Sağlam ĠnkiĢaf və Maarifləndirmə

•
 
Hüseyn Allahverdiyev - Kimya elmləri doktoru, professor. 
•
 
GürĢad Hüseynov - Tibb elmləri doktoru, professor. 
•
 
Həsən Sadıqov – Fəlsəfə elmləri doktoru, professor. 
•
 
BərĢadlı Valeh Eyyub oğlu - General-leytenant. 
•
 
Quliyev Hüseyn Abbasqulu oğlu - General-mayor. 
•
 
Təhməzov Nizami Ġsa oğlu - General-mayor. 
•
 
Əliyev Tahir Yunus oğlu - General-mayor. 
•
 
Süleyman Rəhimov -  Xalq yazıçısı. 
•
 
ġamo Arif - Yazıçı, publisist. 
•
 
Qasım  Qasımzadə  -  Xalq  Ģairi,  tənqidçi,  ədəbiyyatĢünas,  filologiya 
elmləri doktoru, professor. 
•
 
Cəlal BərgüĢad - Xalq yazıçısı. 
•
 
Ramiz RövĢən (1946) - ġair. 
1941 - 45-ci illər müharibəsində cəbhəyə gedən 3557 döyüĢçüdən 1587-si 
doğma  torpaqlara  qayıda  bilməyib.  1988-94-cü  illərdə  torpaqlarımızın  azadlığı 
uğrunda 116 nəfər hərbi xidmətçi, 114 nəfər mülki Ģəxs Ģəhid olub. Hərbiçilərdən 
71, mülki Ģəxslərdən isə 34 nəfəri müharibə əlilidir. 
 
MĠLLĠ QƏHRƏMANLARI 
 
•
 
Əliyev Əliyar Yusif oğlu (1957-1992) 
•
 
Məmmədov Aqil Səməd oğlu (1969-1992) 
•
 
AtakiĢiyev Aslan Qabil oğlıı (1953-1992) 
•
 
Əliyev Vasili Əhməd oğlu (1959-1992) 
 
 
 
 
 
 
MƏNBƏ: 
1.
 
Mədəniyyət.- 2007.- 2 mart.- S. 4. 
2.
 
Taryel Cahangir. - Qubadlı. Fotoalbom. Bakı, ĠĢıq, 1993 
3.
 
Elbrus ġahmar, “Xanimanım Qubadlı”, “Araz” NəĢriyyatı,  Bakı-1998, 803 səh 
4.
 
http://qubadli.sitecity.ru 
 
 
 

---

---

 

