Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
yalnız yarısı axirət dünyasının varlığına inanırlar.Rusiyada keçcirilən sorğuya əsasən axirət dünyasının varlığını qəbul edənlər sürətlə azalırlar: axirətin varlığına 45 faiz,ölülərin dirilməsinə 25 faiz,cənnətə 5 faiz,cəhənnəmə 46 faiz inanırlar. Azərbaycanda da axirət dünyasının varlığına inam hələlik ABŞ və Avropadan geridir-bu da aydındındır:axı 70 il ərzində bu ölkələrdən fərqli olaraq bizdə dini baxışların yayılmasına ciddi qadağalar qoyulmuşdur. Əksər dinlərin təlimində mühüm yerlərdən birini dünyanın sonu adlanan məsələ tutur,bu da Kainat fəlakəti ilə bağlıdır- bunun arxasınca adamların dirilməsi və məhşər ayağı gəlir.Bu təlim axirətdə yaxşı və pis əmələ görə verilən əvəzlə sıx bağlıdır və insan cəmiyyətinin tarixinin qədim səhifələrinə daxildir."Dünyanın sonunu" nəvaxtlarsa Meksikada yaşayan hindlilər-asteklər gözləmişlər-hər 52 ildən bir onlar matəm tutur və düşünürlər ki,bu 52 ilin birinin sonunda nəhayət ki, dünyanın sonu olacaqdır.Kahinlər vaxtı dəqiq deyə bildiklərindən asketlər beləcə ən ümumi məhv olma gözləyirlər-evlərdə hıçqırtı,ağlaşma səsləri gəlir,insanlarda qorxu yaranır.Onlar dırnaqları ilə dərilərini cızırlar,paltarlarını cırırlar,evdə olanlar bayıra çıxırlar-bu dövrdə hamilə qadınlar və uşaqlar gizlənirdilənqadmlar qorxurdular ki,qəddar ruhlar onları vəhşi heyvana çevirə bilərlər:uşaqlar nə qədər ağlasalar da yatmağa qoymurdular-axı yuxuda olsalar onlar siçovula çevirə bilərdilər.İlin son günləri kahinlər sakitləşən vulkanın hündürlüyünə çıxıb Günəşin batmasını seyr edirdilər.Adamlar dağların başına, evlərin damma cıxıb gələn fəlakəti gözləyirdilər.Kahinlər ocaq üçün odun yığır və göyü seyr edirdilər.Yeddiqardaş (pleyadalar,Ülkər) ulduzları zenitdən keçən kimi-bu o deməkdir ki,artıq növbəti 52-ci dövrdə yaxşı ötüşdü-kahinlər hərbi əsirin sinəsində ocaq qalayırdılar.Alovu görən kimi
kütlə sevincdən qışqırışır,sevinirdilər.Ölkənin hər yerindən gəlib Mexiko vadisinə yığılan
atlılar ocaqdan
od götürüb
öz yerlərinə qayıdırdılar.Matəmdən sonra 13 günlük 457
bayram şənlikləri başlayırdı-bu astek karnavalı günləri idi.Son dəfə asteklər "dünyanın sonunu" 1507-ci ildə gözləmişlər.On iki il sonra ispanlar gəldi və kral adından,İsa peyğəmbər şərəfmə astek mədəniyyətini məhv etdilər.Qeyd edək ki,"dünyanın sonu" ilə bağlı xof,təkcə asteklərə yox,Amerikada yaşayan bir çox xalqlara xasdır.Biz çox dinlərdə "dünyanın sonunu" Allahın göndərdiyi xilaskarın gəlişi ilə bağlayır- lar.Məsihə şərə tam qalib gəlmək və məhşər gününü başa çatdırmaq üçün gəlir.Məhşər dünya fəlakətdir -dünyanın dağılması,sel,yanğın və s.Bu cür "təmizlənmədən" sonra dünya yenidən yaranacaqdır. "Dünyanın sonu" fikrinin harada və nə vaxt yaranmasını demək çətindir.Ancaq məlumdur ki,artıq zərdüşlükdə dünyanın sonu və qiyamət günü haqqında danışılır.Bu dinə görə "dünyanın sonunda" səma
xilaskarı-Soasiant gələcək
