Fəsil 21. Firmanın xarici
iqtisadi fəaliyyəti
eyni məhsulları idxal edən ölkəyə satışı üçün səciyyəvi olan xərclərin
(nəqliyyat, yükləmə, sığorta və s.), ölkəyə ixracı nəticəsində əldə olu-
nan
əhsulun gömrük dəyərinin müəyyən
edi
əgər birinci üsul
tətb
i tətbiq oluna bilmir-
sə,
r?
mənfəətin toplanması yolu ilə müəyyən edilir.
Ehtiyat üsulu vasitəsilə məhsulun gömrük dəyəri beynəlxalq
təcrübəyə əsasən müəyyən edilir.
Qeyd etmək lazımdır ki, m
lməsində yuxarıdakı ardıcıllıq gözlənilir. Yəni
iq oluna bilmirsə, ikinci üsuldan, əgər ikinc
üçüncüdən və s. istifadə edilir.
F İ K İ R L Ə Ş İ N
1. Xarici iqtisadi əlaqələr hansı zərurətdən doğur?
2. Müəssisənin xarici iqtisadi əlaqələrinin hansı istiqamətləri vardı
3. Firmanın xarici iqtisadi fəaliyyətinin formalarını sayın və onla-
rın şərhini verin.
4. İdarəetmə üzrə xarici iqtisadi fəaliyyətin növləri haqqında nə
kimi məlumatınız var?
5. Firmanın ixrac əməliyyatlarına – faktiki ixraca, kredit ixraca və
reksporta şərh verə bilərsinizmi?
6. Konsiqnasiya və müvəqqəti ixrac əməliyyatlarının mahiyyətini
aydınlaşdıra bilərsinizmi?
7. Xarici iqtisadi fəaliyyətin dövlət tənzimlənməsi zəruriliyini izah
edin.
8. Ölkənin iqtisadi mənafeyini qorumaq üçün tətbiq edilən xüsusi
növ rüsumlar hansılardır?
551
A
“Firmanın iqtisadiyyatı”na dair məfhum və anlayışların
izahlı lüğəti
AÇIQ TİPLİ SƏHMDAR CƏMİYYƏTİ – səhmləri sərbəst su-
rətdə özgəninkiləşdirilmə hüququna malik səhmdar cəmiyyətidir; cə-
miyyətin Nizamnamə fondunun m numum məbləği 4 min manatdan
i
az olmamalıdır.
ADİ SƏHM – səhmdar cəmiy ətinin buraxdığı iki səhm növün-
əs vermək
ən qiymətli kağızdır.
dür. Başqa rüsum növləri ilə müqaisədə
NASI – ölkə və xarici müəssisə və
a təsərrüfat fəaliyyəti üçün yaradılmış iq-
övcuddur: sənaye, iqtisadi və elmi-texniki inkişaf, sərbəst iş-
üddət ərzində başqasının tapşırığı və onun
esabına istehsal, satış, tədarük, topdansatış ticarəti üzrə fəaliyyət gös-
tərən (müvəkkilik edən) hüquqi və ya fiziki şəxsdir; agentin əqd sənəd-
lərinə imza etmək hüququ olmur; öz xidmətlərinə görə sifarişçidən –
müqavilə əsasında – haqq alır.
AKKORD ƏMƏK HAQQI – işçilərə ödənilən
dənəmuzd əmək
haqqı formalarından biridir; əmək haqqının bu formasında bağlanmış
müqavilədə həcmi, əvvəlcədən müəyyən olunmuş işin tam yerinə
yetirilməsinə görə ödənilir.
y
dən biridir; səhmdar cəmiyyətinin ümumi yığıncağında s
yolu ilə onun idarə olunmasında iştirak etmək, mənfəətindən dividend
almaq və səhmdar cəmiyyəti ləğv olunarkən onun əmlakında pay
almağa hüquq ver
ADVALOR RÜSUM – məhsulun gömrük dəyərinə görə faizlə
hesablanan rüsum növü
(spesifik, kombinə edilmiş) daha geniş miqyasda tətbiq edilir.
AZAD SAHİBKARLIQ ZO
sahibkarlar üçün güzəştli (əlverişli) vergi, gömrük, investisiya və di-
gər imtiyazlı şərtlər əsasınd
tisadi ərazidir; dünya ölkələri təcrübəsində üç tip sərbəst iqtisadi zo-
nalar m
güzarlıq zonaları.
AGENT – müəyyən m
h
552
“Firmanın iqtisadiyyatı”na dair məfhum və anlayışların izahlı lüğəti
AKSİZ – əsasən kütləvi istehlak mallarına (şəkər, tütün məmu-
latları, duz, benzin və s.) dolayı yolla tətbiq edilən və məhsulun
qiymətinə əlavə olunan, nəticə etibarı ilə, məhsulun istehsalçısı və ya
satıcısının dövlət büdcəsinə ödədiyi vergi növüdür.
AKTİVLƏR – firma, müəssisə ə ya şirkətə məxsus olan əmlak
və pul
rial ehtiyatları, lisenziyalar, «nou-hau», bank və qiymətli kağızlara
qoyuluşlar, patentlər, müəllif hüquqları və s.-nin –
məcmusudur; sa-
hibi üçün iqtisadi dəyərə malik olan, fiziki və ya maddi əsası olma-
yan
a növlərindən biridir;
etməklə onun dəyərinin ödə-
nilm
issəsi-
nin
əsas fondların aşınmasının pulla ifadəsidir; bu
ayı
asiya normalarının hesab-lanmasında
isti
yaradılan maliyyə mənbəədir.
v
vəsaitlərinin – binalar, qurğular, maşın və avadanlıqlar, mate-
müxtəlif hüquqlar da aktivlərin tərkib hissələridir.
AKKREDİTİV – firma, müəssisə və şirkətlərin kommersiya
əməliyyatları üzrə bankla nağd olmayan hesablaşma sənədidir; o,
bankla hesablaşm
ALICI BAZARI – bazarda əmtəə təklifinin tələbi üstələdiyi si-
tuasiyadır; belə bir vəziyyətin yaranması iqtisadi baxımdan isteh-
lakçılar üçün faydalıdır.
AMORTİZASİYA – əsas fondların dəyərinin bir qisminin məhsu-
lun istehsalı ilə əlaqədar xərclərə əlavə
əsidir; o, əsas fondların fiziki və mənəvi köhnəlmələrinin pulla
ifadəsidir.
AMORTİZASİYA NORMASI – əsas
fondun köhnələn h
bərpası üçün zəruri olan məbləğin həcmini müəyyən edir; onun
vasitəsilə əsas fondların dövr etməsi nizamlanır, onların təkrar isteh-
salı intensivləşdirilir.
AMORTİZASİYA AYIRMALARI – mövcud əsas fondların
təmirinə, modernləşdirilməsinə və habelə yeniləri ilə əvəzlənməsinə
istqamətləndirilmiş
rmalar əsas fondların ilkin dəyərinə görə əvvəlcədən müəyyən
olunmuş faizlə hesablanır.
AMORTİZASİYA MÜDDƏTİ – amortizasiya ayırmaları hesabına
əsas fondların dəyərinin tam ödənilməsi üçün müəyyən edilmiş vaxt
intervalıdır; ondan illik amortiz
fadə olunur.
AMORTİZASİYA FONDU – firma və müəssisələrdə köhnəlmiş
əsas fondların bərpası və yeniləşdirilməsi üçün nəzərdə tutulan amor-
tizasiya ayırmaları hesabına
553