---

ÜMUMĠ MƏLUMAT 
 
Azərbaycan Respublikasının cənub-qərbində Ermənistan və Ġranla sərhəddə 
Bakı-Culfa-Naxçıvan magistral dəmir və Ģose yolları üzərində strateji cəhətdən böyük 
əhəmiyyət kəsb edən bir mövqedə yerləĢir. 
Rayonun ərazisi müxtəlif dövrlərdə ayrı-ayrı inzibati ərazi bölgülərinə məruz 
qalmıĢdır. Rusiyanın iĢğalı zamanı 1828-ci ilə qədər bölgənin ərazisinin Bəsitçaydan 
qərbə  tərəf  hissəsi  Naxçıvan,  Ģərqə  tərəf  hissəsi  isə  Qarabağ  xanlığının  tərkibində 
idi. 
XIX  əsrin  əvvəllərində  Rusiyanın  Cənubi  Qafqazı  iĢğal  etməsindən  sonra 
yeni  ərazi-inzibati  bölgüsü  aparılır.  1868-ci  ildə  Yelizavetpol  quberniyası  yaradılır. 
Onun  tərkibində  ġuĢa,  Yelizavetpol  və  Zəngəzur  qəzaları  yaradılır.  Yeni  bölgüyə 
əsasən Zəngilan rayonunun ərazisi Zəngəzur qəzasına daxil edilir. 
1925-ci  ilin  sənədlərində  Zəngilan  Cəbrayıl  qəzası  tərkibində  göstərilir. 
Xəritədə Zəngilanın Genlik, Aladin, Dəlləkli qeyd olunur. 
1929-cu  ildə  ZSFSR-nın  qərarı  ilə  Zəngilan  rayonunun  Nüvədi,  Toğud, 
Ernəzir  kəndləri,  1946-cı  ildə  isə  4  min  hektar  meĢə  sahəsi  Azərbaycan 
Respublikasından alınıb Ermənistan Respublikasına bağıĢlandı. 
Son iki yüz ildə vahid sərhəddə malik olmayan Zəngilan 1930-cu ilin avqust 
ayının  8-də  müstəqil  rayon  kimi  formalaĢır  və  dəqiq  müəyyən  olunmuĢ  ərazisi  olur. 
Ərazisi - 0,71 min kv/km, əhalisi 39,8 min (01.01.2010) nəfərdir. 
1967-ci ildə Zəngilana Ģəhər statusu verildi. Zəngilan rayonunda bir Ģəhər, 
5  qəsəbə  (Ağ  oyuq,  Mincivan,  Bartaz,  Ağbənd,  Həkəri)  və  79  kənd  olmuĢdur. 
Kəndləri  bunlardır:  BeĢdəli,  Genlik,  Keçikli,  MalatkeĢin,  SarıqıĢlaq,  Birinci  Ağalı, 
Ġkinci Ağalı, Üçüncü Ağalı, Birinci Alıbəyli, Xumarlı, Ġkinci Alıbəyli, Sarıl, Bartaz, 
Qarqulu,  Tatar,  Tiri,  ġəfibəyli,  MəĢədi  Ġsmayıllı,  ġərikan,  Bürünlü,  Yuxarı  Yeməzli, 
Rəbənd,  Yenikənd,  Zəngilankənd,  Cahangirbəyli,  Turabad,  Vəliqulubəyli  Canbar, 
Ağkənd, Dərəli, Gün-qıĢlaq, Qazançı, Pirveys, Yuxarı Çöpdərə, Baharlı, Dəlləkli, Sobu, 
Böyük  Gilətağ,  Aladin,  Dərə  Gilətağ,  Mirzəhəsənli,  Üdgün,  ġamlı,  Vənədli,  Hacallı, 
Seyidlər,  Vejnəli,  Ağbənd,  Əmirxanlı,  Qıraq  MüĢlan,  Məlikli,  Muğanlı,  Xurama, 
Muğanlı,  ġərifan,  Ġsgəndərbəyli,  AğakiĢilər,  Ağbis,  Məmmədbəyli,  Babaylı, 
Ördəkli, Qaradərə, Qaragöz, Rəzdərə, KolluqıĢlaq, ġatarız, ġayıflı, AĢağı Gəyəli, Qaragöl, 
Ġçəri MüĢlan, Tağlı, Yusiflər, AĢağı Yeməzli, Orta Yeməzli, Quyudərə  XəĢtab, Sarılı 
XəĢtab, Zərnəli, Havalı, Nəcəflər. 
Əsrin əvvəllərində rayon mərkəzinin yerləĢdiyi ərazi əsasən bəylərin çəltik 
zəmilərindən və onların özlərinə məxsus yaĢayıĢ evlərindən ibarət idi. Zəngilan Ģəhəri 
4  kilometrlik  bir  məsafədə  Oxçu  çayın  sağ  sahilində,  ÇeĢməgözlü  deyilən  bir 
yerdən cənuba doğru əhəng quyularına qədər bir ərazidə salınmıĢdı. Bu Ģəhərin özünün 
bir  çox  məhəllələri  vardır.  ÇeĢməgözlü,  Köhnə  Pirçivan,  MTS  məhəlləsi,  Məscid 
düzü, ġaftalı dərəsi, Kirdəzir dərəsi, Bağırsaq dərə, Muncuqlu dərə, “RayĢelk” (ipək 
idarəsi  olan  yer)  və  s.  məhəllələri  vardır.  Rayonun  bir  tarixi  qurum  kimi  iqtisadi 

