Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)

 685 

alçaldırmı? Şübhəsiz. Onda səbəb nədi? Başını girləmək cəhdi? 

Bəlkə də. Sakit və stabil həyat tərzinə meşşan aludəçiliyi? Ola 

bilər. Ya əsas məqsəd – mətnlər yarada bilmək imkanı üçün 

özünü qoruyub saxlamaq ehtiyacı? Yəqin bu da var, çünki mən 

həyatda vəzifəmi də, xalqım qarşısında  əsas borcumu da 

mətnlər yaratmaqda görürəm ki, onlar, güman edirəm, məndən 

sonra da yaşayacaq və kiməsə gərək olacaq. Bəli, bunlar hamısı 

belədir. Amma bir mühüm, bəlkə  də  ən mühüm cəhət də var. 

Biz qısa ömürlü demokratiya təcrübəsindən keçdik. Bu çiy 

demokratiya idi, kor, aciz, üzmək bilmədən suya atılmış  uşaq 

kimi çabalayan demokratiya idi, başlıcası isə ölkəni idarə 

edənlərin nə özlərini, nə  də idarə etdikləri ölkəni qoruya 

bilməyən demokratiya idi.  

Bəla bir də ondadır ki, bu adamlar, liderlər, onları 

qələmləriylə 

dəstəkləyənlər, onların ardıcılları 

məğlubiyyətlərindlən heç bir nəticə  çıxarda bilmədilər. 

(Əslində kim tarixdən, lap elə öz taleyindən ibrət dərsi ala bilir 

ki?) Bunlara üstün gələnlər həm də ölkəni dağılmaqdan, 

parçalanmaqdan, müxtəlif istiqamətlərdən gözlənilən işğaldan 

xilas etdilər. Mənim də bu rejimi qəbul etməyimin əsas səbəbi 

bax budur.  

Bəli, bizdə müxalifət olmalıdır, mən istəyirəm ki, müxalifət 

olsun, hətta indiki qışqırıqçı – karikatur şəklində meydana 

çıxırsa da. Amma mən istəmirəm ki, bu müxalifət, hər halda 

indiki  şəklində  və indiki tərkibdə bir daha hakimiyyətə  gəlib 

hər  şeyi yenidən bərbad eləsin.  Əgər onlarla xırda partiyalara 

bölünmüş, çeşidli maraqlara, liderlərə, onların iddialarına 

xidmət edən qruplar birləşə bilmirsə, hətta ən nüfuzlu və ciddi 

partiyalar belə buna qabil deyilsə, onda bəs bunlardan hər hansı 

biri min bir siyasi, iqtisadi, ideoloji ziddiyyətlərin toqquşduğu, 

xarici maraqların üz-üzə durduğu ölkəni necə birləşdirib 

bütövləşdirə biləcək? Ona görə  də avtoritar rejimin indiki 

nisbətən yumşaq variantı – onun bütün qüsurlarını unutmadan 

– mənimçün daha üstündür. Heydər  Əliyev ikinci dəfə 

---

 686 

hakimiyyətə gələndə dedim ki, bu bizim son şansımızdır. Mən 

indi də fikrimi dəyişməmişəm. Amma o zaman düşün-müşdüm 

ki, Heydər  Əliyev Azərbaycanın birinci şansıdır, onun yetmiş 

yaşında olması isə ikinci şansı.  

*** 

Xalqın dünyaduyumunun formalaşması üçün geosiyasi 

iqlim və meteoroloji şərait çox vacibdir. Cənub dənizlərinin – 

Xəzərin, Qara dənizin çimərliklərində günəşdən bol-bol 

faydalanan, isti sulardan ləzzət alan, kəhrəba qumlara 

səpələnən rusları görəndə bu xalqın əsrlər boyu sürən siyasətini 

– isti cənub dənizlərinə can atmasını yaxşı başa düşürsən. Bu 

isti həsrəti daima üşüyən və daima günəşə boylanan şimal 

xalqının genetik yaddaşındadır.  

