehsal olunurdu. Tikiş maşınlarının istehsalı, Brown&Sharpe firmasında frez və pardaq dəzgahlarının hazırlanmasına böyük təsir göstərmişdir. Amerikada torna dəzgahlarının avtomatlaşdırılması istiqamətində Brown&Sharpe firmasının rolu böyük olmuşdur. Amerikada ilk kosntruksiyalar XIX əsrin ortalarına təsadüf edir. 1845-ci ildə Stiven Fik (ingl. Stephen Fitch) Middlefield şəhərində ilk dəfə olaraq revolver başlığı ilə işləyən torna dəzgahını layihələndirir (şəkil 2.43). Tapançanın hazırlanması üçün çoxlu sayda vint lazım idi. 30000 tapançanın istehsalı üçün dövlətdən sifariş alan Fik onun hissələrini kütləvi şəkildə istehsal Yüklə 953 b. Dostları ilə paylaş:
|