Rəyçilər: Qasımov Alış Məmiş oğlu hüquq elmləri doktoru, professor Əliyev Mayis Nəbi oğlu

ƏSMƏR
 ƏLIYEVA
 
B.R.Quliyev  mocollobşdirmoni  qanunvericiliyin  müstəqil  sis- 
Icmloşdimro  əməliyyatı  kimi  xarakterizə  etməklə  göstərir  ki,  mə- 
cəllələşdirilmiş aktlara qarşı tələblər yüksək olmalı və məcəllə- ləşdirilməli 
olan  normativ  materialın  dairəsi  (normativ  hüquqi  aktların  və  hüquq 
normaları  sistemi)  dəqiq  müəyyən  edilməlidir.'  Məcəllələşdinnənin 
məqsədlərini  müəyyən  edərkən,  C.Л.Kərimov  düzgün  olaraq  göstərir  ki, 
onun mahiyyəti əvvəllər qəbul edilmiş və tətbiq olunan hüquq normalarını 
əvəz edən birləşdirilmiş qanunvericilik aktının yaradılması və vahid məntiqi 
sistemin 
qurulması 
məqsədilə 
qüvvədə 
olan 
qanunvericiliyin 
təkmilləşdinlməsindədir,-  N.D.Durmanov  göstərir  kı,  məcəllə  vahid 
qanunvericilik  aktıdır  və  özünün  bu  xüsusiyyəti  ilə 
0
,  qanunlardan 
fərqlənir.^ 
Л. Naşits isə bir qanunvericilik aktı kimi, məcəllənin adi qanun deyil, 
müəyyən  hüquq  sahəsinin  normalar  sistemini  birləşdirən  qanun  olduğunu 
bildirir.  Məcəllənin  maddələri  hüquq  sahəsinin  daxili  struktumnu  əks 
etdirərək,  məntiqi  ardıcıllıqla  sıralanır.  Hər  bir  maddə  nisbi  müstəqilliyə 
malik  olmaqla  yanaşı,  həm  də  məcəllənin tərkib  elementi  kimi  çıxış edir. 
Məcəllə  yaradılarkən  burada  müvafiq  hüquq  sahəsinin  ümumi  prinsipləri 
təsbit  edilir  və  onun  maddələri  arasında  təkrar  və  ziddiyyətlər  aradan 
qaldırılır.  Məcəllələr,  əsasən,  iki  hissədən  ibarət  olur:  ümumi  və  xüsusi 
hissə. Bütün və ya bir neçə hüquq institutlarına və həmin məcəllənin xüsusi 
hissəsinin  maddələrinə  aid  olan  müddəalar  ümumi  hissədə  birləşdirilir. 
Müəyyən ictimai münasibətləri tənzimləyən hüquq institutları və maddələr 
isə xüsu- 
'  Quliyev  E.R.  Mocolloloşdirmo  prosesinin  anlayışı  vo  mozımmu  /  «Hüquq  elminin 
müasir  problemlori»  mövzusunda  II  bcynolxalq  konfransın  Iczislori.  Bakı,  2010,  s. 
86-88 
^ Керимов Д.А. Кодификация и законодательная техника. М.: Госюриздат, 1962, 
с. 20, 35 
^  Дурманов  Н.Д.  Советский  уголовный  закон.  М.:  Изд-во  Московского 
Университета, 1967, с. 70 
165 

