Sitologiya va genetika

IjJ 3.
4.
orug‘lik mikroskopiya usulini ahamiyati nimadan iborat? Elektron mikroskop yordamida hujayraning qaysi tarkibiy qismlari aniqlangan?
S
D
itokimyoviy usul haqida ma’lumot bering.
H
1.
2.
ujayraning o‘rganish usullarida nimalar o‘rganilishini o‘zaro taqqoslagan holda tushuntirib bering.
Yorug‘lik va elektron mikroskoplar obyektni qanday kattalashtirib berishini tushuntiring.

10. 
    §. Eukariot hujayralar
    

Hujayrasi tarkibida haqiqiy yadroga ega bo‘lgan organizm­larni eukariotlar deyiladi. Eukariot yunoncha “eu” — haqiqiy, “karion” — yadro degan ma’noni anglatadi. Eukariot hujayralar prokariot hujayralarga nisbatan murakkab tuzilgan va xilma-xil bo‘ladi. Eukariotlarda o‘ziga xos tuzilishga ega ma’lum vazifalari- ni bajaradigan organoidlar mavjud.
Turli-tuman organizmlarning eukariot hujayralari o‘zining tuzi- lishi jihatdan murakkabligi va xilma-xilligi bilan ajralib turadi (18- rasm). Hujayralar bajaradigan vazifalari va shakliga qarab turli-tu­man: yumaloq (tuxum va yog‘ hujayralari), yulduzsimon (biriktiruv- chi to‘qima hujayralari), o‘simtasimon (nerv hujayralari), amyo- basimon, ya’ni shaklini o‘zgartiruvchi (leykotsitlar va ayrim birik- tiruvchi to‘qima hujayralari) ajratish mumkin.
Hujayralar turlicha katta-kichiklikka ega. Ko‘p hollarda ular juda kichik bo‘lib, 10-100 mikrometr (mkm, 1mkm - 0,001 mm) ga teng. Biroq juda katta hujayralar ham mavjud. Masalan: tarvuz

2. 
   Biologiya, 9- sinf.
   

hujayralarini oddiy ko'z bilan kuzatish mumkin. Eng katta hujayra- larga qushlarning tuxumi misol bo'ladi.
Hujayralar katta-kichikligiga qarab turli xil og'irlikka ega. Ma- salan, tuyaqush tuxumining og'irligi 100 g dan 1,5 kg gacha bora­di. Qizil qon tanachalari (eritrositlar)ning og'irligi esa 10~⁹g (ya’ni,

1. 
   000 000 001 g) ga teng.
   

Eukariotlarga sodda hayvonlar, zamburug'lar, o'simlik va hay­vonlar kiradi. Eukariot hujayralar prokariotlarning murakkabla- shishi tufayli paydo bo'lgan deb taxmin qilinadi. Har bir eukariot hujayra 3 ta tarkibiy qismdan: tashqi sitoplazmatik membrana, si- toplazma va yadrodan iborat.