Səməd Şıxı atilan bir daş

51 
 
Məndə daĢı əlimə alaraq bu günü xatırlayacam. ATILAN 
BĠR  DAġIN  nə  olduğun  soruĢanda  onlara  bir  hekayə, 
bəlkədə  sonu  hələ  məlum  olmayan  bir  kitab  deyəcəm. 
Görəsən  həmən  gün  gələndə  bu  hekayə  bitmiĢ 
olacaqdımı? 
Nə  zamansa  açıb  deyəcəm,  bu  əzabla  ölə  bilmərəm. 
Ölüm ayağında belə olsam etiraf edəcəyəm. 
Onu bu hala kim saldığını bilməlidi, bu onun haqqıdı. 
Ancaq indi deyil. Nə zamansa...” 
Hə bacı gedək? – RövĢən Nərgizin əlindən tutaraq onu 
maĢına doğru apardı.  
MaĢına minərək evə gəldilər.  
Anası yenə öz vəzifəsinə qayıtmıĢdı. RövĢən maĢından 
düĢüb  anasının  həyətdə  yemək  biĢirdiyin  görüb,  yazıq 
anam,  ömürünü  o  qab  –  qacaq,  qazanla  keçirib.  Ərindən 
çox bəlkə onlarla yaxın olub – dedi. 
Ərinin ölümünə öyrəĢməyə çalıĢan Gülnaz isə ev iĢləri 
görərək  baĢını  qatmağa  çalıĢırdı.  Bağına  dəstək  verərək 
məhsulun  yaxĢı  olması  üçün  çalıĢırdı.  Çünki,  tək  ümid 
yerisi  o  idi.  RöĢənin  məktəbdən  çıxmaq  fikrini  bilirdi. 
Ancaq  bunu  istəməyirdi.  Oğlunun  oxumasını,  yaxĢı  iĢdə 
iĢləyib gözəl həyat sürməsini istəyirdi. Məktəbi bitirəndən 
sonra  universitetə  girib  Bakıya  gedəndən  sonrada  ona 
dəstək  olmaq  üçün  bir  iĢ  axtarsa  da  kənd  yerində  nə  də 
rayonun  mərkəzində  onun  iĢləyə  biləcəyi  bir  iĢ  yox  idi. 
Bir dənə xadimə kimi iĢləyə biləcəyi bir Ģey var idi. Lakin 
onada  RövĢən  qarĢı  çıxdı.  Anasının  gedib  kiminsə 
yanında  yer  süpürməsinə,  xadiməlik  eləməsinə  razı  ola 
bilməzdi.  Atasının  sağlığında  iĢsizdə  qalsa  Gülnaza  iĢ 
gördürməyəcək dərəcədə arvadına düĢkün   idi. Əziyyətlə 
çalıĢıb qazanılan pulu nəyin ayıb olduğun desədə, RövĢən 
əsəbi halda ilk dəfə idi ki, anasıyla yox demiĢdi. Deyəsən, 
yavaĢ  –  yavaĢ  öz  məsuliyyətin  anlayır,  atasının  getdiyi 
yolla evi idarə eləmək istəyirdi.  
Babası  universitetə  girəcəyi  təqdirdə  onun  təhsil 
haqqını  qarĢılayacağına  söz  vermiĢdi.  Babasının  imkanı 

---

52 
 
yerində  idi.  Eyvazın  tərsliyi  üzündən  onlarla  az  əlaqə 
saxlayardı.  Eyvazın  iĢi  olmadığı  zamanlarda  nə  qədər 
onlara  yardım  etməsin  istəsə  də  buna  razı  olmamıĢdı. 
Özüm  öz ailəmi dolandıra bilərəm, deyirdi.  
Atasının  sağlığında  yığdığı  biraz  pulda  yas 
mərasimində  iĢləndi.  Ondan  qalan  arta  pullada  günlük 
keçimlərini  qarĢılayırdılar.  Məktəb  açılır  və  getmək 
zamanı  idi.  QarĢıda  isə  universitetə  hazırlaĢmaq  qalırdı. 
Rayonlarında universitetin olması onun üçün yaxĢı olardı. 
Səhərləri  dərsə  gedər  dərsdən  sonra  isə  maĢınla  taksi 
sürərdi ya bir  iĢdə iĢləyib pul qazanardı. Bakıya gedəndə 
iĢ  tapmağın  asan  olmayacağın  bilirdi.  Təhsili  olanın  belə 
iĢ tapmağa çətinlik tapdığı yerdə gedən kimi tələbə ola – 
ola iĢ tapması ona heçdə inandırıcı gəlməyirdi. 
Məktəbdən ayrılmaq istəyinə isə anası razı olmamıĢdı. 
Necə  olur  –  olsun  oxuyacaqdı.  Məktəb  rəhbərliyi  ilə 
danıĢmıĢdılar. Həftənin müvafiq günləri sadəcə gedəcəkdi 
məktəbə.  Anası  məktəb  açılana  qədərdə  gedib  dövlətdən 
sosial  yardım  düzəltmiĢdi.  Artıq,  aylıq  azda  olsa  gəlirləri 
olacaqdı.  Ən  azından  RövĢənin  Bakıya  oxumağa  gəldiyi 
zaman onların yaĢayıĢını qarĢılaya biləcəkdi.  
RövĢnin oxuması üçün isə babası söz vermiĢdi. Sosial 
– yardım onlara biraz dəstək olmuĢdu. Məktəbə getmədiyi 
günlərdə səhər tezdən maĢını ilə kəndin içində taksi sürür, 
axĢama  yaxın  evə  gələrək  dərs  oxuyurdu.  Hazırlıqa 
getməsinə  imkanı  olmadığından  evdə  özü  hazırlaĢır, 
dərslərin  planında  hazırlıqa  gedən  dostlarından  alırdı. 
Hazırlığa  getməməyinə  baxmayaraq  dərsləri  yaxĢı  idi. 
Rayonda  olan  bir  imtahana  gedəndə  isə  sualların  yarıdan 
çoxunu  düzgün  cavablandırmıĢdı.  Topladığı  bal  ilə  də 
düĢə biləcəyi ixtisaslar var idi. Öz istədiyi bir ixtisas yox 
idi. Nə olmaq istədiyin isə hələ qərarın verməmiĢdi. Bəlkə 
bir  müəllim,  bəlkə  bir  Ģirkətdə  iĢçi.  Ya  öz  biznesini 
quracaqdı. Bunu  fikirləĢmənin  hədər olduğun düĢünürdü. 
Ġstəyəcəyi  ixtisasın  arzusu  ilə  oxuyub  sonda  da  gedib 
baĢqa  bir  ixtisasa  düĢəndə  məyus  olacağın  bilirdi.  Ən 

