Selçuk iletiŞİM

Bilgi Toplumu ve İletişim: Bilginin Yayılması Sürecinde… (67-80)
75
narak eksik ya da yanlış bilgi verebilmektedir.
Bu durumun ortaya çıkmasında menfaat ve
ideoloji önemli bir rol üstlenmektedir. Ancak
çeşitliliğin olması hasebiyle kişi farklı yapı ve
ideolojiye sahip kitle iletişim araçlarından
aldığı bilgiyi sentezleyerek doğru bilgiye ulaş-
ma imkanına yine de sahiptir.
Sahip olduğu alt yapılar ve kurumsal özellikler
bilginin yayılması sürecinde kitle iletişim araç-
larına büyük avantajlar sağladığından gerek
ekonomik, gerek siyasi ve gerekse toplumsal
anlamda farklı amaçlar için bu araçlardan ya-
rarlanılmak istenmesi durumu da karşılaşılması
hayli muhtemel bir durumdur.
Çünkü yüksek düzeyde iletişim dünyasında,
iletişim yayın kaynağına erişilmesi kısmen
siyasi güce erişilmesi anlamına gelmektedir...
politik üstünlük sağlamak amacıyla TV zama-
nının satılması, ekonomik gücün politik güce
çevrilmesine eşdeğerdir. Benzer biçimde
TV’nin görsel anlamda dramatik haberlere
karşı doymak bilmeyen iştahı, gösterinin -veya
daha doğrusu sahnelenen isyanın- sempatileri
ateşleyerek veya korku ve suç duyguları uyan-
dırarak, politik arzu ve enerjiyi politik desteğe
dönüştürebileceği mekanizmayı sağlamaktır
(Aydın 1996: 26). Aynı  şekilde basın da bu
alanda potansiyel bir güç olarak görülmektedir
(11). İçerisinde yer verdiği çeşitli olaylara
ilişkin haberler ve köşe yazarlarının farklı yak-
laşımları sayesinde okuyucuların söz konusu
olaya ilişkin bilgilenmesinde etkin bir rol üst-
lenmektedir. Farklı yayın organlarının farklı
okuyucu/izleyici profiline sahip olmasının,
kimi insanlar tarafından çok beğenilen yayın
organının kimilerince hiç takip edilmemesinin
ve bunun neticesinde ortaya çıkan çeşitliliğin
altında yatan temel etmen de budur.
Sonuç olarak, özellikle vurgulanmalıdır ki,
hangi okuyucu/izleyici profiline sahip olursa
olsun, hangi yayın politikasını takip ederse
etsin, kitle iletişim alanında yaşanan gelişme-
ler, ortaya çıkan yeni teknolojiler bilginin ya-
yılması sürecinde kitle iletişim araçlarının
sahip olduğu gücü her geçen gün daha da ar-
tırmaktadır. Kitle iletişim araçlarının mevcut
gücünü ve bu gücün beraberinde getirdiği
önemini koruyabilmesi için ise yeni iletişim
teknolojilerine ayak uydurması ve teknolojisini
sürekli yenilemesi çok önemli hale gelmekte-
dir. Yaşanan bütün bu gelişmeler bilginin ya-
yılması sürecinde kitle iletişim araçlarına haya-
ti görevler yüklediğinden ve kitle iletişim araç-
ları bilgi toplumunda vazgeçilemez bir öneme
sahip olduğundan, bu önemini koruyabilmesi
için gelişen teknolojileri yakından takip ede-
bilmesi ve bu teknolojilerden mümkün oldu-
ğunca yararlanabilmesi gerekir. Bunu gerçek-
leştirebildiği ölçüde kitle iletişim araçları bilgi
toplumunda bilginin yayılması sürecinde hayati
bir fonksiyon olma özelliğini koruyacaktır.
