qəflətən sönməli oldu!
"Yeddi gün"də S. Sailovla müsahibə hazırlamaqdan ötrü
sifariş alarkən istər -istəməz 13 il əvvəlki görüşü xatırladıq.
Təzədən onu tapmaq, illərlə ictimaiyyətimizə qaranlıq qalan
bəzi məsələləri aydınlaşdırmaq həvəsinə düşdük.
– Sizə yüksək vəzifə, ali rütbə və qol -qanad bəxş eləmiş
cəmiy yətin bir gün bunları əlinizdən ala biləcəyini həbs
olunduğunuz vaxta qədər ağlınıza gətirdiyiniz məqamlar
olmuşdu?
- Sualınıza birbaşa cavab verirəm: yox! Səbəbini heç
onunla izah etmirəm ki, Sailov "aydan arı, sudan duru" və
necə deyərlər, toxunulmaz katib idi. Belə deyə bilmərəm.
Ancaq orasını bilmirdim. Komsomolda Mərkəzi Komitə
katibliyinə qədər uzun bir yol keçmişdim. Şamaxı əhvalatına
kimi partiya labirintinin bütün dəlmə - deşiyinə tam bələd
olmuşdum. Üstəlik düşdüyüm mühitdə kimin nə ilə nəfəs
aldığını, nədə axsaq, nədə yüyrək olduğunu gözəl bilirdim.
Ali respublika rəhbərliyinin şəxsi münasibətimdə ürəyimə
belə bir fikrin yaxın düşməsinə əsla imkan verməzdi. Ona
görə də nə vaxtsa həbs ediləcəyimi xəyalıma gətirmirdim.
Ancaq…
– Atalar misalıdır, deyirlər görəcəyi gora aparmaq
mümkün deyil. Bilmək istərdik: başınıza gələn hadisələrdə
hansı obyektiv əsasları görürsünüz!
– Məsələ ondadır ki, bizim cəmiyyət həmişə özünün qeyri-
adilikləri ilə seçilib: istənilən adamı istənilən vaxt göyə
qaldırmaq da mümkün iş olub, yerə çırpmaq da… Qurulu -
şumuzun bu qəbahəti H.Əliyevin respublikaya başçılıq
elədiyi illərdə özünü daha aydın göstərirdi. O vaxtlar belə bir
Zəkanın gücü
315
şəxsin gözündə olmaq Allahın yanında bəxt qazanmaq idi,
yaxud əksinə. "Hakim-mütləq"in nəzərindən düşmək
Tanrının qəzəbinə düçar olmağa bərabər idi…
– Aydın deyin, sözünüzün arxasında nə durur?
– Mənim Qasım İsmayılov rayonundan Bərdəyə keçi -
rilmək söhbətim ortaya çıxmışdı. Sonra başqa bir rayon
nəzərdə tutdular. Hər iki variant az keçməmiş dəyişdirildi.
Səbəbini bilmədim. Şamaxı məni özünə çəkirmiş… Vaxtilə
fatalizmdən çox-çox uzaq olmuşam. İndi isə taleyə inanıram.
Ondan qaçmaq mümkün deyilmiş. Belə başa düşürəm ki,
naxış deyilən şey var və məncə, onun tərsə getməsində
kiminsə məxfi, hiyləsi də az rol oynamır. Məni qınamayın,
hardan ayırd edə bilərdim ki, Moskva səfərimin birində otu-
rub-durduğum, adi həyati qayğılarımı bölüşdüyüm, çörək
kəsdiyim bir adam söz-söhbətimin içərisində həmişə "çəltik"
arayırmış və tapırmış da. Bunlar, necə deyərlər, operativ qay-
dada "birincinin" ovcuna qoyulmuş… tək bununla ötüşmək
bəlkə də mümkün olardı. Sonrasına fikir verin. Sosialist
Əməyi Qəhrəmanlığına namizədlər siyahısına baxılarkən
Kremlin nüfuzlu məmurlarından biri H. Əliyevi qabaqlayaraq
haqqımda çox istiqanlılıqla danışıbmış. O vaxt ölkədə kənd
təsərrüfatının ağası hesab edilən Sov. İKP MK-nın siyasi
bürosunun üzvü F. D. Kulakovun yaxın əsabələrindən olan
bu məmurun çılğın rəyi o saatca bizim rəhbərdə əks-təsir
oyadıbmış. Bu təsirin ilk bəhrəsi də elə oradaca özünü büruzə
verib. Adım qəhrəmanlığa təqdim olunanlar siyahısından
Lenin ordeninə layiq görülənlərin siyahısına endirilib.
Rəhbərə qarşı mənə məlum bu iki “sədaqətsizlik” əlamətinin
qəfləti büruzə çıxması, söz yox, işin nəhs gətirməkliyi idi.