---

inkiĢafı  sovet  hakimiyyəti  illərində  geniĢ  vüsət  almıĢdır.  Eyni  zamanda  məhz  bu 
dövrdə rayona daha çox mənəvi zərbə vurulmuĢdur. 
ĠĢğala  qədər  rayon  əsasən  tütünçülük  və  üzümçülüklə  məĢğul  idi. 
Heyvandarlıq, ipəkçilik, taxılçılıq da inkiĢaf etmiĢdir. 
Zəngilan  rayonundan  13  nəfər  sovet  imperiyasının  ən  yüksək  dövlət 
mükafatına - Sosialist Əməyi qəhrəmanı adına layiq görülmüĢdü. Bu hadisə bütün 
dünyaya səs salmıĢdı. Buna görə bölgə “Qızıl Zəngilan” adı ilə tarixə düĢmüĢdü. 
Rayonun  ərazisindən  Bakı-Yerevan  dəmir  yolu  (Mincivandan  Qafana  yol 
ayrılır),  ĠmiĢli-Laçın  və  Bakı-ġərur  magistral  Ģose  yolları  keçirdi.  Zəngilan  rayonu  ilə 
Bakı arasında olan məsafə 385 km.dir. 
Özünün  bir  qurum  kimi  mövcud  olduğu  63  ildə  (iĢğala  qədər)  bu  bölgə 
hansı  müsibətlərə  düçar  olmadı?!  Özünün  63  illik  son  tarixində  bu  bölgə  elə  ilk 
illərdən  zorla  yaradılan  kollektivləĢmə,  37-ci  il  həbsləri,  1941-45-ci  illər 
müharibəsini  də  yaĢadı.  Rayon  əhalisinin  bir  qisminin  qohum-əqrəbası  Arazın  о 
tayında  qalmıĢ,  əlaqələri  kəsilmiĢdi.  QardaĢ  qardaĢdan,  ana  balasından  ayrı 
düĢmüĢdü. 
Zəngilanın  sözünü  deyən  adamların  1930-cu  illərdə  bir  qisminin  sürgün 
olunması  (Sibir,  Orta  Asiya,  Qazaxıstan),  bir  qisminin  isə  qəddarlıqla  güllələnib 
xəndəyə  salınması,  ölməyənlərin  günlərlə  inilti  səsləri  (Kənd  Zəngilan:  о  vaxt 
rayon  mərkəzi  burada  yerləĢirdi)  gəlirdi.  Sürgün  dövrü  qurtardıqdan  sonra  da  geri 
qayıdan adamları öz doğma yurdlarına buraxmırdılar. 
Öz  mövcudluğunun  son  illərində  bu  bölgə  analoqu  olmayan  1992-ci  ilin 
dekabnnda baĢ verən ġayıflı qırğınını və bir də nəhayət, 1993-cü ilin 27 oktyabrını 
yaĢadı. 
1993-cü  ilin  oktyabr  ayında  Ermənistan  qoĢunları  tərəfindən  iĢğal 
olunanadək  əhalisi  32.6  min  nəfər  (01.01.1989)  olmuĢdur.  ĠĢğaldan  qabaq  rayonda 
10453 yaĢayıĢ evi, 28200 yardımçı bina, 195 inzibati bina, 870 təsərrüfatların yardımçı 
binaları,  128 mədəniyyət  müəssisəsi,  123 təhsil  müəssisəsi, texniki peĢə  məktəbi, 
64  səhiyyə  müəssisəsi,  Qotursu  sağlamlıq  zonası,  80  rabitə  müəssisəsi,  7  səyyar 
avtoklub, 21 kino qurğu, 2 diyarĢünaslıq  muzeyi,  142 ticarət obyekti,  49 ictimai-
iaĢə  obyekti,  2  ġərab  zavodu,  Konserv  zavodu,  Toxuculuq  sexi,  Kərpic  zavodu, 
ÇörəkbiĢirmə  zavodu,  Çınqıl  zavodu,  2  Asfalt  zavodu,  Yazı  düzü  Su  nasos 
stansiyası kompleksi, 3 Su nasos stansiyası, 8 Dəmir yol vağzalı, Mincivan Depo, 
QuĢçuluq fabriki, Mal-qara kökəltmə kompleksi, 3400 hektar üzüm bağları, 6 süni su 
tutarları olmuĢdur. 
Rayon  mərkəzində  yerləĢən  Muzeydə  yüzlərlə  eksponat  var  idi.  Onlar 
xalqımızın  uzaq  keçmiĢindən  bu  günümüzə  qədər  olan  həyat  tərzini,  məiĢət  və 
mədəniyyətini əks etdirirdi. 
Füzuli və Cəbrayıl rayonları iĢğal olunduqdan sonra zəngilanlılar 67 gün tam 
mühasirə Ģəraitində ermənilərlə vuraĢmuĢdur. 25-29 oktyabr 1993-cü ildə Zəngilan 
rayonunun əhalisi son anadək yuruĢaraq 235 nəfər Ģəhid və itkin verərək Araz çayını 

---