Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
670 Müasirliyi çox gözəl duyur, amma tarixilik hissi o qədər sərrast deyil.
O, konformistdir, həmişə necə lazımdırsa, o cür danışır və hərəkət edir, nəticədə hər şeyə malikdir. Mən ayrı cür yaşayıram və heç nəyim yoxdur. Bəs nədən mən onu yox, o məni qısqanır? Gör nə günə qalmışıq ki, təmiz yaşadığımız üçün bəraət istəyirik. Gör nə zamanda yaşayırıq ki, alçaq ola bilmədiyin üçün sənə ağız büzürlər. Xeyirxahlarım belə: "Güclü olmaq lazımdır" – deyirlər. Onların aləmində güclü olmaq – zirək olmaq, məkrli olmaq, sifətini hər gün dəyişməkdir. Vicdan sklerozu ilə yaşamaqdır. İstəmirəm, bu cür güclü olmaq istəmirəm, zəifəm, qoy zəif qalım. *** Rusların xarici siyasətini heç cür anlaya bilmirəm (Elə daxili siyasətlərini də). Bir yandan NATO-nun Şərqə doğru irəliləməsinin əleyhinədirlər. O biri tərəfdən Belorusiyayla birləşib NATO-ya daha yaxın olmağa cəhd edirlər. Axı Polşa mütləq NATO-nun üzvü olacaq. Müstəqil Ukrayna və Belorusiyanı neytral bufer ölkələri kimi saxlamaqdansa Rusiya onları da həzm-rabedən keçirib NATO-yla həmsərhəd olmaq istəyir.
1993-cü il yanvarın 28-də "Yol" qəzetində gənc Azərbaycan şairi yazır ki, Azərbaycan adlı yer olmamalıdır və bu söz unudulmalıdır. Hər yan böyük Turanın içində əriməlidir. Elə düşünür ki, Böyük məmləkətsiz böyük ədəbiyyat yarana bilməz. Mirzə Cəlil demiş, "Ax yazıq vətən, ax biçarə vətən! Sənin yer üzündən silinməyini bir yandan Zori Balayan istəyir, bir yandan da Turan xülyasına qapılmış öz övladın".
671 Romiklə Yusif gəlmişdilər. Gecə ağlıma gəlmiş fikirləri onlarla bölüşdüm. Yazıq Azərbaycan – bir vaxtlar onu millət anlayışını qəbul etməyən İslam ümmətçiliyində əridib itirmək istəyirdilər. Sonra rus imperiya düşüncəsinə xidmət edən sover beynəlmiləlçiliyi adıyla assimilə etməyə çalışdılar. İndi də türkçülük içində yox etmək istəyirlər. Niyə görə yakut, ya xakas (onlara hörmət bəsləsəm də) mədəniyyət, mentalitet, adət-ənənə, psixoloji cəhətdən mənə talışdan, ləzgidən, tatdan və kürddən daha yaxın olmalıdır? Azərbaycan xalqı, heç şübhəsiz, türk mənşəli xalqdır, amma bizi məhz Azərbaycan türkü kimi formalaşdıran cəhət tarixi ömrümüzdə başqa etnik elementlərlə qaynayıb qarışmağımızdır. Bu, qarşılıqlı zənginləşməyə səbəb olub. Tam saf, təmiz irqlər, millətlər yoxdur. Məsələ yalnız bir millətin etnogenezində başqa ünsürlərin iştirak dərəcəsində, iştirak ölçüsündədir. "Xalçanın hikməti" adlı essemdə yazmışdım ki, Azərbaycan xalqı türk atanın və yerli ananın övladıdır. Bu düstur türk düyasının dostu və dərin bilicisi, böyük türkoloq Lev Qumilyovun da xoşuna gəldi. Leninqradda rəhmətlik Aydın Məmmədovun vasitəsiylə bu böyük alimlə tanış oldum. Evlərinə getdik. Kommunal mənzildə yaşayırdı. Mənə bağışladığı kitabının üstündə: "Aslandan Anara" yazmışdı. (Axı adı Levdir). Amma atası Nikolay Qumilyovun kitabına avtoqraf qoymağa razı olmadı. Aydınla mənə baxıb – "tarixinizi ayrı yerə aparmayın, elə sizin sifətlərinizə baxmaq kifayətdir ki, Selcuqların xələfləri olduğunuz aydın görünsün". Mənim "türk ata, yerli ana" fikrim haqqında onun rəyini soruşduqda "tamamilə doğrudur" – dedi. Sonralar bu düstur nə şəkildəsə Türkiyədə də qəbul olundu. İstanbulda "Ata yurddan Ana Yurda" adlı dərgi çıxmağa başladı. O vaxt, sovet dövründə mən Türk atamız məsələsini "Qobustan" toplusunda, Dədə Qorqudla bağlı işlərimdə və "Dədə Qorqud dünyası" essemdə daha çox qabartmağa çalışırdım. Amma indi elə bir dövr gəlib ki, yerli ana elementləri haqqında da danışmaq lazım gəlir. Birtərəfli
672 yanaşma əvvəllərdə olduğu kimi indi də Azərbaycan türklərini tarixi yetimə çevirə bilər.
*** Gecə ağlıma bir fikir də gəldi: Mirzə Cəlilin "Anamın kitabı" pyesi məşhur üçlüyə – "türkləşmək, islamlaşmaq, müasirləşmək" düsturuna qarşı yönəlmiş əsər deyilmi? *** Moskva və Leninqrad demokratlarının zəif damarı odur ki, səmimi şəkildə totalitarizm əleyhdarları olsalar belə, hələ də totalitar düşüncənin əsiridirlər. Bu onda görünür ki, Qorbaçova müxtəlif iradlar tutarkən yeni bir büt yaradırlar, mənfi işarəli bir büt. Yəni hər şeyi onun fərdi keyfiyyətləriylə, qərarsızlığıyla, səbatsızlığıyla, güzəştə meylli olmasıyla bağlayırlar və cəmiyyətin bütün qlobal, total problemlərinin bir nəfərdən, onun şəxsiyyətinin mənfi cəhətlərindən asılı olduğunu iddia edir, yəni yeni kult uydururlar. Unudurlar ki, Qorbaçov siyasətçi kimi müəyyən şərtlər çərçivəsində, bir- birinə qarşı duran qüvvələrin kontekstində, oturuşmuş dövlət- inzibati, partiya-siyasi mexanizmlər sistemində fəaliyyət göstərir. Bir fərdin səlahiyyətləri nə qədər geniş olur-olsun, məsələ tək bir adamdan asılı ola bilməz. Bu yalnız Stalin dövründə, Stalin şəxsiyyətinə görə mümkün olan şeydir. İndi isə söhbət real vaxt kəsiyində bir şəxsin – nə qədər yüksək vəzifə tutur- tutsun, obyektiv hərəkət etmək imkanlarından gedir. Sol radikallar tələb edir ki, mühafizəkarlara qarşı qəti addımlar atılsın, amma bu addımlar necə olmadır - zorakı, inzibati, cəzalandırıcı? Axı cəmiyyətin bir kəsiminin baxışları bizə nə qədər mürtəce, mühafizəkar, mağara təfəkkürü kimi görünsə də, bu, cəmiyyətin müəyyən kəsiminin baxışlarıdır. Bu kəsimin təfəkkürünü dəyişmək çətindir, ondan da çətin onları başqa cür düşünməyə məcbur etməkdir. Onda nə qalır?
Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|