*** 

Çoxmu düşmənim var? Xalqımın düşmənlərinin sayı qədər. 

Nə bir nəfər çox, nə bir nəfər az.  

*** 

Gənc nasir özundən əvvəl yazanlar haqqında elə yekə-yekə 

danışırdı ki, elə lovğalıqla onlara qiymət verirdi ki, mən hətta 

bir az qorxdum. Daha doğrusu, utandım ki, mən də bir vaxt nə 

isə yazmışam. Gör bu cavan ədəbiyyata necə yüksək tələblərlə 

yanaşır ki, bizim bütün yazdıqlarımızı bəyənmir. Sonra qorxa-

qorxa onun öz yazılarını oxumağa başladm və … sakit oldum. 

Demə, bütün sələflərini bəyənməyən  ən adi qrafoman imiş. 

Adicə süjet belə qura bilməyən, bir salamat cümlə yazmağa 

qadir olmayan cızma-qaraçı. Yazıları yalnız yüz dəfə 

deyilmişlərin, yazılmışların zəif və savadsız təkrarıdır. 

Təkəbbüründən başqa heç nəyi yoxmuş.  

Odur ki, hələ yaşamaq olar. Yazmaq da… 

*** 

Bəxtlərinə nisbətən sərbəst zamanlarda yaşamaq şansı düşən 

Vaxt  ərköyünləri gərək ağıllarına nə  gəldi danışarkən 

özlərindən  əvvəlkiləri çətin zamanlarda yalan danışmaqdansa 

susmaqda suçlamasınlar, sözlərini dolayı yolla deməkdə, Ezop 

---

 687 

dilində ifadə etməkdə gunahlandırmasınlar. Eynən o cür, azad 

ölkələrin vətəndaşlarının repressiv rejimlərdə yaşayanları 

fəaliyyətsizlikdə, passivlikdə günahlandırmağa haqları yoxdur. 

Məlum deyil ki, bu ərköyünlər başqa vaxtda və başqa ölkədə 

yaşasaydılar, özlərini necə aparardılar.  

*** 

Bazar dövrüdür, hər şeylə alver edirlər. O cümlədən guya ki, 

keçən dövrlərdə qoçaq olmalarını, cəsarətli hərəkət etmələrini 

də bazara çıxarıblar. Hamısı da qəlp mallardır. Olmayanları 

olan kimi sırımaq cəhdidir. 

*** 

Qocalıqla gəncliyin bir təfavütü də ondadır ki, gənclikdə 

dost qazanırsan, qocalıqda itirirsən. Bəzi dostlarımızı əlimizdən 

ölüm alır, bəzilərini həyat.  

*** 

Həyat qoyur ki, yaşayaq? Elmirayla Tofiqin Erika Erikovna 

adlı bir tanışları vardı, hansısa Baltik respublikasındandı. 

Onlara ev işlərində kömək edirdi. Bir dəfə kimsə ondan xəbər 

aldı: Pribaltikadan ölümdən qurtulmaq üçün qaçdınız?  Qadın: 

– Yox, – dedi, – həyatdan qurtulmaq üçün.  

Şekspirə layiq replikadır.  

*** 

Polad Bülbüloğlu bəzən zarafatla məni "Millət atası" 

adlandırır. Mən nə millət atası, nə xalqın başbiləni, ağsaqqalı 

olmaq istəyirəm. Mən yalnız xalqımın yaddaşı olmağa 

çalışıram.  

*** 

Dünya vətənimi eşitmək istəmir, vətənim də məni… 

*** 

Orta Asiya rejimləriylə münasibətlər. Bir tərəfdən hər necə 

olsa soydaşlarımızdır, o biri təpəfdən o ölkələrin totalitar 

rejimlərinə  dəstək verdikdə öz demokratik imicimizi 

itirmirikmi?  

 

---