və bəşəriyyəti xilas edəcəkdir:Ahura Mazda birdəfəlik sər qüvvələrinin başçısı Anhra Manyuya qalıb gələcəkdir.Bu təlim xristianların xoşuna gəldiyindən onlar hcc bir vicdan əzabı çəkmədən onu qəbul etmişlər-sadəcə olaraq burada adlar dəyişdirildi.Bu halı xristianlara irad tutanda onlar incimiş görkəm alır və deyirlər ki,təlimi şeytan yaratmışdır ki,xristianları çaşdırsın.Ancaq adi məntiqə sigmayan bu bəraəti basa düşmək olar:əgər bunu etiraf etsələr onda xristian dini dagılar- bu onlara lazımdır?Əhdi-əqiqdə qiyamət gününün təsvirinin yaranması İsrail xalqının, bütün yəhudilərin yadellilərin əsarətində olması ilə bağlıdır “Allahın seçdiyi” xalq öz müstəqilliyini qoruya bilmədi-Allah onlara kömək etmədi. Çıxılmaz vəziyyəfyəhudi xalqının azad olmasının real yolunun olmaması kahinləri məcbur etdi ki,əsarətdən xilas olmağın fövqəltəbii usulunu tapsınlar.Bu usul tapildi; Dini kitabda xilaskar - məsihə haqqında ümumi danışılır - qeyri - müəyyənlik və ziddiyyət var. Yalnız e.ə. 165-ci ildə yazılan kitabda dünyanın son günü haqqında danışılır. Yəhudi kahinlərinə görə dünyanın sonunda zəlzələ olacaq və o 458
yəhudilərin düşmənlərini məhv edəcəkdir. Bu ideya xristianlıqda da qarışıq verilir: əgər yəhudilərdə onların xilaskarı yalnız yəhudiləri xilas edirsə, xristianlıq hamını xilas etməyi vəd edir: Kilsəyə, İsaya inananların hamısı xilas olacaqdır, yəni yalnız xristianlar bu köməyə ümid edə bilərlər. İsa peyğəmbər öz şagirdlərinə qiyamət gününün gələcəyini demişdir - bu sözü ilk dəfə o onunla birlikdə dar ağacından asılan quldura demişdir - onun ardıcılları qiyamətin gəlmədiyinə əmin olduqdan sonra İsanın ikinci gəlişini gözləyirlər - onlar təbiətdə baş verən hadisələrdən qiyamətin yaxınlaşmasını göstərən əlamətlər axtarırlar, “Dünyanın sonunu” gözlənilməsi təbii və siyasi hadisələrdən sonra daha da güclənirdi. Məsələn, günəşin tutulması, kometin yaxınlaşması, aclıq və epidemiyalar guya şeytanın fəallaşmasını göstərir - bu da İsanın qayıtmasından yaranan narahatlıqla bağlıdır. “Dünyanın sonunu” müxtəlif ildönümlərdə gözləmişlər - bu vaxt nəzir verilməsi, zəvvarirın çoxalması müşahidə olunur. Müxtəlif pravoslav kilsə xadimləri 1492-ci ildə “dünyanın sonu” olacağını söyləmişlər. Həm də onlar hadisənin mart ayında olacağını deyirdilər. Onların fikrincə Allah Adəmi mart ayında yaratmış və İsa da martda çarmıxa çəkilmişdir. Bəziləri bunu iyulun on ikisində baş verəcəyini proqnozlaşdırmışdır. Bu xəbər Rusiyada böyük hay - küyə səbəb olmuşdur - onlar hər şeyi atır - mal - qaranı otarmır, tarlaları əkib - becərmirdilər - hamı kilsəyə axışırdı. Martin Lüler də XVİ əsrdə “dünyanın sonunun” yaxın yüzüdə gələcəyini yazmışdır. XİX əsrdə də bu məsələ gündəmdə olmuşdur: 1812-ci ildə İspaniyada, 1819-cu ildə Hollandiyada məsihə gələcəyini söyləmişlər. Almaniyada İsanın gəlişi ili kimi 1836 cı il göstərilmişdir. Protestantlar İsanın gəlişinə daha çox inanmışlar: protestantlığın adventizm qolu (gəliş) İsanın qayıdışı tarixini 1843 cü il kimi göstərmişdir. Bu təlimin banisi Miyan Miller bu hadisəyə çoxlu əsərlər həsir etmişdir.Miller dəqiq tarix deməmiş, bu hadisənin 1843-cü ilin martın 21-dən 1844-cü il martın 21-nə qədər baş 459
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|