---

ƏSMƏR
 ƏLIYEVA
 
si hissoyo daxil edilir. Mocollonin iki osas hissəyə bölünməsi onun struktur 
quruluşunun məqsədəmüvafiqliyindən irəli gəlir. Belə bölgü hər bir hüquq 
institutu  və  ya  maddədə  ümumi  müddəaların  təkrarlanmasının  qarşısını 
almaq məqsədi daşıyır.' 
Məcəllənin  belə  xarakteristikası  kifayət  qədər  məzmunlu  olsa  da, 
N.D.Durmanovun  qeyd  etdiyi  kimi,-’-  A.Naşitsin  belə  bir  fikri  ilə 
razılaşmaq olmur ki, «məcəllə təkcə vahid qanunvericilik aktı deyil, eyni 
zamanda,  müəyyən  hüquq  sahəsinin  qanunlar  toplusudur».  A.Naşitsin  bu 
fikri A.N.İodkovskiy tərəfindən də müdafiə edilir. O, məcəllələşdirmənin 
iki istiqamətini fərqləndirir və ikinci istiqamət haqqında yazır ki, bu halda, 
məcəllələşdirmə fəaliyyəti qüvvədə olan qanunvericiliyi müəyyən qaydaya 
salmağa,  onları  sistemləşdirməyə  və  mahiyyətinə  toxunmadan  onlar 
arasında  mövcud  olan  ziddiyyətləri  aradan  qaldırmağa  yönəlir.  Lakin  bu 
halda  da  qanunvericilik,  əsasən,  texniki  xarakterli  bir  sıra  dəyişikliklərə 
məruz  qaldığından,  bu  fəaliyyətin  də  nəticəsi  qanunvericilik  orqanları 
tərəfindən  sanksiyalaşdırılmalıdır.  Belə  nəticə  dedikdə  isə,  qüvvədə  olan 
qanunların  toplusunun  tərtib  edilməsi  başa  düşülür.-'  Onun  fikirləri  də 
etirazlar  doğurur.  C.A.Kərimov  haqlı  olaraq  yazır  ki,  məcəllələşdirmə 
qanunvericilik  matcriahnm  texniki  emalı  ilə  (tərtibatı  ilə)  eyniləşdirilə 
bilməz,  çünki  köhnəlmiş  hüquq  normalarının  məcəllələşdirilmiş 
materialdan çıxarılması texniki məsələ hesab edilə bilməz. Bu və ya digər 
qanunun,  yaxud  maddənin  köhnəlməsinin  müəyyən  edilməsi  qanunverici 
tərəfindən 
' Машин Л. Прано-гворчес-гпо. Теория и законодательная -техника. М.: Юрид. 
лит., 1974, с. 145 
-  Дурманов  Н.Д.  Советский  уголовный  закон.  М.:  Изд-во  Московского 
Университета, 1967, с. 70 
■’ Иодковский Л.11. Ис-тория советской коди(1)икании // Вопросы кодификации 
советского законодательства. Сборник научшлх статей. Свердловск, 1957, с. 30 
166 

---

ƏSMƏR ƏUYKVA 
hüquqi  aktların  qüvvəsinin  dorin  vo  hortorofli  tədqiqindən  sonra  həyata 
keçirilir. Bundan əlavə, qanunların mahiyyətinə toxunmadan ziddiyyətlərin 
aradan qaldırılması praktiki olaraq mümkün deyil.' 
Bu  məsələnin  araşdırılması  ilə  xüsusi  məşğul  olmuş  A.F.Şebanov  isə 
yazır: «Məeəlləşdirmə dedikdə, sistemləşdimıənin elə lomıa- sı başa düşülür 
ki,  qanunveriei  onun  köməyilə  müvafiq  hüquq  sisteminin  ümumi 
prinsiplərindən  çıxış  edərək,  hüquqi  müddəaları  bir  aktda  vahid,  nizamlı, 
daxilən bir-birinə uyğun, müəyyən ieti- mai münasibətləri mümkün qədər 
tam tənzimləyən şəkildə yığmağa çalışır».- 
A.S. Piqolkin isə belə hesab edir ki, məeəllə öz nomıalan ılə müəyyən 
hüquq sahəsinə aid olan ietimai münasibətləri tam  və əhatəli tənzimləyən 
vahid  qanunverieilik  aktıdır.  Onun  fikrincə,  məcəllədəki  normalar  həmin 
hüquq sahəsinin daxili strukturunu əks etdirən ciddi ardıcıllıqla düzülürlər 
və daxili vəhdətə malik olan bütöv sistem kimi çıxış edirlər.^ 
Qeyd  olunanların  ümumiləşdirilməsi  nəticəsində  məeəllələş-  dirilmiş 
aktı müəyyən hüquq və ya qanunvericilik sahəsinin pred- meti olan ictimai 
münasibətləri  komleks  şəkildə  tənzimləyən,  daxili  strukturu  vəhdət  təşkil 
edən, məntiqi ardıcıllığı ilə fərqlənən və bir- biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan 
normalar sistemindən ibarət olan vahid və sistemləşdirilmiş qanunvericilik 
aktı kimi xarakterizə etmək olar. 
Eyni  zamanda,  məcəllələşdirilmiş  aktların  aşağıdakı  əhəmiyyətini  də 
göstərmək olar: 
' KcpuMOi! 
Д.Л. Кодификация и за
1
<
0110
датсл
1
.иая техника. M.: Госюриздат, 1962, с. 
28-29 
Шебаиов  Л.Ф.  Некоторые  иоцроеы  теории  нормативных  актов  связи  е 
сиетематизацией советского законодательства // Советское государство и право, 
1960, 
J
Y
Ü
 7, с. 140 
^ Пиголкин Л.И. Подготовка проектов иормазивных актов, М.: Юрид. лит., 1968, 
с. 50 
167 

---