4.2. Bilginin Yayılmasında İnternet
RAND Corporation şirketinin bir projesinden
doğan, hasarı (ör. Nükleer saldırı) telafi ederek
çalışmaya devam eden bir bilgisayarlar ağı
olarak tasarlanmış (Stene 1997: 51) olan ve
“birbirine bağlı ağlar” anlamına gelen internet,
mevcut bulunan birçok bilgisayar ağını ortak
bir dille birbirine bağlayan büyük bir bilgisayar
ağıdır (12). Bunun sonucunda uzak mesafeler-
den bilgi paylaşımı bir telefon çaldırmak kadar
kolay hale gelmiştir. Eskiden günler, haftalar,
hatta aylar süren işler şimdi sadece dakikalar
almaktadır (Bivins 1999: 293). “Her geçen gün
çeşitli yeni uygulamaların ve dokümanların
yerleştirildiği Internet, yaşayan bir organizma
gibi devamlı büyümekte ve gelişmektedir”
(Bahşişoğlu 1999: 153). Sahip olduğu bu özel-
liği ile, gerçek yaşamın dışında sanal alem
olarak da isimlendirilen bir dünya kurmuştur.
Halihazırdaki kalabalık internet kullanıcılarına
her yıl bir milyon kişinin daha katıldığı göz
önüne alınırsa, internetin bir toplumsal söylem
(ör. İletişimde e-posta kullanımının artması) ve
ticarileşme (ör. Ticari işlem ve ticari konuşma-
ların hacminin artması) mekânı olarak büyü-
mesinin sürmesi (Stene 1997: 54) ve ayrı bir
dünya olarak ortaya çıkması oldukça doğaldır.
Önceden çok farklı yolları kullanarak hedef
kitlesine ulaşmak isteyen kişi ve kurumlar
internet sayesinde çok daha rahat ve çok daha
büyük kitlelere çok düşük maliyetle ulaşabil-
mektedirler. İnternet ortamında kişiler arasında
yayılan bilgiler doğrultusunda internete has
ayrı bir gündem oluşmakta, çok farklı yerlerde
bulunabilecek ve çok zor elde edilebilecek
ürünler satılabilmekte ve satın alınabilmekte,
banka kuyruğuna girmeksizin hatta oturulan
yerden kalkmaksızın para transferleri yapıla-
bilmekte, konferanslar gerçekleştirilebilmekte,

---

Selçuk İletişim, 5, 3, 2008
76
çok az maliyetle gerçekleştirilen etkinliklerin,
çekilen videoların, kliplerin, söylenen şarkıla-
rın çok büyük kitlelere ulaşması sağlanabil-
mektedir. Hiçbir yerde kaseti, CD’si olmadığı,
hiçbir yapım şirketinin desteğini almadığı hal-
de internet vasıtasıyla insanlara ulaşmayı başa-
ran bir kişinin söylemiş olduğu şarkı kısa süre-
de dillerde dolaşmaya başlamakta ve o kişinin
kaset çıkarmasını dahi internet sağlamaktadır.
E-posta ve msn gibi uygulamalarla her nerede
olursa olsun kişiler birbirleriyle gerek yazılı,
gerek sesli, gerekse görüntülü iletişim kurabil-
mekte, bilgi alışverişinde bulunabilmektedir.
Böylece, bilişim teknolojileri, bilhassa da in-
ternet tabanlı uygulamalar, bilgi paylaşımını
daha esnek, daha hızlı ve daha ucuz bir biçim-
de gerçekleştirmeyi olanaklı kılmaktadır (13).
Farklı kişilerce güncel bilgilere eş-zamanlı
erişim olanaklı olabilmekte bu sayede iletişim
süresi minimize olmaktadır (Özsağır ve Küllük
2003: 570). Farklı bilgilere aynı anda erişme ve
tartışmalara iştirak edebilme ise, kişiyi edilgen
olmaktan çıkarıp etkin bir değerlendirme özne-
si haline getirmektedir. Bu sayede kişi kendisi-
ni manipülasyona uğramak tehlikesinden azami
ölçüde koruyabilir. Kamuoyu anketlerinin
internet vasıtasıyla yapılıp daha çabuk bilgiler
alınması, siyasal partilerin seçmenleriyle de-
vamlı olarak bilgi akışı içerisinde bulunabilme-
leri, internet kütüphanelerinden erişilen eserle-
rin, uluslararası yayınların, sivil toplum örgüt-
leri arasında dünya çapında diyalogun kolay-
laşmasının, siyaset yapma ve katılmanın genel
düzeyinin yükselmesine yapacağı katkılar in-
ternetin bu alanda getireceği yenilikler olarak
sıralanabilir (Alkan ve Şimşek 1998: 179).
