ŞƏMİstan nəZİRLİ general əLİ AĞA Şixlinski VƏ Sİlahdaşlari hərb tariXİNDƏn araşdirmalar
Yüklə 3,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Səməd Vurğunun general İbrahim ağa ilə axırıncı söhbəti (general İ.Vəkilov 1934-cü il iyunun 2-də vəfat edib – Ş.N. ) onun ar
- Bizim dərin istəkli müəllimimiz Lev Nikolayeviç!
- Bütün qəlblə Sizə sadiq olan Yelena Yefimovna Vəkilova. Tiflis şəhəri, Uçebnıy pereulok 1, ev 8
- Yelena Yefimovna Vəkilovaya
General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 340
müşdü: ailənin böyük oğlu Boris bəyin yeddi, kiçik oğlu Qleb bəyin isə altı yaşı vardı. General İbrahim ağa Vəkilov böyük şairimiz Səməd Vurğu- nun əmisi oğludur. Şairin qardaşı Mehdixan Vəkilov “Mənim qardaşım” xatirə povestində yazır:
Qəlbimizdə Allahın nuru vardır. Onun da adı vicdandır. Lev Tolstoy Aradan altı il keçdi. Ancaq nə İbrahim ağanın ata ürəyi sakit olur, nə də Yelena Yefimovnanın ana qəlbinin narahat döyüntüləri kəsilirdi. Onların intizarının əsas səbəbi oğlanların hansı dinə qulluq etmələri idi. Tale onlara üçüncü övlad da bəxş etmişdi. Reyhanın artıq on üç yaşı vardı. Hara gedib, kimdən ağıllı bir məsləhət almalı? Rəsmi dövlət idarələri və din xadimləri çıxıl- maz vəziyyətdə qalan ailəyə bu barədə kömək edə bilmirdilər. Generalın Peterburq Texnologiya İnstitutunda təhsil alan bö- yük oğlu Borisi, Moskvadakı Alekseev Hərbi Məktəbində oxu- yan Qlebi də bir sual düşündürürdü: Mən kiməm, hansı millətə məxsusam? Bu izahedilməz sual qarşısında qalan hər iki qardaş tez-tez ana-ataya müraciət edirdilər. Faris bəy Vəkilovun söhbətindən: – Mənim on doqquz yaşım tamam oldu. Dərs məşğələləri ilə bərabər Məhəmmədin dininə keçmək fikri də məni tərk etmirdi. 1904-1905-ci illərdəki şərait bu niyyətimin həyata keçməsinə kömək etməli idi. Bədniyyətli Rusiya-Yaponiya müharibəsi, xalq Şəmistan Nəzirli 341
kütlələri arasındakı inqilabi əhvali-ruhiyyə çar hökumətini bəzi liberal qərarlar verməyə məcbur etdi. 1904-cü ildə “Din azadlığı haqqında manifest” nəşr olundu. Orada hər hansı bir səbəbdən ata-baba dinindən dönmüşlərə yenidən o dinə qayıtmalarına icazə verilirdi. Adama elə gəlirdi ki, müvafiq ərizə vermək kifayətdir ki, bununla da məsələ həll olunsun. Təcrübəli adamlar, o cümlədən mənim valideynlərim Peter burqa gəlişimin birinci ilində pravoslav dininin müdafiə- çilərinin bilavasitə yaxınlığında bu məsələni qaldırmağı məsləhət görmədilər. Anamın Lev Tolstoya məktubunda da bu ehtiyat öz əksini tapmışdı. Xoşagəlməz hadisələrdən yaxa qurtarmaq məq- sə dilə mənim niyyətimin həyata keçirilməsini bir qədər ləngitməli olduq. Ata – İbrahim ağa Vəkilov və ana – Yelena Yefimovna belə qərara gəldilər ki, müdrik yazıçı Lev Tolstoydan başqa heç kəs bu ciddi ailə məsələsinə ağıllı cavab verə bilməz. Ona görə də 1909-cu il martın ikisində Tiflisdən Yelena Vəkilova yazırdı:
