S. B. Kazımov, A. A. Qasımova SÜd və SÜd məhsullarinin texnologiyasi

S.B.Kazımov, A.A.Qasımova 
42 
Şəkil 5. Südün homogenləşdirilməsi sxemi: 
 
a
– birpilləli; 
b
– ikipilləli; 
1
– çarx qolu (sürgüqolu mexanizmi); 
2
– sürgü qolu nasosu; 
3
– qoruyucu qapaq; 
4,12
– birinci və ikinci pillənin qapağı;
5
– 
yaycıq; 
6
– tənzimləyici vint; 
7
– yəhər; 
8
– manometr (təzyiq 
ölçən cihaz);
9
– sıxıcı kamera; 
10,11
– sıxıcı və sorucu 
klapanlar. 
 
 

---

Süd və süd məhsullarının texnologiyası 
43 
Fəsil 4. Süd və süd məhsullarının membran 
emal üsulları 
Südçülük sənayesinin müxtəlif istiqamətli müəssisələ-
rində, süd qəbulu məntəqələrində, habelə bəzi fermalarda 
və ya fermer təsərrüfatlarında süd emal edən zaman məh-
sullarla yanaşı bir sıra əlavə məhsullar da (üzsüz süd, ay-
ran, pendirin və kəsmiyin, kazeinin suyu-zərdabı) əldə 
edilir. Bunlara adətən 2-ci dərəcəli məhsullar, hətta vaxtı 
ilə istehsalatın “tullantıları”da deyirdilər. Lakin bu kimi
məhsulların tərkibində süddə olan maddələrin tərkibində 
olan quru maddələrin təqribən 50%-i, 200-ə qədər müxtə-
lif birləşmələr, o, cümlədən çox xırda hissələrə dağılmış 
süd yağı, həll olan azotlu birləşmələr, o cümlədən (zülal-
lar) və mineral duzlar, süd şəkəri (laktoza), vitaminlər, 
fermenetlər, üzvi turşular qalmış olur. Məsələn süddə kərə 
yağı istehsal etdikdə emal olunan südün 80-90%-i üzsüz 
süd halında əldə edilir.
Pendir və ya kəsmik istehsal etdikdə, 70-80% pendir 
suyu (zərdab) alınır. Emala gedən xamadan kərə yağı is-
tehsal etdikdə, 50-55% ayran əldə edilir. Əslində bu məh-
sullar xalqımızın müxtəlif süd məhsullarına olan ehtiyacı-
nı təmin etmək üçün çox böyük ehtiyat mənbəyi hesab 
edilir.
1968-ci ildən başlayaraq yeni mütərəqqi texnologiya-
nın tətbiqi nəticəsində ikinci dərəcəli əlavə xammal məh-
sullarından səmərəli istifadə etməklə, yeni süd məhsulları-
nın həcmi nəzərə çarpacaq dərəcədə artmışdır. Süd xam-
malının kompleks emalı üzsüz süddən, süd zərdabından 
səmərəli istifadə edilməsi hazırda bütün dünyada aktual 
bir məsələ kimi həll edilməkdədir. Belə ki, dövlətlərarası 
süd federasiyasının verdiyi məlumata görə hazırda əldə 

---