SeyidovV. M., Kerimova K. Geof sullary ve interpretasiya pdf

Qamma-karotaj

Bu üsul süxurların quyu boyu tabii radioaktivliyinin öy- ranilmasi ile maşğul olur. Tabii radioaktivlik süxurlarda uran va onun prçalanması zamanı alınan izatopların miqdarı ila tayin olunur. Böyük radioaktivlik gila, kiçik radioaktivlik isa anhid- ridlara aiddir. Quyuda tabii radioaktivliyi ölçmak üçün quyuya

‘^{1 61}
bir qabuledicidan (sayğacdan) ibarat quyu cihazı buraxılır (şakil 5.30).


K arotaj knhcli
Şakil 5.30. QK cihazının sxematik quruluşu Sayğac kimi Heyger-Müller sayğacından va ya son dövr-
larda geniş tatbiq edilan stintilyasiya sayğacından istifada edilir. Sayğac qamma-kvantları qabul edarak onu implus şak- linda güclandrciya göndarir va oda öz növbasinda alınan siq- nah güclandirarak yer üstü cihazlara ötürür.
Son dövürlarda QK-nın bir növü olan spektral qamma- karotajından da istifada edilir ki, bu cihazlar vasitasila radioak- tiv elementlarin şüalanma spektrari tayin edilarak süxurun tarkibindaki radioaktiv elementin növü va miqdarı müayyanlaş- dirilir.
QK ayrilarinin keyfiyyatca interpretasiyası süxurların ta- bii radioaktivliyini müxtalif olmasından irali galir. Radioaktiv- liya göra süxurlar üç yere bölünür:

1. 
   yüksak rodioaktivli süxurlar - bura qara bitumlu gillar, argilitlar va gilli şistlar aiddir;
   

2. 
   orta radiaktivli süxurlar bura dayaz va kontinental gillar, gilli qumlar, mergellar, gilli ahangdaşıları va gilli dolo- mitlar aiddir;
   
3. 
   zaif radioaktivli süxurlar - bura gipslar, qumlar, qum- d^{aşıları, ahang daşıları va dolomitlar aiddir.}
   

Ölçii zamanı QK ayrilarina quyu diameti, qoruyucu ka- mar, sement halqasi aks tasir göstarirlar, yani süxurdan şüa- lanan radioaktiv hissaciklarin intensivliyi azalır.
Qamma karotaj ila kollektorların gilliliyinin tayini. Süxurlann kollektorluq xüsusiyyatini öyrandikda daima onların gilliyini, yani tarkiblarinda pelit hissaciklarinin faizini tayin etmak lazım galir. Malum oldugu kimi kollektorların tarkibinda gilllar tabaqali va ya sapinti halında olurlar. Bu da kollekto- rların süzüm tutum xüsusiyyatina öz nanfi tasirini göstarir. Bu baxımdan da kollektorların hacmi, çaki va nisbi gilliliklarinin tayini vacibdir. Kollektorların gilliliyinin tayininda qamma karotajı üsulu asas üsullardan biridir. Qamma-karotaja asasan süxurun gilliliyinin tayin edilmasi, süKurların gilliliyi va onla- rın radioaktivliyi arasında korrelasiya alaqasi olması ila izah edilir. Yani,
^ J. -/(C,) ^(5.26)

• 
  _J. amiyyati qamma-aktivliyin nisbi intensivliyidir:
  

J J7‘ (5.27)
J, — J “
burada, _J, - tadqiq edilan lay qarşısında QK-nin qiymati, y-- istinad-gil layı qarşısında QK-nin qiymati; _J, istinad-qum layı qarşısında QK-nın qiymatidir. Nisbi intensiv- llklâ 1$â Cg £trasında asılılıq (paletka) şakil 5.31-da verilir.

1.tl
tl.4

tl.2
elf.4

•tl.2

Şakil 5.31. QK-ya asasan C, -in tayini paletkası