S. C.ƏLİyev, H. M. Haciyeva, N. C. MİKayilzadə TİBBİ
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
178
müalicə aparılmaz¬sa, xronik qastritə keçir. Xronik qastrit isə müəyyən dövrlərdə kəskinləşmələr verərək, daim xəstəni narahat edir. Bu da müalicə olunmazsa, mədə xorasına və bağırsaqların da iltihabı və xora xəstəliyinə keçə bilər. Ona görə də mədə-bağırsaqda hər hansı bir xəstəlik başlandıq¬da, tez müalicə
etmək lazımdır. Mədə-bağırsaq xəstəliklə¬rinin müalicəsində ilk
növbədə dietanın (pəhrizin) saxla¬nılması vacib şərtlərdəndir. Belə ki, bu xəstəliklər zamanı tez və yüngül həzm olunan qidalar qəbul olunmalıdır. Əlamətləri nəzərə alaraq əsasən süd və süd məhsulları, xörəklərdən, xüsusilə ət xörəkləri yaxşı bişmiş, yəni suda bişirilmiş halda, tərəvəz və meyvə şirələrinə üstünlük verilməlidir. Qızardılmış, yağlı, çox yüksək kalorili, həzmi çətin olan, qıcıqlandırıcı qidalardan, yəni çox ədviyyatlı kəskin yeməklərdən çəkinmək lazımdır. Siqaret, spirtli içkilər qəti qadağan edilir. Bu xəstəliklər zamanı çalışmaq lazımdır ki, dərmanlar da ağızdan yox, inyeksiya ilə qəbul edilsin. Əsasən aşağıdakı dərmanlardan istifadə edilir: festal, antibiotiklər (linkomisin, gentamisin, levomisetin), menzim forte, nikedaza, oraza, pankreatin, pepsin, solizim, tibbi mədə şirəsi, qastrofarm və s. Serukal, reqlan, diopan, noşpa, papaverin, FİBS, oksiferriskarbon, solkoseril, retabolil və b. dərmanlardan istifadə olunur. Hipersekre- siyada aloye məsləhət deyildir. Mədə-bağırsaq yollarının vərəmi zamanı, vərəm əleyhinə dərmanlar işlədilir: izonazid, ftivazid, bepask, etambutol və s. Mədə-bağırsaqlarda xora, xərçəng xəstəlikləri olduq¬da cərrahi müalicəyə üstünlük verilir. Qaraciyərin, öd kisəsinin və öd yollarının xəstəlikləri downloaded from KitabYurdu.org 179
Qaraciyərin, öd kisəsinin və öd yollarının xəstəlikləri zamanı aşağıdakı əlamətlər müşahidə edilir: sarılıq, tünd rəngli sidik ifrazı, açıq rəngli nəcis ifrazı, dəridə qaşınma, dərinin qanaması, dəridə qarışqa gəzməsi hissi, ürəkbulan- ma, temperaturun yüksəlməsi, qusma, qaraciyər nahiyə¬sində şiddətli ağrılar. Qaraciyər və öd kisəsi xəstəliklərindən qaraciyərin iltihabı (hepatit), öd kisəsinin iltihabı (xolesistit), qaraci¬yərin sirrozu, öddaşı xəstəliyini və s. göstərmək olar. Xolesistit öddaşı xəstəliyi ilə eyni vaxtda və ya ayrılıqda müşahidə edilir. Əsas əlamətlər: sağ qabırğa altında küt, kürəyə, sağ bazuya vuran ağrılar, qusma, ürəkbulanma meydana çıxır, temperatur yüksəlir, nəbz tezləşir, qaraciyər böyüyür və s. Öddaşı xəstəliyinin əsas əlamətlərindən biri kəskin tutmaşəkilli ağrıların olmasıdır. Ağrılar adətən daşlar öz yerlərini dəyişdikdə baş verir. Müalicə. Əsasən müalicə simptomatik olub, xəstəni narahat edən əlamətlər aradan qaldırılır. Sonra isə cərrahi yolla müalicə edilir. Belə xəstələr daim pəhrizə fikir verməlidirlər. Çox qıcıqlandırıcı, ədviyyəli, kəskin, duzlu, acı, yağlı qidalar azaldılmalıdır. Mədəaltı vəzinin xəstəlikləri. Pankreatit - mədəaltı vəzinin iltihabi prosesidir. . Xəstəlik qarının yuxarı şöbəsində dairəvi xarakterdə (qurşaqlayıcı) daimi, şiddətli, çox vaxt dözülməz ağrılarla kəskin surətdə başlanır. Bəzən • *
şoka səbəb ola bilər. Urəkbulanması, qusma, hıçqırma ilə müşayiət olunur.
