Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əvəz Sadıq (1946- cı il, № 7, səhifə 45)
- ŞƏRQ KLASSİK ƏDƏBİYYATINDA TƏSƏVVÜF
Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси üzərində Nəsrəddin şahın əksi (mücəssəməsi) ilə bərabər bir neçə mələk şəklini də məharətlə yonmuşdur. Lakin qəbr üzərində nəzəri cəlb edən yalnız bunlar deyildir. Qəbr daşının kənarlarına mirvari düzülmüşdür. O mirvarilər o qədər zərif yonulmuşdur ki, bunların mərmərdən yonulduğunu güman etmək olmaz. Sənətkarın əsl məharəti orasındadır ki, bu mirvarilərin arasından daşdan yonulmuş nazik bir sap keçirmişdir. Bu sap həqiqi sap qədər nazikdir və alt tərəfdən qəbr daşına yapışmadan mirvarilərin deşiyindən keçirilmiş kimi havada durur. Usta Məhəmməd Həcarbaşının bir çox belə qiymətli əsərləri vardır. Ancaq heç bir başqa əsər olmasa belə o, yuxarıda göstərdiyimiz əsəri ilə Azərbaycanın sənai-nəfisə (incəsənət-P.M.) tarixinə daxil olub yaşaya bilər. Usta Məhəmmədin böyük xidmətlərindən biri öz sənətini o ğlu Hüseynə öyrətməsidir. Atasından təlim alan Hüseyn Hə- car başı hazırda bütün İranın ən böyük sənətkarlarından hesab olunur. Hüseyn Həcarbaşı ilə biz Məşhəddə böyük Firdovsinin məqbərəsində tanış olduq. Bu məqbərənin içərisində aşağıda bö yük şairin aramgahı olan zirzəmiyə gedən dəhlizin divarla- rında Həcarbaşının daşdan yonulmuş altı əsəri vardır. Bunlar Fir dovsinin ölməz əsəri “Şahnamə”nin mövzuları əsasında çəkilmişdir. Bu lövhələri Həcarbaşı elə bir səliqə və məharətlə yon- muşdur ki, insan onlara baxarkən bunları daşdan yonulmuş deyil, bir foto ilə alınmış əks hesab edir. Məqbərənin bütün mərməri Həcarbaşının rəhbərliyi altında hazırlanmış və sütun daşları onun öz əlilə yonulmuşdur. İranda olan bütün qəsrlərin heykəllər ilə bəzənməsi həmi- şə Həcarbaşıya tapşırılır. O otuz illik sənətkarlığı müddətində Tehranda məşhur mərmər qəsr, Sədabaddakı, Qax Pəhləvidəki, Şimrandakı qəsrlər və başqaları üçün bir çox qadın və aslan 164 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси hey kəlləri, mərmər mərəq (əyri-P.M.) sütunlar yonmuş, nəcarlıq və gülgərlık işlərini görmüşdür. Mazandaranda Ramsər qəsrində qapının o tərəf bu tərəfində olan iki bəbir heykəli də Hüseyn Həcarbaşının əlilə yonulmuşdur. Tehranda muzey səltənətində onun daşdan yonduğu qədəh, güldan və miz vardır. Biz onun emalatxanasında son zaman əlvan daşlardan yonduğu şamdan, fincan, mürəkkəb qabları və bir çox daha zərif şeylər gördük. Hüseyn Həcarbaşı bir azərbaycanlı sənətkar olaraq, Sovet Azərbaycanında memarlıq sənətinin inkişafı ilə çox maraqlanır. Böyük Azərbaycan şairi Nizamiyə göstərilən ehtiram onu xüsu silə sevindirmişdir. O, öz sənətkarlığını Nizami muzeyləri üzərində də sınamaq arzusundadır. Hüseyn Həcarbaşı yaşlı adam olmasına baxmayaraq çox fəaldır. Onun gələcəkdə hələ bir çox qiymətli əsərlər yaradaca- ğına əminik. Əvəz Sadıq (1946- cı il, № 7, səhifə 45) 165 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси ŞƏRQ KLASSİK ƏDƏBİYYATINDA TƏSƏVVÜF İnsanın haradan gəlib və hara gedəcəyi üzərində baş sın- dıran mütəssüflər öz ədəbi əsərlərində mədəni, siyasi