S. C.ƏLİyev, H. M. Haciyeva, N. C. MİKayilzadə TİBBİ
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
474
Həzm orqanlarının funksiyalarına təsir edən dərman¬lar qrupuna mədə şirəsinin sekresiyasını artıran (qastrin, mədə şirəsi, pepsiıı və s.) və azaldan (ranitidin, famotidin, omeprazol, atropiıı - sulfat), qusdurucu (apomorfin - hidroxlorid və s.) və qusmaya qarşı (skopolamin - hidrobromid, diprazin, metoklopramid, aminazin və s.), ödqovucu (xolaqon, xolenzim, xolosas, oksafenamid), işlətmə dərmanları (maqnezium - sulfat, gənəgərçək yağı, rəvənd tableti, izafenin və s.) daxildir. Diuretiklərə (sidikqovucu dərmanlar) dixlotiazid, furosemid, klopamid, triamteron, amilorid, spironolakton, mannit və s. aiddir. t Maddələr mübadiləsini tənzim edən dərmanlar Bunlara aşağıdakılar aiddir: I. Hormon preparatları: somatotropin, tireotropin, laktin, oksitosin, pituitrin, adiurekrin, insulin, hidrokorti- zon, prednizolon, deksametazon, estron, metiltestosteron, retabolil və s. II. Vitamin preparatları: riboflavin, nikotin turşıısu, nikotinamid, fol turşusu, askorbin turşusu, rutin, vikasol və s.
III. Ateroskleroz əleyhinə preparatlar: hemfıbrozil, xolestiramin, lovastatin, simvastatin, fluvastatin, parmidin. IV. Podaqra əleyhinə preparatlar: etamid, urodan, allopıırinol və s. Antibiotiklər Antibioz mürəkkəb bioloji hadisədir. Əsas mahiyyəti isə bir sıra mikroorqanizmlərin onları əhatə edən mühitdə başqa mikroblarm downloaded from KitabYurdu.org
475
çoxalmasım və inkişafını dayandıran xüsusi aktiv maddələr ifraz etməsindən ibarətdir. Bu aktiv maddələr antibiotiklər adlanır. Elm tarixində antibioz hadisəsinin böyük əhəmiyyə- • t •
1929-cu ildə məşhur ingilis bioloqu, Nobel mükafatı laureatı Aleksandr Fleminq kif göbələk¬lərindən almışdır. O vaxtdan antibiotiklər tibbdə getdikcə daha geniş tətbiq edilir. Hazırda antibiotiklər əsasən bioloji metodla alınır. Antibiotiklərin təsir mexanizmi hələ lazımi dərəcədə öyrənilməmişdir. Antibiotiklərin dozasını təsir vahidləri ilə (TV) təyin edirlər, indiyə qədər bir çox antibiotiklər alınmışdır. Tibbi praktikada geniş işlədilə bilən antibiotiklər aşağıdakı tələbatı ödəməlidir: 1.
yüksək antimikrob aktivliyə malik olmalı; 2.
orqanizmdə antimikrob effekti uzun müddət sax¬lanmalı; 3.
az zəhərli olub, lazımi terapevtik təsirə malik olmalıdır. Antibiotiklərin kimyəvi quruluşu çox müxtəlifdir. . Lakin onların hamısı mikroblarm həyat fəaliyyəti məhsul¬ları olduğu üçün ümumi antibiotiklər qrupunda birləşir. Hazırda antibiotiklər o qədər çoxdur ki, artıq onlar təsir mexanizminə görə bir sıra qruplara bölünür: I. Strukturunda J3- laktam halqası olan antibiotiklər - penisillinlər, sefalosporinlər, karbanenemlər, monobak- tamlar. downloaded from KitabYurdu.org
476
Penisillinlər geniş təsir dairəsinə malik olub, ən müx¬təlif xəstəliklər zamanı işlədilir. Onların təsnifatı alınması üsullarmdakı fərqlərə və bir sıra digər əlamətlərə əsaslanır: 1. Biosintetik (bioloji sintez yolu ilə alman) peni¬sillinlər. Mədənin turş mühitində parçalandığı üçün parenteral yolla yeridilənlər: a)
qısamüddətli təsirə malik olanlar: benzilpenisillinin natrium duzu, benzilpensillinin kalium duzu; b) uzunmüddətli təsirə malik olanlar: benzilpenisil¬linin novokain duzu (bisillin - 1, bisillin - 3, bisillin - 5). Turşuya qarşı davamlı olub, enteral yolla yeritmək üçün: fenoksimetilpenisillin. 2.