downloaded from KitabYurdu.org 180
Müalicə xəstəliyin formasından asılı olub, yüngül formada simptomatik aparılır. Kəskin olduqda və xəstəlik uzun çəkdikdə cərrahi əməliyyata əl atırlar. X. SİDİK-CİNSİYYƏT SİSTEMİ VƏ ONUN XƏSTƏLİKLƏRİ İfrazat orqanları İfrazat orqanlarının vəzifəsi orqanizmdə suyun, duzların artığını, maddələr mübadiləsi prosesində əmələ gələn azotlu maddələri bədəndən xaric etməkdir. İfrazat funksiyasını əsasən böyrəklər, həmçinin həzm kanalı, dəri, ağciyərlər yerinə yetirir. Orqanizmdə orqan və toxumaların qarşılıqlı əlaqəli fəaliyyəti prosesində karbon qazı, ammonyak, sulfatlar, süd turşusu, sidik turşusu, sidik cövhəri, kreatin, indol, fenol və s. orqanizm üçün yararsız, hətta zərərli maddələr əmələ gəlir ki, bunları da ifrazat orqanları bədəndən xaric • edir. Xarici mühitdən qida ilə həzm orqanlarına düşən və ya yoğun bağırsaqlarda həzmlə əlaqədar əmələ gələn zəhərli maddələr qanla qaraciyərə daxil olur və burada parçalanır. Qaraciyərdə hemoqlobinin parçalanması məhsulları olan bilirubindən və biliverdindən ödün əmələ gəlməsində istifadə olunur. Maddələr mübadiləsinin bəzi zərərli ara məhsulları (indol, skatol, fenol və s.) qan plazmasından yoğun bağırsağa sorulur və nəcislə xaric olunur. Ağciyərlər vasitəsilə karbon qazı və bəzi qoxulu üzvi birləşmələr (aseton, fıtonsidlər və s.) orqanizmdən azad olur. Amma böyrəklər və dəri orqanizmin ifrazat mexanizmində çox böyük rol oynayır. İfrazat orqanlarına böyrəklər, sidik axarları, sidik kisəsi və sidik kanalı aiddir. Böyrəklər. 120 q ağırlığında cüt orqanlar olub, qarm downloaded from KitabYurdu.org
181
• boşluğunun arxa divarında yerləşir. Formaca paxlaya oxşayır. Böyrəyin içəriyə basıq yerində böyrək qapısı deyilən oyma vardır ki, buradan böyrək arteriyası daxil olur və böyrək venası, sidik axarı xaricə çıxır. Böyrəklər bir neçə qişa ilə ötürülmüşdür: əzələ qişası, lifli kapsul, piy kapsulu, böyrək fassiyası, parietal periton. Böyrəklər beyin və qabıq maddələrdən təşkil olun¬muşdur. Hər bir böyrəyin böyrək ləyəni adlanan qıfabən- zər törəməsi var ki, o, getdikcə daralaraq, sidik axarlarına başlanğıc verir. Sidik axarları 30 sm uzunluğunda silindrə- bənzər borulardır. Böyrək ləyənindən başlanaraq, kiçik çanaqda sidik kisəsinə açılır. Sidik kisəsi tək əzələvi orqandır. Tutumu 650-750 ml-ə çatır. Buradan sidik kanalı vasitəsilə sidik ifraz olunur. Qadın və kişilərdə sidik kanalı öz topoqrafiyasına görə fərqlənir. Orqanizmdə sidiyin əmələ gəlməsi (diurez) və xaric olması üç mərhələdə gedir:
1. Filtrasiya (süzülmə) - Malpigi yumaqcıqlarından keçən arterial qanın zülal və formalı elementlərindən başqa qalan hissəsi Baumen kapsullarına süzülür. Nəticədə sutka ərzində böyrəklərdən keçən 1700 - 1800 1 qandan 150 - 180 1 ilk sidik əmələ gəlir. 2.
Reabsorbsiya (geriyə sorulma) - böyrək borucuqla- rında ilk sidiyin əsas hissəsi geriyə sorulur və 1 - 1,5 1 son sidik əmələ gəlir. 3. Sidiyin ekskresiyası-bü mərhələdə sidik kisəsindən sidik xaric olur. Sidiyin əmələ gəlməsi və ifrazı sinir-humoral yollarla tənzim olunur. Beyin qabığının ön hissəsində sidiyin əmələ gəlməsi prosesini sürətləndirən ali mərkəzlər vardır. İşçi mərkəz ara beyində, sidik ifrazı mərkəzi isə onurğa beyninin bel nahiyəsində yerləşmişdir. Bu mərkəzin beyin qabığı ilə anatomik və fuksional əlaqəsi vardır. Cinsiyyət orqanları downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|