və ictimai məsələlərə çox az yer vermiş və dünya məsələləri ilə məşğul ol muşdur. Təsəvvüf təriqətinə görə insanın ağlı ümumi və adi insan- lığın ağlına məxsus olan dar və məhdud hüdudları aşaraq tədricən bir məkaşfə (açıq-P.M.) xasiyyəti daşıyır və “Həfaiq əleyhinə” müxtəlif pərdələr vasitəsilə dərk edə bilir. Buna görə də elə bil unsanın ağlı dünya məsələlərindən ətəklərini silərək uzaqlaşır və üzərində başqa bir dünyanı gör- mək üçün ləyaqət kəsb edir və həmən dünyanı yaratmış olan qüv vəyə, yəni Allaha aşiq olmağa başlayır. Sufi şair və alimlə- rin dən “Şəms Məğrəbi” ∗ Allaha yetirdiyi dərin bir eşqi ifadə etmək üçün yüz yetmiş səhifəlik mənzum bir divan yazmışdır. Təsəvvüfun iddiasınca ibadətdən məqsəd cənnətə getmək arzusu və yainki cəhənnəm qorxusu deyil, ancaq və ancaq Allaha olan dərin eşq və məhəbbəti nümayiş etdirməkdən ibarətdir. Şəms Təbrizinin müasirlərindən bir şair Allaha olan eşqini iki misradan ibarət bir şeirində bu cür ifadə edir: Tora xahəm, nə xahəm rəhmətət gər imtəhan xahi ∗ “Şəms Məqrəbi” təxəllüsü ilə yazan şair Urmiyalı Şeyx Məhəmməddir. Onun “Divani M əqrəbi” adı ilə məşhur olan əsərinin bir nüsxəsi Urmiya şəhəri ətrafında yerləşən Asuri tayfasının içərisindəki missionerlər t ərəfindən əldə edilmiş, miladın 1902 – ci ilində Bolqarıstanın Şəməni şəhərində Avidaranyan mətbəəsində çap olunmuşdur. 166 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси Dər rəhmət berəvim bənd və dərhai bəla bəgşai ∗∗ Yəni: “Səni istəyirəm, rəhmətinə göz dikməmişəm. Əgər bu barədə məni imtahan etmək istəyirsənsə, rəhmət qapılarını mənim üzümə bağla və bəlanın qapılarını aç!” yaxud: Mil be dünya və beqəbam nist, Qeyri xuda heç təmənnam nist. Allaha eşq yetirən Təsəvvüfçilər dünyanın tamamilə əla- qələrini kəsir, Allaha yaxınlaşmaq və ona məxsus həqiqətləri hər kəsdən əvvəl dərk eləmək məqsədilə bütün şüurunu dünyaya nif rət şüarı ətrafında mərkəzləşdirilir. Nəticədə onlar öz vəziyyətlərinin aşağı olmağını tamamilə unudur və istilatçılar tərəfindən işğal altına alınmış doğma vətənlərində özlərini beşgünlik qonaq hesab edirlər. Onlar hər bəlanı və hər fəlakəti əsla səslərini çıxarmadan qəbul edir və bütün həqarətlərə qarşı sinə gərməklə: “ Mən bəlanı sevirəm, bəla dəxi məni sevir”, deyə fəxr edirlər. İran şairlərindən Sədi Şirazi Təsəvvüfdən və Təsəvvüf- çulərdən danışdığı bir yerdə: “Mərdan Meydan Rzaənd və təs- lim tir qəza”- dərələr, yəni: Təsəvvüfçilər “Razılıq meydanının kişiləri və qəzavu- qədər oxuna təslim olanlardır”- deyir. Özlərini qəzavu-qədərin sərəncamına vermiş olan Təsəv- vüf çilər məsləkləri etibarı ilə müstəmləkəçi dövlətlərin məram və məqsədlərinə çox böyük yardım göstərmiş oldular. Çünki onlar dünya işləri üzərində aparılacaq mübarizəni Təsəvvüfin məram və məqsədinə uyğun görmədilər. Təsəvvüf, ağalığı və pad şahlığı tamamilə dünya işlərindən uzaqlaşmış olan yoxsul- luq da və dərvişlikdə görür. Onlara görə fəqirliyin son nöqtəsi ∗∗ Bu şeiri Mirzə Mehdi xan Şəqaqiyə istinadən verirlər, lakin onun əsərlərində bu şeirə təsadüf edilmir. 167 Yüklə 2,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|