Yarımsintetik penisillinlər. Parenteral və enteral yolla yeritmək üçün: a) penisillinazanm təsirinə qarşı davamlı olanlar: oksasillinin natrium duzu, nafsillin; b)
geniş təsir dairəsinə malik olanlar: ampisillin, amoksisillin. Parenteral yolla yeritmək üçün (göy-yaşıl irin çöpü də daxil olmaqla geniş təsir dairəsinə malik olanlar): karbeni- sillinin dinatrium duzu, tikarissilin, azlosillin. Enteral yolla yeritmək üçün: karbenisillin indianil f natrium, karfesillin. Penisillinlər bakterisid təsirə malikdir. Onların toksik- liyi az, terapevtik təsir dairəsi genişdir. Əlavə təsirlərinə əsasən allergik reaksiyalar (xəstələrin 1 - 10%-də) aiddir. downloaded from KitabYurdu.org 477
Sefalosporinlər yeridilmə yoluna görə 2 qrupa bölünür: 1. Parenteral yolla yeritmək üçün: sefalotin, sefuroksim, sefotaksim, sefenim və s. 2.
Enteral yolla yeritmək üçün: sefaleksin, sefaklor, sefiksim və s. Karbanenemlərə imipenom, ticnam, meropenem; monobaktamlara - aztreopam aiddir. II.
Mikrolidlər (eritromisin, oleandomisin, roksitro- misin, klaritromisin) və azalidlər (azitromisin) - atipik pnevmoniya törədə bilən xlamidiyalara, mikoplazmalara, legionellalara qarşı effektlidir. III. Tetrasiklinlər - geniş təsir dairəsinə malik olub, həmçinin mikroorqanizmlərin penisillinlərə və streptomi- sinə qarşı davamlılığı və ya xəstələrin onlara qarşı sensi- bilizasiyası zamanı tətbiq edilir. Bunlar allergik reaksiya törədə bilər. Biosintetik (terramisin, tetran, tarxosin, demeklosiklin) və yarımsintetik (rondomisin, vibramisin, minosiklin və s.) növləri ayırd edilir. IV. Levomisetin qrupu - həm qram-müsbət, həm də qram-mənfi, o cümlədən, bağırsaq bakteriyalarma, inflüensa çöpünə, həmçinin rikketsiyalara, xlamidiyalara, brusellyo- zun, tulyaremiyanın törədicilərinə təsir edir. Turşuya davamlı mikobakteriyalar, göy-yaşıl irin çöpü, protey, ibtidailər levomisetinə qarşı az həssasdır və ya qətiyyən həssas deyil. Qanyaranma prosesini zəiflədib, qanazlığı törədə bilər. Levomisetin daxilə qəbul edilir; emulsiya və məlhəmləri xaricə işlədilir. V. Aminoqlikozidlər - streptomisin, gentomisin, neomisin, kanamisin, amikasin, tobramisin, sizomisin, menomisin və s. Streptomisin geniş antimikrob təsirə malik olub, xüsusən vərəm mikobakteriyalarma, tulyaremiya, taun, brusellyoz törədicilərinə, patogen kokklara və s. təsir edir. Anaerob mikroorqanizmlər, spiroxetlər, rikketsiya- lar, viruslar, patogen göbələklər buna qarşı həssas deyil. İnyeksiyası ağrılıdır. downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|