---

53 
 
yaxĢısı elə sonu gözləmək idi. Hansı ixtisasa düĢərdisə elə 
onuda  sevəcəyinin  qərarını  vermiĢdi.  Müəllim  olacağı 
təqdirdə  kənddə  onun  üçün  rahat  olacaqdı,  baĢqa  bir 
ixtisasda  oxusa  idi  də  Ģəhərdə  yaĢaması  üçün  onu  qane 
edəcək  ixtisas  olmalı  idi.  Bir  il  onun  üçün  heçdə  asan 
keçmədi,  gecəsi  –  gündüzünə  qarıĢmıĢdı.  Dərslərini 
gecəyə saxladığı zamanlarda olurdu, bəzən. Kiməsə maĢın 
lazım olan kimi  çağırır, dərsi yarımçıq qalırdı.  
Nərgiz  isə  artıq  gözdən  əlillər  üçün  olan  məktəbə 
getməyirdi. Evdə oturaraq ya kitablarından oxuyar, ya da 
vərəqdə özü üçün yazı yazmağa çalıĢardı. Gününün böyük 
qismini  isə  ya  çöldə  havada  oturar  ya  evdə  uzanardı. 
Həftənin  bəzi  günlərində  isə  ya  nənəsi  gələr,  ya  da 
nənəsigilə  gedərdi.  RövĢənin  universitetə  girməsi  üçün 
qardaĢı  ilə  neçə  dəfə  danıĢmıĢdı.  Özünün  oxuya 
bilmədiyini,  heç  olmasa  sən  oxuda  günə  çıx  deyirdi. 
Nərgiz  oxumağı  çox  istəyirdi,  lakin  bunun  mümkünsüz 
olduğun  çoxdan  anlamıĢdı.  Heç  olmasa  qardaĢının 
gələcəyi olsun deyə çalıĢırdı. Evlənsin, ailəsi olsun, arada 
gələr onu ziyarət edərlər, bibilərini görərlər.  
RövĢən  uĢaq  olanda  məktəbdən  istədiyi  bir  qıza 
yaxınlaĢmaq  istəmiĢdi.  Utanğaclığı  həmdə  qızın  onu 
rəddetməsi 
qorxusundan 
yaxınlaĢa 
bilməmiĢdi. 
Bacısından kömək istəmiĢdi. 
Nərgizi 
qızla 
danıĢmağa 
yollamıĢdı. 
Qızda 
gözlənmədik dərəcədə özündən çıxaraq RövĢənə söyməyə 
baĢlayan  kimi o  da  özünü  tuta  bilməyib  qızla  dalaĢmıĢdı 
ki, qardaĢıma heçnə deyə bilməzsən. Axırda uĢaqlar onları 
ayırmıĢdılar. Evə gəlib mən sənə daha yaxĢısın taparam o 
pisdi  -  demiĢdi.  RövĢəni  isə  gic  gülmək  tutmuĢdu. 
Nərgizində əsəbləri pozulub ona qoĢulmuĢdu.  
Ġndi  yadına  düĢmüĢdü,  sözünün  üstündə  dura 
bilməyəcəkdi.  Onun  üçün  qız  tapa  bilməyəcəkdi,  nə  də 
onu  yoxlaya  biləcəkdi.  RövĢənə  gedib  çirkin  tapsan 
onunla qoymayacam evləsənə deyirdi. 

---