Öz məktubumla Sizi narahat etdiyimə görə, Sizin qarşınızda üzrxahlıq üçün söz tapa bilmirəm. Bilirəm ki, mənim kimi Sizdən məsləhət almaq istəyənlər çoxdur, bütün bunlara baxmayaraq mən də sizə müraciət edirəm. Çünki həyat mənim qarşımda gü- cüm çatmaz bir məsələ qoymuşdur. Mən çalışacam ki, istədiyimi qısaca izah edim. Mənim əlli ya- şım var, üç uşaq anasıyam, ərim müsəlmandır, ancaq kəbinimiz qanunidir. Uşaqlarımız pravoslav (xristian) dininə etiqad edirlər. Qızım on üç yaşındadır. Oğlanlarımdan birinin iyirmi üç yaşı var. O, Peterburq Texnologiya İnstitutunun tələbəsidir. O birinin iyirmi iki yaşı var. Moskvadakı Alekseyev Hərbi Məktəbinin yunkeridir. Bax, bu oğullarım atalarının dini etiqadına, daha doğrusu, müsəlmanlığa keçmək üçün məndən icazə istəyirlər. Mən nə etməliyəm? Mən bilirəm ki, indi bu, mümkündür və
General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 342
həmçinin bizdə yaşayan yadellilərə pis münasibəti də bilirəm. Onlarda bu fikrin oyanmasına səbəb xırda həyati məsələlər de- yil: nə maddi təminat, nə də mənsəbpərəstlik onları bu işə təhrik edir. Ancaq qaranlıqda qalan tatar (Azərbaycan – Ş.N.) xalqına kömək etmək məqsədini güdürlər. Xalqa qovuşmağa, xalqa ya- naşmağa din onlara mane olur. Amma mən qorxuram ki, bu dar düşüncəli məsləhətimlə onları pis məqsədə təhrik edəm. Mən öz dərdlərimlə tənhayam. Ah, əgər mən əzablarımı və mübarizəmi yaza bilsəydim... Mən məktubumu öz övladlarını dəlicəsinə sevən bir ananın göz yaşları ilə yazıram. Budur, əzabdan ağlımı itirmiş halda sizdən məsləhət almaq qərarına gəldim. Siz, yalnız Siz öz ağlınızla həyatımızın hazırkı şəraitində bunun nə ilə nəticələnəcəyini duya bilərsiniz. Sizə mənim dərdim kiçik və xır- da görünə bilər. Ancaq bu, mənə dəhşətli əzablar verir. Lev Nikolayeviç, Siz bizə, biz balaca adamlara heç vaxt ürəkdən gələn dəyərli məsləhətlərinizi əsirgəməmisiniz. Bunu bildiyim üçün cəsarət edib Sizi öz xahişimlə narahat etdim. Məni təsəlli oduna atın. Çox-çox üzr istəyirəm ki, Sizin qiymətli vaxtınızı aldım. Bu addımı atmağa məni məcbur edən dəlicəsinə analıq sevgisidir. Bütün qəlblə Sizə sadiq olan Yelena Yefimovna Vəkilova. Tiflis şəhəri, Uçebnıy pereulok 1, ev 8 1
1909-cu il martın on beşində Yasnaya Polyanadan göndərdiyi cavab məktubunda dahi sənətkar yazırdı:
Sizin oğullarınızın Tatar xalqının maariflənməsinə kömək etmək arzusunu təqdir etməyə bilmərəm. Belə olduğu halda Məhəmmədin dinini qəbul etməyin nə dərəcədə lazım olduğunu da deyə bilmərəm. Ümumiyyətlə, Sizə deməliyəm ki, hökuməti etiraf etmədən, adamın hansı dinə mənsub olması barədə kimə 1 Hazırda həmin küçə Uş.Çxeidze adlanır – Ş.N. Yüklə 3,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|