Sahib Sailov
316
Birincisi, axı haradan ağlıma gələrdi ki, katib kimi həmkarım
olan Aslan Nəsibov, həm də gizli xəfiyyə rolunu oynayırmış.
İkincisi, istirahət zamanı bir dostumun Kreml divarları
arasında yeri olan MK aparatı işçisində barəmdə qiyabi
şəkildə təsəvvür yaradacığını necə ehtimal edə bilərdim?
Bunda deyiblər: iş əyəndə quymaq da diş sındırır… Dostları
qınamıram. Nə biləydilər qaş düzəltmək əvəzinə, göz
çıxarırlır. Təkərin yavaş-yavaş dala fırlanmağa başlamasında
başqa bir mühüm nöqtə də var. Bu da Şamaxının o vaxtkı ic-
timai-siyasi abhavası ilə bağlıdır. İndi bu qənaətdəyəm ki, re-
spublika üçün ayrılmış çətin tapılan putyovkadan ikisinin
qayğıkeşliklə mənim üçün ayrılması da, əvvəlcədən ölçülüb-
biçilmiş tədbir imiş. Hərgah belə deyildisə, rayon prokuroru-
nun tələm-tələsik dama salınması, pedaqoji texnikum
əhvalatının mənim əleyhimə rəsmən düzülüb-qoşulması
hansı zərurətdən irəli gəlmişdi? Axı partiya işində az-çox
təcrübəsi olan adamlar yaxşı başa düşürlər ki, rayonda
olacağım təqdirdə bu işləri görmək mümkün deyildi. Mənə
qarşı əməliyyatın müqəddiməsi korlana bilərdi. Texnikumda
kütləvi
rüşvətxorluq
məsələsini
şişirib-qabartmaq
çətinləşəcəkdi. Beləliklə, bədxahlarım işin özülünü möhkəm
götürdülər. Qanunçuluğumuzun "qüdrəti” öz növbəsində
əleyhdarların əlinə girəvə verdi. Kurortdan qayıdandan sonra
özümə arxayınçılığımı əldən verməsəm də, çox şeyin öz
rəngini dəyişdiyini hiss elədim. Ancaq Heydər Əliyev hələ
respublikanın rəhbəri idi, buna görə də gördüklərimə
əhəmiyyət vermirdim. Çünki o, Şamaxı xeyir-duasını
verərkən, "sənin arxanda mən dururam, MK bürosu
durur” demişdi. Bu sözləri rəhbərə o zaman xatırlatdım
Zəkanın gücü
317
ki, o, rayonda sağlam atmosfer yarada bilmədiyimi mənə
irad tutmağa başlamışdı. Sailov isə əslində bu atmosferin
qeyri-sağlamlığının baisi kimi bir çox Şamaxı "tuzunu"
xıxırtmalı olmuşdu. İndi isə arxamdan MK bürosu rəhbərinin
kölgəsi çəkilməkdə idi. Mən isə buzlağa doğru.
– Sözünüzü kəsdiyimə görə bağışlayın. Xahiş edirik
düzünü deyin: o vaxtlar kommunist əxlaq normalarına daxili
inamınız möhkəm idimi?
– Açığını desəm, hə. Partokratiyanın zəif və tutarlı cəhət -
lərini hələ ilk gəncliyimdən hərtərəfli götür-qoy eləmişdim.
Ətrafımda cərəyan edən hadisələrdən, mənə elə gəlir, pis baş
çıxarmırdım. Özümü hər cür sadəlövhlükdən həmişə çox-çox
uzaq hesab eləmişəm. Və məncə, buna mənəvi haqqım olub.
Mənimki həlledici gedişdə şahmatçının uğursuzluğuna
bənzədi. Bəlkə də müvəffəqiyyətlər başımı gicəlləndirmişdi.
Yox, yox, deyil. Mən hər şeyi soyuq ağılla təhlil edə bilirdim.
Bəxtim yar olmadı…
– Fikrinizi əsaslandırın.
– O vaxtın katibləri tək bir çəpik çalmağın ustası
deyildilər. Zəmanə onlara çox şey öyrətmişdi. Üstəlik
Heydər Əliyevin zəhmi. Meydana girən buradan salamat
çıxması naminə hər havanı oynamağı bacarmalı idi. Bəlkə
indikilər də belədir, hökm verə bilmirəm. Əlbəttə, mən o dövr
üçün qənaətimdə qalıram və həqiqəti inkar etməyi faydasız
hesab edirəm. Almağı bacardığı kimi verməkdə səriştəsi ol-
mayanlar vəzifə stolunun arxasına keçə bilməzdi. Bu, "təsir
əks təsirə bərabərdir" - qanunu kimi aksiom idi. Aydın
həqiqəti şəxsi təcrübəmə istinadla demirəm, o vaxtın partiya
aparat sisteminin cikinə-bikinə bələdliyi olan eks-kommunist
Sahib Sailov
318
Dostları ilə paylaş: |