Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси İbrahimovun baş redaktorluğu ilə Təbrizdə nəşr olunan ”Vətən yolunda” q əzetinin səhifələrində qoyulmuşdur. Digər bir Az ərbaycan şairi Rəsul Rza isə bu yöndə çoxsahəli fəaliyyət göst ərmişdir. R.Rza T əbrizə ilk gəlişində həyəcanla bu sözləri söylə- mişdi ;- “Təbriz bizim üçün adi şəhər deyil, sözün əsl m ənasında paytaxtdır. Şah İsmayıl Xətainin, Səttarxanın, Bağır xanın, Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin, neçə-neçə söz dahil ərinin yadigar qoyub getdiyi şəhərdir. Mənim bura g əlişimdə məqsədim tarixdə ad qoymuş şəhərin və cənublu qarda şlarımızın bugünki həyatından sənədli film çəkməkdir. İstəyimiz budur ki,qoy gələcək nəsillərə ataların, babaların q əhrəmanlıqla dolu həyatından bir yadigar qalsın. İnsanların bir zaman unuda bil əcəklərini qoy olduğu kimi kino lentində saxlayaq. Sabah g ələcək nəslimiz bizi utanqanlıq üstündə qınamasın” R.Rza C ənubi Azərbaycanın iftixar dolu həyat s əhnələrini Təbrizə səfərində lentə köçürüb əbədi olaraq tarixə saldı. Azərbaycanı tanıdan və bu torpaqda baş verən həqiqətləri dünyaya b əyan edən sənədli və tarixi bir əsər yaratdı; - ”Arazın o tayında” filmini çəkməklə. T əbrizin yolları oyum-oyumdur Yanıq dağdan qalxan duman olaydım. D ərdli könüllərdə ümid olmasam Heç olmasa z əif güman olaydım. Bu misraları Rəsul Rza 50 -ci illərdə yazıb. Xalq yazıçısı Anarın təbirincə desək,45-ci ilin 21 Azər fərəhi də, 46-cı ilin yen ə də 21 Azər faciəsi də Şimali Azərbaycan ziyalılarının (el əcə də Rəsul Rzanın-P.M.) şahidi olduqları hadisələr idi. 9 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси R əsul Rza Təbrizdən əbədi ayrılığının xiffətini çəkərək yaradıcılığında bu duyğuları əks etdirmişdi. 40- cı illərin birinci yarısında Quzey Azərbaycan ədəbiy- ya tında Cənub mövzusunda yazılmış ilk əsərlərdən biri də R.Rza nın “Hilal” poeması idi. R əsul Rzanın Cənub mövzusunda yazdığı əsərlərindən v ə “Arazın o tayında” filmindən başqa Güney Azərbaycan qarşısında digər xidməti “Azərbaycan” jurnalının baş redaktoru kimi f əaliyyəti ilə bağlıdır. Deyilənlərə aydınlıq gətirmək üçün bu mövzudan ətraflı bəhs etmək yerinə düşərdi. İkinci dünya müharibəsi illərində Stalinin İrana,özəlliklə Güney Az ərbaycanla bağlı müəyyən niyyət və planları vardı. Stalin Güneyd ə tapdanan hüquqları uğrunda mübarizəyə qalx- mağa hazır olan sosial-siyasi qüvvələrin mövcudluğunu da bilirdi. Dig ər bir tərəfdən isə sovet qoşunlarının həmin əraziyə daxil olması üçün şərait yetişmiş, Qırmızı ordu 1941-ci il av- qustun 25-d ə sərhədi keçib, Güney Azərbaycana daxil olmuşdu. Quzeyli qardaşları ilə yaxınlığa Cənubda güclü meyil olması Stalinin cənub haqqında düşünülmüş gizli planlarına tam cavab verirdi. Qırmızı ordu ilə birlikdə bir qrup Az ərbaycan ziyalıları da Təbrizə gəldi. Başda M.C. Bağırov olmaqla r əhbər partiya və dövlət işçiləri, ziyalıları, hərbi qulluqçuları və s. üzərinə fövqəladə və səlahiyyətli bir vəzifə Güney Az ərbaycanda milli-mədəni və siyasi dirçəlişə yardım v əzifəsi qoyulmuşdu. Siyasi büronun q ərarı ilə bu sahədə görüləcək işlər müəy- y ənləşdirilmişdi və qərardakı bəndlərin bir neçəsi mədəniyyət m əsələləri ilə bağlıydı.İlk illər ərəb əlifbası ilə Azərbaycan dilind ə üç qəzet nəşr etmək nəzərdə tutulmuşdu Qeyd etmək lazımdır ki, yerli əhali arasında siyasi, ideoloji, mənəvi, mədəni iş aparmaq və həm də onlara qayğı göstərmək məqsədi ilə 10 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси M.C.Bağırovun təşəbbüsü ilə Azərbaycan K(b)P MK-nın katibi Əziz Əliyevin rəhbərliyi altında xüsusi qrup yaradılmışdı. Bu qrupda t əbliğat məsələləri, inzibati-təsərrüfat işləri, xüsusi əməliyyatların aparılması ilə ayrı-ayrı şəxslər məşğul olurdu. T əbrizdə Azərbaycan dilində çıxacaq ordu qəzetinin redaktor- luğu Mirzə İbrahimova tapşırılmışdı. «Vətən yolunda» adlanan bu q əzetlə yanaşı digər şəhərlərdə Urmiyada Zülfəli İbrahimo- vun redaktorluğu ilə Azərbaycan dilində «Qızıl əsgər», Rəştdə is ə Xasay Vəzirovun redaktorluğu ilə fars dilində «Sərbaze sorx» (Qızıl əsgər) qəzetləri çıxırdı. Sentyabrın 21-dən Cənubi Azərbaycanda fəaliyyətə baş- la mış missiya tez bir zamanda əhalinin rəğbətini qazana bilmişdi. Az ərbaycan dilində çıxan mətbu nümunələrini xalq ara- sındakı nüfuzunu göstərmək üçün yerli müəllif M.Biriyanın yazdığı məqaləyə nəzər salmaq kifayətdir - ” Mehrin (oktyabr ayı nəzərdə tutulur – P.M.) 22-də saat 10 radələrində Tərbiyət xiyaba nı qarşısından keçərkən əhalinin bir nəfər kiçik oğlanın dövr əsinə yığışaraq qəzet almagını gördüm. Saqqalı ağarmış bir qoca kişi əlində pul tutaraq camaatı itələyə-itələyə ruznamə almaq ist əyirdi. Müsaidə edərək ruznamənin birini alıb ona verdim. O, ruznam əni sevincək alaraq dedi: “Ağa, əgər mümkün olarsa bir az oxu gör ək nə yazırlar?” Onun xahişini yer ə salmadım, oxudum. Qoca dərindən bir ah çəkdi. Mən heyr ətlə səbəbini sual etdim. O, üzünü mənə tutub: - “Çox şükür ki, belə sadə dildə yazırsınız”, - dedi və ruznaməni əlimdən alıb mənimlə xudahafizləşdi. Və ömrünün son ill ərində Azərbaycan dilində yazılmış ruznaməni əlləri titrəyə- titr əyə başqalarına göstərmək üçün sürətlə getdi» Sovet-alman c əbhəsində vəziyyətin gərgin xarakter alması Güney Azərbaycanda olan siyasi işçilərin Bakıya geri çağırılması ilə nəticələnmişdi. Sovetlər Birliyi bir də bu mə- s ələyə böyük müharibədə əsaslı döyüş başa çatdıqdan sonra 11 Yüklə 2,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|