S, Qorayevning «Toponimika» qo'llanmasi toponimikaning ilmiy-nazariy asoslariga feamda O'zbekiston toponimiyasiga bag'ishlangan va shubhasiz, ijtimoiy hajitda gujnanitar fanJaming eng dolzarb

azriq 

(ayrih) 

ajriq, 

egir, 

igir- 

iyir 

singari  o'simlik  nomlari  esa  fonetik  o'zgarish  yoki  metateza  (harflarning  o'rni 

almashishi)  bilan  yetib  kelgan. 

Aruk 

(eruk)  bir  necha  mevali  o'simlikning  nomi 

bo'lgan: 

sariq  aruk- 

o'rik, 

qora  am- 

olxo'ri, 

tulug 

(ehtimol,  tuklik) 

aruk  - 

shaftoli; 

Asarda 

ishg'un, ushg'un, qashg'un -

 ravoch, 

jag'mur 

hamda 

jamg'ur- 

sholg'om (uyg'ur 

va qirg'iz tillarida chamg'ir - turp, rediska), 

turma - 

turp, 

sarig' turma-

sabzi (Mahmud 

Koshg'ariy arg'ular sabzini «kizri», o'g'uzlar «kashur», «gashir» deydilar deb yozadi) 

kabi o'simlik turlari izohi ham keltirilgan. 

«Devon»da  o'simlik  nomlariga  qaraganda  hayvon  nomiari  ancha  ko'p. 

Arslon, 

lochin,  qulon,  kirpi 

(tipratikon), 

qarg'a,  burga,  tilku 

(tulki), 

quzg'un,  qarsaq 

(tulkining bir turi), 

tartar 

(qush), 

tavishg'an 

(quyon), 

qoraqush, bars 

(qoplonning bir 

turi), 

it, to'ng'iz, o'q yilon 

(o'q ilon), 

atari 

(axta tuya) kabi hayvon nomiari hozir ham 

shu shaklda talaffuz qilinadi. Ko'pgina hayvon nomiari hozirda boshqacharoq talaffuz 

etiladi: 

tishak 

(ikki yoshli qo'y), hozir - 

shishak,

 

chazan 

hozir chayon, 

chafli - 

chovli, 

qatir - 

xachir, 

qo'tuz 

- qo'tos, 

qo'ch, qo'chngar 

- qo'chqor, 

azig' 

- ayiq, 

azg'ir 

- ayg'ir, 

taqag'u  - 

tovuq, 

qirqo'y 

-  qirg'iy, 

sig'ir 

-  sigir, 

eshkak,  eshy&k 

-  eshak, 

qashg'olaq-

  

qashg'aldoq va hokazo, 

«Devon»da bir qancha hayvonlarning eski, turkiy nomiari keltirilgan. Jumladan, 

kish - 

sobol, 

tegin 

- olmaxon, 

inak - 

sigir, 

bulan 

- los, 

sanduvach - 

bulbul, 

chabaq - 

mayda baliq va hokazo, 

Hayvon  nomlarining  izohlarida  ham  ba'zi  bir  chalkashliklar  bor  ko'rinadi. 

Chunonchi, 

o'qlug' kirpi 

- «tipratikonning juda katta xili» deyilgan, holbuki,  «jayra» 

bo'lishi kerak. V.V. Radlov lug'atida o'qlug' 

kirpi 

- «jayra» deb izohiangan (turkman 

tilida ham jayra shu nom bilan  ataladi).    

5.  «Boburnoma»  XV  asrning  oxiri  va  XVI  asrning  boshlarida  O'rta  Osiyo, 

Afg'oniston  va  Hindiston  tarixi,  geografiyasi  va  etnografiyasiga  doir  qimmatbaho 

materialdir. 

Professor  H.  Hasanovning  ta'kidlashicha,  «Boburnoma»da  1000  ga  yaqin 

geografik  nom  tilga  olingan.  O'rta  Osiyoga  doir  nomlarning  ko’pchiligi  hamon 

o’shlia  davrdagi  kabi  yoziladi  va  talaffuz  etiladi:  Farg'ona,  Samarqand,  Badaxshon, 

Olmaliq,  Turkiston,  Andijon,  Buxoro,  So'x,  Axsi,  Koson,  Ars,  O'ratepa,  Xovos, 

Sayraia, Xisor, Ispara, Oqqapchig'ay, Zomin, Shahrisabez, Qorako'l, Anna, Kandirlik 

(dovon),  Qarshi,  Shahrisabz,  Qorabuloq,  Yom,  Pop,  Darg'ali,  Namangan,  Sangzor,' 

Alay  (Oloy),  Miyonkol,  Piskeat,  Hono'tti,  Ohangaron  va  hokazo.  Ba'zi  birlari  esa 

shaklan  o'zgarib  yetib  kelgan:  Olmatu  -  Olmaota  (to'g'risi  -  Olmati),  Marg'inon  - 

Marg'ilon, Toshkand - Tashkent, Chir suyi - Chirchiq, Bizak - Jlzzax, Qubo - Quva, 

O'zgand  -  O'zgan,  Oqar  tuzi  -  Og'ar  (tekislik),  Tiriaiz  -  Termiz,  Quzor  -  G'uzor, 

Chorju  -  Chorjo'y  kabi. Bir qancha  joy  nomlari  esa  butunlay  boshqacha  nom  olgan: 

Sayxun  daryosi,  Xo'jand  suyi  -  Sirdaryo,  Baroko'q  -  Taxti  Sulaymon  va  boshqalar. 

«Bobumoma»dagi  joy  nomlaridan  ko'pchiligining  ma'nosini  o'zbek  va  tojik  tillari 

---

yordamida  tushunsa  bo'ladi.  Bir  qancha  toponimlarning  etimologiyasini  Boburning 

o'zi  tushuntirib  o'tgan.  O'sha  davrda  Zarafshon  Ko'hak  deb  atalgan:  «Bu  suv  bila 

Samarqand  orasida  bir  pushti  tushubtur. Ko'hak  derlar.  Bu  rud  muning  tubidin  oqar 

uchun Ko'hak suyi derlar» (Ko'hak tojikcha so'z bo'lib,