Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
676 peyğəmbərlərini öz peyğəmbərləriylə əvəz etdi, cənnət vədlərini və cəhənnəm hədələrini – xoşbəxt kommunizm gələcəyi vədləriylə və Sibirin "buzlu cəhənnəmiylə" yerdəyiş etdi. Həm də ki, kommunizm cənnəti ancaq elə boş vəd, Sibir cəhənnəmi isə tam real bir qılınc idi – hamının başı üstündən asılmışdı. Hər ikisini kütlənin beyinlərinə eyni dini üsullarla yeridirdilər – dualar – şüarlar, möüzələr – çıxışlar, rituallar – iclaslar, mitinqlər və s. Bu anlamda demokratiya – dinin yaşaması, dini ritualların icra edilməsi, dini etiqada hörmət bəslənməsi üçün hər bir şəraiti yaratsa da, hər şeydən əvvəl ictimai şüuru dini ehkamlardan azad edir.
Gecə vahimələrim müharibə dövrünə düşmüş uşaqlığımla bağlıdır. İşıq çıxmasın deyə qara kağızlarla örtülmüş pəncərələr uşaqlıq xatirələrimdə radio-reproduktorun dairəvi qara diskiylə eyniləşir. Bu saçabənzər qara dairədən bir-birindən pis xəbərlər gəlirdi –təntənəli matəm məlumatları – təhvil verilmiş şəhərlər, düşmənin irəliləməsi. Bütün bunlar da o qara kağızlarla örtülmüş pəncərələrin ardında baş verirdi. Uzun zaman eyni bir yuxunu görürdüm: ayın soyuq gümüşü kül rəngli ziyasında Bakıdakı Hökümət evinin sütunları. Sütunların arasında dolaşan kölgələr və məhz elə bu sütunların arasından kimsə gecənin bir aləmində mənə telefon edir. Bax elə həmin dəqiqədəcə evimizdə telefon səslənir. Bu azı iki-üç dəfə təkrar olundu. İndi yadımda deyil, əslində də telefon zəng edirdimi, ya elə bu da yuxuda idi, amma hər halda, mənə elə gəlirdi ki, zəng məhz bizə olunurdu. O vaxtdan gecə zənglərindən oddan qorxan kimi qorxuram. Nədəndir bu qorxu? Haçansa böyüklərdən eşitmişdim ki, hökümət evini alman əsirləri tikirmiş. O əsir əsgərlər ki, vaxtilə qara örtüklü pəncərələrin ardından, dairəvi reproduktordan 677 irəliləyib az qala evimizin içinə girəcəkdilər. Kimdənsə onu da eşitmişdim ki, bu tikinti zamanı ölən əsirlərin meyitlərini həmin binanın divaları arasına hörüblər. Mənə elə gəlirdi ki, məhz bu divara hörülmüş meyitlərin kölgələri gecələr sütunların arasıyla gəzişir və aylı gecələrdə mənə zəng edirlər. Bir başqa vahimə də beləydi. Gecələr mən yuxudaykən kimsə başımın üstündə durub aramla, yeknəsəq tonla sayırdı – bir, iki, üç, dörd, beş və s. Bu gecə vahimələrindən bəzilərini çox sonralar "Əlaqə" povestində qələmə alıb onlardan xilas oldum. Qəribə olsa da "Əlaqə"-nin süjetini əvvəldən axıra yuxuda görmüşdüm. Elə bil, kimsə bu mətni mənə diqtə etmişdi. Yuxudaydımı bu, yarıayıq vəziyyətdəydimi, bilmirəm. Elə "Qırmızı limuzin", "Vahimə" hekayələrinin süjetlərini, "Otel otağı" povestinin finalında mehmanxana nömrəsində özgə paltarları asılmış şifoneri də yuxuda görmüşəm. Butun bunlar sanki hazır halda beynimə pərçim edilmişdi, sonra oyaq vaxtı onları işləmiş, təkmilləşdirmişəm, ayrı-ayrı detalları əlavə etmiş, personajları səciyyələndirmiş və əsas da yaşadığım vaxtın, zamanın işarələrini bu fabulaya uyğunlaşdırmışam. Bu cəhətdən o da maraqlıdır ki, həmin süjetlər və detallar, lap elə "Otel otağı"ndakı şifoner məsələsi yuxuma girəndən çox illər, azı iyirmi il sonra istifadə olundu. Elə bil bu detal məqamını, müəyyən tarixi hadisələrlə bağlı bir süjetin içində yer almaq üçün vaxtının gəlməsini gözləyirmiş.
Ürəyin vətən sarıdan nigarançılıqla döyünür, amma heç kəs bu döyüntünü eşitmir. Amma bax, mən vətənpərvərliyimi təbil sədaları altında bəyan edirəm, hamı eşidir, hamı əl çalır. *** Sınaqsız zamanların alçaqları və qorxaqları ağır zamanların namuslu adamlarından daha qoçaq görünür. Axı zaman onları sınağa çəkməyib. *** Dövr kitablarda qalacaq. Dövr necəydisə, o cür də, özünü 678 necə görmək istəyirdisə, o cür də. Kitabı – hər hansı kitabı – sevin, o, vaxtın şahididir.
Aygün ad var. Gərək BUGÜN adlı da insan olsun. Dünəni və Sabahı olmayan insan.
Xalq çörəklə tam təmin olunmayınca "İnsan tək çörəklə doymur" ifadəsi yaxşı səslənmir. Əvvəl-əvvəl insanların qarnını doydur, sonra yüksək mətləblərdən dəm vur. Amma aclığın özü də təsirli sənət əsərləri yarada bilər - Amerika yazıçısı Perl Bakın Çində aclıq haqqında "Torpaq" romanı (romanın qəhrəmanları sözün hərfi mənasında aclıqdan torpaq yeməyə məcburdurlar). Bir də üç yazıçının – norveçli Knut Qamsunun, Hindistanlı Bxabani Bxattaçariyanın və tatar Qalimcan İbrahimovun eyni "Aclıq" adlı üç romanı. *** Ağrılı düşüncələrim Rusiya haqqındadır. Mən müstəqil, suveren, dünya cameəsi tərəfindən tanınmış, BMT-nin və onlarla başqa beynəlxalq təşkilatın üzvü olan Azərbaycanın vətəndaşıyam. Rusiyayla bu dəfə bəlkə də həmişəlik boşanmışıq (18-ci ilin boşanması müvəqqəti oldu). Hər halda altı ildir ki, ayrı yaşayırıq. Bəs nədən Rusiyanın ağrıları məni bu qədər incidir? Doğrudanmı, bu böyük ölkə, bu böyük xalq əsrdən-əsrə yalnız üç düstura uyğun yaşamalıdır. Birincisi, "Gücün var, ağıl cərək deyil". İkincisi, "Ağılla Rusiyanı anlamaq olmaz". Üçüncüsü, "Ağıldan bəla". Doğrudanmı, ağıl Rusiyadan artıq bir şey kimi qovulub, doğrudanmı, bu ölkənin bəlası – ağıldır. Yəni Rusiyada ağıllı adam qalmayıb? Əlbəttə, qalıb. Rusiyada ağıllı insanlar hər hansı ölkədəkindən az deyil ki, bəlkə çoxdur. Amma hamısı ağıllarının əziyyətini çəkir. Onlara qarşı duran isə nəhəng, sürüşkən bir kütlədir – ona ağıl gərək deyil, sayına, çoxluğuna arxalanan gücü var, bəsidir. "Kərəm əhlini" qovmağa, əzməyə, ömrünü çürütməyə yetər bu güc.
Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|