Renessans dövründə maşınqayırma
Yüklə 953 b. Pdf görüntüsü
|
Sənaye inqilabı 304 emal olunmuş səthlərin keyfiyyəti aşağı olurdu. Bundan əlavə, ABŞ dəzgahlarının dizaynlarının aşağı səviyyədə olması da mütəxəssislər tərəfindən tənqid edilmişdir. Dəzgahların gövdələri yüngül materialdan hazırlanmış, yöndəmsiz qaynaq edilmiş və zövqsüz rənglənmişdilər [2.25]. Ancaq bu əlamətləri bütün ABŞ dəzgahqayırmasına aid etmək olmazdı. “Engineering” jurnalı ABŞ-da istehsal olunan dəzgahları 3 qrupa bölmüşdür. I qrupa Filadelfiyada istehsal olunan dəzgahlar aid idilər. Bu dəzgahlar ingilis tipli olub yüksək dəqiqiliyi və qiyməti ilə fərqlənirdilər. II qrupa Nyu Englandın şərq statlarında istehsal olunan dəzgahlar aid edilirdilər. Bu dəzgahlarda ixtisaslaşma nəzərə çarpırdı. Onlar bazar tələblərinə uyğunlaşdılırılmış və ucuz idilər. III qrupa qərb statlarında hazırlanan dəzgahlar daxil idilər. Bu statlarda dəmir emalı dəzgahlarının yaşı az idi. Burada yerləşən firmaların bir hissəsi xüsusi dəzgahların, bir hissəsi isə elə əvvəldən ingilis nümunəsi əsasında dəzgah istehsalı ilə məşğul idilər. 1870-ci ildə ABŞ xammalının istismarı və immiqrantların sayı yüksək həddə çatır. Bir çox maşınqayırma müəssisələri kimi dəzgahqayırma fabrikləri də tədricən qərb tərəfə köçməyə başlayırlar və bu günkü Çinçinati mərkəzi yaranır. 70 − 80-ci illərdə burada aşağı iş stilinə malik olan, ancaq yüksək keyfiyyətli məhsullar meydana gəlmişdir. 1874-cü ildə Çinçinati firması burada mövcud olan Holz&Mueller firmasının bazasında təmir emalatxanası kimi yaradılmışdır. 80-ci illərdə vint, yiv burğularının hazırlanması ilə məşğul olan bu firmada öncə frez, daha sonra isə (1888) universal alətitiləyən dəzgahlar istehsal olunmağa başlayır. Əsrin sonuna qədər Çinçinati firması 4000 frez dəzgahı, 2000 pardaq dəzgahı hazırlayır. 1874-cü ildə yaradılmış The Bickford Drill and Tool Co. firması burğulama dəzgahları üzrə ixtisaslaşır. İlk müasir konstruksiyaya malik olan radial və şaquli burğu dəzgahları hazırlanır. 70-ci illərdə ABŞ-da dəzgahlar üçün sistematik təbliğat aparılırdı. ABŞ zavodlarında xaricdən gələn qonaqlar üçün sexlər açıq idi. Sellers, Sənaye inqilabı 305 Brown&Sharpe bu ərəfədə öz firmalarının ədəbiyyatlarını buraxmağa başlayırlar. Avropada isə hələ belə bir şey yox idi. Texniki jurnallardan: 1845-ci ildən başlayaraq “Scientific American” və 1877-ci ildən “American Machinist” əvvəlcə ümumi texniki, sonralar isə müəssisələrdən həftəlik məlumatlar verirlər [2.5] . Sənaye inqilabı 306 2.3.3. Almaniyada sənaye inqilabı X Ι X əsrin əvvəlində İngiltərə sənayeləşmə prosesinin həlledici mərhələsinə qədəm qoyduğu halda, Almaniya kiçik sənaye sahələrinin inkişaf etməsinə baxmayaraq, hələ aqrar dövlət olaraq qalırdı. Bu, iki ölkənin iqtisadi parametrləri arasında aparılan müqayisədən aydın görünür. 1800-cü ildə Almaniyada işçi sayının 62%-i aqrar sektorda çalışdığı halda, bu rəqəm İngiltərədə 36% idi. Bu dövrdə Alman imperiyasında 23 milyon əhalinin 86%-i kəndlərdə, yerdə qalan 14%-in böyük hissəsi isə kiçik şəhərlərdə yaşayırdılar. Əsrin ortalarına bu nisbətin dəyişilməsinə baxmayaraq, Almaniya yenə də Ingiltərədən geri qalırdı. 1851-ci ildə hər səkkiz ingilisdən biri Londonda yaşayırdı [2.29] . Almaniyada inkişaf səviyyəsi ilə əlaqədar olaraq nəqliyyat sistemi zəif inkişaf etmişdi. İngiltərədə isə sıx yol və kanal şəbəkəsi mövcud idi. İngiltərədə araba nəqliyyatı gündəlik poçt xidmətinə qulluq etdiyi halda, Almaniyada yalnız varlı adamlar bu nəqliyyat xidmətindən istifadə edə bilirdilər. Eyni durum Almaniyada dəmir və daş kömür istehsalının vəziyyətində də özünü göstərirdi. Almaniyada bu sahələr qədimdən məlum olsalar da, X Ι X əsrin əvvəllərində burada hazırlanan məhsulun miqdarı dünya istehsalında böyük çəkiyə malik deyildi. Bir milyon ton çıxarılan daş kömür və 15000 t dəmir istehsalına qarşı İngiltərədə istehsal olunan 15 milyon ton kömür və 250000 t dəmir dururdu [2.5] . Əsrin əvvəlində cəmi üç buxar maşınına malik olan Almaniyada əl əməyindən maşın istehsalına keçid haqqında söz gedə bilməzdi. Sənaye inqilabı üçün əsas sayılan tekstil sənayesində də vəziyyət başqa sahələrdən heç də fərqlənmirdi. Almaniya iqtisadiyyatının nisbətən geri qalmasının bir çox səbəbləri vardı. Birincisi ondan ibarət idi ki, yeni dövrün başlanması öncə dəniz ənənəsinə malik olan dövlətlərdə inkişafa təkan vermişdi. Köhnə, orta əsr adət-ənənələri ilə yaşayan dövlətlərə isə yenilik Avropada metropol Yüklə 953 b. Dostları ilə paylaş:
|