SeyidovV. M., Kerimova K. Geof sullary ve interpretasiya pdf

Gilin mineral tarkibinin tayini. Gil tarkibca gil mine- ralının pelit hissaeiklarindan ( 0.01 mm) taşkil olunur va radioaktiv elementlari yüksak adsorbsiya xüsusiyyatina malik olan çökma süxurdur. Gilli minerallar alaqali su xüsusiyyatina
göra farqlanirlar. Masalan, montmorillonitli gillar kaolinitli gil-
lara nisbatan böyük alaqali su xüsusiyyatina malikdirlar. Bu sababdan da, süxurların mineral tarkibindaki gilin tayin edilma- si geofiziki malumatların emalında va onların kollektor xüsu- siyyatinin tayininda mühüm rol oynayır. SQK verilanlarina göra gilin mineral tarkibinin tayini onların tarkibindaki Th va K miqdarının miLxtalifliyina asaslanır. Gilin mineral tarkibi çöküntütoplanma şaraitindan asılı olur. Kontenental şaraitda asasan kaolinit tipli gillar üstünlük taşkil edir. Onların tarkibin- da bitki manşali çöküntülar üstünlük taşkil edir va yüksak radioaktivlik xüsusiyyatina malik olurlar.
Süxurun gilliliyinin tayini. Bu torium elementinin gilli süxurlardan düz xatli asılılığına asaslanır. Aşınma zamanı torium birlaşmalarinin (suda hall olmayanlar) asas hissasi gilli çöküntülarda toplanaraq va sabit qiymatla saciyyalanir. Kaliu- mla gillilik arasında alaqa çox zaif olmaqla yanaşı, düz xatli asılılıq mövcud deyildir. Ümumi halda uran üzvi material va karbonat süxurların çökmasinin ikinci marhalasi ila sıx alaqada olur. Buna göra da, onu gilin indikatoru kimi qabul etmak, bö- yük xatalara gatirib çıxara bilar. Toriuma göra gillilik iki isti- nad layına gtira aşağıdaki kimi tayin edila bilar:

_ ^C _Th (C _{Th )‘} n
Th _d

(5.33)

(C„ )' ’ — (C„ )
Burada, (Cq )_Th - gil layının vahid hacmindaki A/î -ın miqdarı;
C_Th , (C_Th ) “ , (C_T, )‘ ^d - öyranilan layda, tamiz qumdaşında va
ya ahangdaşında (istinad layları) Th -ın qatılığıdır.
Çöküntütoplanma şaraitinin va dayişkanliyin tayini. Radioaktiv elementlarin süxurlarda iştirak etma nisbatlori süxurun litoloji variasiyasının tayin edilmasina imkan yaradır.
V.X. Fertliya göra bu nisbatlarin geoloji ahamiyyati aşağıdaki kimidir: Th/ U nisbati çöküntütoplanma şaraitinda dayişilma- sinin izlanmasi: 7 - süxurun aşınması kontinental oksidlaş- ma şaraitinda baş verir; - daniz oksidlaşma şaraiti (boz va yaşıl gillar); 2 - daniz oksidlaşma şaraiti (qara gil, fosforlar);
- U / K nisbati karbon tarkibli gilli çöküntülarin potensialının tayin edilmasi ila yanaşı çöküntülarin stratiqrafik korrelyasi- yasının aparılmasında istifada edilir; - Th/ K nisbatina göra gilli xüsusiyyatli müxtalif fasiyalar tayin edilir. Kaolinit tarki- bli gil va yüksak Th/ U nisbatina malik radioelementlar çökün- tü toplanmanın kontinental şaraitda baş vermasini göstarir. Th - in yüksak qiymati va quyunun diametrinin artması halında layların sarhadlarinin daqiq tayin edilmasina imkan yaranır, bu da stratiqrafiq ayrılmaların va kasilişin korrelyasiyasının hayata keçirilmasina şarait yaradır. Şakil 5.32-da çöküntütoplanma şaraitinin tayini üçün nümuna verilir. Th/ U radioaktiv elemen- tlarin nisbatina göra 2127 m darinliya qadar - daniz, aşağı his- sa isa kontinental tipli süxurlardan taşkil edilmişdir.

18"t ı n uh•G
..• •›•• ,. .

Şakil 5.32. Kollektor va bitumlu süxurların seçilmasi

6.