Olay bununla da sınırlı değildir.
Bilgi taşıyıcı materyalin niteliği de değişime
uğramış, ilk çağlardan bu tarafa bilgi taşıyıcı
materyal, elle tutulup gözle görülen fiziksel bir
madde (papirüs, parşömen, kâğıt vb.) üzerine,
fiziki bir araçla, fiziksel bir maddenin konması
yoluyla  olurken  ve  görülen  yazı  ve  resim  ger-
çekte var olandan daha farklı değilken, günü-
müzde, gerçekteki hali 1’ler ve 0’lardan oluşan
elle tutulamayıp gözle görülemeyen bir veri
topluluğu ile karşı karşıya bulunmaktayız.
Resim, fotoğraf veya metnin orijinal hali bizde
bulunurken, kopyaları aynı  şekliyle başkaları-
nın elinde bulunabilmektedir (Çelik 1999:
147).
Her yönden müthiş bir özgürlük söz konusu-
dur. Ancak bu özgürlük özellikle internet orta-
mında bazen kötüye kullanılmakta ve özellikle
denetim imkanının bulunmamasından dolayı
doğru olmayan nitelikteki bilgiler doğruymuş
gibi anlaşılabilmekte ve bu durum da toplumun
yanlış bilgilenmesine neden olabilmektedir.
Bu anlamda, herhangi bir denetimin olmaması
internet üzerinden yayılan bilginin en önemli
sakıncasıdır. Değerlendirme mekanizmalarıyla
denetim işlevini yerine getirmelerinden dolayı
bilimsel dergiler, bilimsel yayınlara ilişkin
gerçeklik, doğruluk, güvenilirlik, yeterlilik gibi
ölçütler bir nebze yerine getirilmektedir. İnter-
net üzerinden yayılan bilginin bu tip mekaniz-
malardan bağımsız bir şekilde yayılması neti-
cesi bu çeşit bir inceleme yükü bilgiyi kullana-
cak olana kalacaktır. Böyle bir sorunun farkın-
da olmadıklarından ya da söz konusu bu dene-
timi gerçekleştirebilecek donanıma sahip ol-
madıklarından dolayı kullanıcılar bu bilgiyi
olduğu gibi almayı tercih edeceklerdir (Gülgöz
2002: 194). Bu durum da yukarıda belirttiğimiz
gibi toplumun doğru olmayan bilgilere inanma-
sına ve bu bilgileri doğruymuş gibi kabul etme-
sine neden olacaktır.
Sonuç olarak internetin de, her araç gibi hem
olumlu hem de olumsuz yönleri bulunmaktadır.
İnternet denetim imkanının bulunmaması gibi
bir sakıncasının olmasına rağmen çok kolay ve
ucuz bir şekilde, çok farklı niteliklerde bilgiye
çok kısa bir zaman dilimi içerisinde, bulunulan
yer hiç önemli olmaksızın ulaşma imkanı ver-
mesi gibi bir üstünlüğe de sahiptir. Sahip oldu-
ğu bu üstünlüğü itibariyle, olumlu yönleri
olumsuz yönlerine nazaran daha ağır basan ve
olumsuz yönleri alınacak olan tedbirlerle za-
man içerisinde giderilebilme imkanına da sahip
olan bir araçtır. Bu özelliğiyle de bilginin ya-
yılması sürecinde hayati bir rol üstlenmektedir.
SONUÇ
Toplumlar durağan değil dinamik bir yapıya
sahiptirler. Sahip oldukları bu dinamizm top-
lumları tarihsel süreç içerisinde değişim ve
dönüşüme uğratmaktadır. Yaşanan kimi deği-
şimler uzun süreli olurken, kimileri de çok kısa
bir zaman dilimi içerisinde gerçekleşmektedir.
Yaşanan değişimler ister uzun süreli, isterse
kısa süreli olsun eski toplumsal yapıya ait yapı

---