SeyfəDDĠn qəNĠyev
Yüklə 1,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II FƏSĠL ġAMAXI SOYQIRIMI
16 dəfnində yaxından iştirak edir, hətta onun qəbri üstə türbə tikiləndə xeyli maddi köməklik də göstərirlər”. Belə bir yaxşılığın əvəzində 1918-ci ildə “Daşnaksütyun” təşkilatının Şamaxıda agenti olan bu quldurlar “1905-ci ildə ermənilərin incidilməsinin hayıfını çıxmaq üçün əlverişli məqam gözləyirdilər və həyasızcasına deyirdilər. “Biz bu günü illərlə gözləmişik. Bu Nikolayın sizə kömək etdiyi 1905-ci il deyil. İndi sizə heç kim kömək etməyəcək”. Odur ki, terrorçular 1918-ci ilin martında Şamaxıda soyqırımını təşkil etməyə müvəffəq oldular. II FƏSĠL ġAMAXI SOYQIRIMI “Daşnaksütyun” təşkilatının terrorçuluq siyasəti 1912-1914-cü illərdən sonra daha da genişlənməyə başladı. Bu illərdə İrəvan-Zəngəzur ərazilərində meydan oxuyan qatı millətçi Andranikin başçılıq etdiyi dəstə ağlasığmaz cinayətlər törətməklə yanaşı, minlərlə azərbaycanlını öz dədə-baba yurdlarından didərgin salmış, neçə-neçə kənd və şəhəri xarabazara çevirmiş, yüzlərlə tarixi abidələrimizi məhv etmişlər. “Azərbaycanlılara qarşı mütəşəkkil soyqırımını, etnik təmizlənmə əməliyyatını ermənilər geniş miqyasda I Dünya müharibəsinin başladığı 1914-cü ildən etibarən daha da genişləndirirdilər. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, Andranik Ozaniyanın başçılıq etdiyi erməni hərbiçiləri 1914-1916-cı illərdə Azərbaycanın cənubunda - Xoy, Salmas, Dilman əyalətlərində 150 min, Şərqi Anadoluda, tarixən həmişə Azərbaycan türklərinin yaşadığı Qars, Sarıqamış, Ərdəhan, Kazıman, Ərzurum bölgələrində isə 200 min azərbaycanlı məhv etmişlər”. 15 1917-ci il oktyabr inqilabından sonra V.İ.Leninin göstərişi ilə “Daşnaksütyun” təşkilatının ən fəal üzvü, millətçi S.Şaumyan Qafqaz işləri üzrə müvəqqəti Fövqaladə Vəziyyət Komissarı təyin edildi. “Bakını ələ keçirməyə, burada Sovet hakimiyyətini qurmağa və qeydsiz-şərtsiz olaraq onun sərhədlərindən Rusiyanın mənafeyi üçün istifadə etməyə çalışırdı. Elə bu məqsədlə də Rusiya dövlətinin başçısı V.İ.Lenin bolşevizm maskası altında gizlənmiş Stepan Şaumyanı Bakıya xüsusi tapşırıqla göndərmiş və ona çox böyük səlahiyyət vermişdir”. 16 Çoxdan belə bir fürsət axtaran Şaumyan gizli şəkildə işə başladı. İlk əvvəl Bolşevik Ordusunun tərkibinə erməni millətçilərini daha çox cəlb etdi. Mənbələrdən bəlli olduğu kimi Şaumyanın Bakıda yaratdığı üç mindən artıq ordunun tərkibini əsasən, terrorçu ermənilər təşkil edirdi. Bundan əlavə, o, bölgələrimizdə “bolşevik ideyaları uğrunda mübarizəyə qoşulan” daha bir çox 15 V.Quliyev. Azərbaycanda erməni zülmü, Bakı, 1996, s.14. 16 V.Həbiboğlu. Azərbaycanın soyqırımının təşkilatçısı. Bakı, 2001, s. 46. 17 ermənini silahlandıra bilmişdi. Bakıda yaradılan bu ordunun əsgərləri elə ilk vaxtlardan azərbaycanlılara qənim kəsilməyə başladılar. “1918-ci ilin yanvar-fevral aylarında özgələrinə çox arxayın olan daşnak zabit və əsgərləri Bakının küçələrində belə bir mahnı oxuya-oxuya gəzirlərmiş: Bir-iki, Qafqaz oldu bizimki, Bir-iki, Bakı oldu bizimki. Dənizdən-dənizə, Qara dəniz, Aralıq dənizi, Üstəlik Kirit adası, Şimal sərhədimiz Voronej şəhəri, Paytaxtımız Tiflis şəhəri, Yaşa, çox yaşa, Andranik paşa... Andranik paşa, səni çox yaşa”... 17 Bakıda çox güclü bir terrorçu ordu yaratmış Şaumyan müxtəlif bölgələrdə yaşayan ermənilərlə əlaqələrini daha da möhkəmləndirməyə başlayır. İlk əvvəl, “sağ əli olan” A.Əmiryanın redaktoru olduğu “Bakinski raboçii” qəzeti vasitəsilə, həmfikirlərinə “boşeviklərin sözünü” çatdırmağa cəhd göstərir. 1917-ci ilin fevral-burjua demokratik inqilabından sonra Azərbaycanın bəzi yerlərində, eləcə də Şamaxıda Fəhlə və Əsgər Deputatları Soveti yaradıldı. Sovetin sədri “Hümmət” təşkilatının üzvü Əliheydər Qarayev seçildi. Bununla öz siyasətini ört-basdır etmək istəyən S.Şaumyan Sovetə yerli ermənilərdən xeyli üzv daxil etdi. Tarixi sənədlər bir daha təsdiq edir ki, təkcə fəhlə Əsgər Deputatları Sovetində deyil, Şaumyanın göstərişi ilə Şamaxıda olan bir çox aparıcı idarələrdə vəzifələr ermənilərə həvalə olunmuşdu. Qavril Qaroğlanov Şamaxı qəza rəisinin köməkçisi, Arşak Gülbəndov Şamaxı poçt-teleqraf kontorunun rəisi, Mıkırtıçyan rəisin müavini, Saturyan və Qriqoryan Şamaxı Qəza İcraiyyə Komitəsinin üzvü, Ağamyan (əslən Qarabağ ermənisi) təlimatçı, Suren Mıkırtıçyan (Bakı ermənisi) qəza rəisinin köməkçisi, Petrosyan Qırmızı küçədə yerləşən ən böyük baqqaliyyə mağazasının sahibi, Arakelyan-cühud məhəlləsində çaxır mağazasının sahibi, Tarasyan, Artunyan, Axel Mirzoyan məhkəmədə icraçılar, Samvel Arşak, Martrel Şabanov, Uşakyan dövlət məktəblərində direktor, direktor köməkçiləri və müəllimi idilər. Məlumdur ki, bu zaman Azərbaycanın bir çox bölgələri kimi, Şamaxıda da aclıq başladı. Odur ki, Bakı quberniya komitəsinin göstərişi ilə Şamaxıya xüsusi yardım göstərildi. Yenə quberniyada oturanların göstərişi ilə Şamaxıda bu işin icraçısı qatı millətçi, Şaumyanın əqidə dostu Aqambekyana həvalə olundu. Daha dəqiq desək, o, Şamaxıya “ərzaq komissarı” təyin edildi. Aqambekyan göndərilən 17 V. Arzumanlı. N.Mustafa. Tarixin qara səhifələri. Bakı, 1998. s. 81. Yüklə 1,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|