Skýrsla landshlutanefndar fyrir Norðurland vestra 2014

---

 

 

Skýrsla landshlutanefndar fyrir 

Norðurland vestra 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Forsætisráðuneyti 

október 2014 

 

 

---

 

2 

 

Efnisyfirlit 

 

Inngangur……………………..…………………………………………………………………………………………………3 

1

  Svæðislýsing Norðurlands vestra…………………………………………………………………………………….…..4 

Tillögur nefndarinnar 

2

  Efld fjárfesting á svæðinu………………………………………………………………………………………..………13 

3

  Almenn verkefni………………………………………………………………………………………………………………14 

4

  Ný verkefni………………………………………………………………………………………………………………………20 

5

  Flutt verkefni………………………………………………………………………………………………………………..…31 

6

  Samantekt tillagna…………………………………………………………………………………………………………..36 

 

 

 

 

---

 

3 

 

Inngangur 

Ríkisstjórnin samþykkti eftirfarandi á fundi sínum 9. maí 2014: 

„að skipuð yrði sérstök landshlutanefnd fyrir Norðurland vestra sem komi með tillögur sem miða að 

því  að  efla  byggðaþróun,  fjölga  atvinnutækifærum  og  efla  fjárfestingu  á  svæðinu.  Jafnframt  skuli 

nefndin horfa til þeirra tækifæra sem liggja í því hvernig efla megi opinbera þjónustu á svæðinu en 

hún  hefur  dregist  umtalsvert  saman  á  undanförnum  árum.  Nefndin  er  undir  forystu 

forsætisráðuneytis  en  mikilvægt  að  öll  ráðuneyti  og  hlutaðeigandi  stofnanir  vinni  með  nefndinni. 

Nefndin  skal  hafa  samráð  um  vinnu  sína  við  starfshóp  Stjórnarráðsins  um  byggðamál  sem  er 

samhæfður  af  atvinnuvega-  og  nýsköpunarráðuneytinu  og  starfsmaður  Byggðastofnunar  vinnur 

með.“ 

Forsætisráðherra skipaði í kjölfarið landshlutanefndina og skyldi hún skila tillögum sínum eigi síðar en 

1.  nóvember  2014.  Í  nefndina  voru  skipuð  Stefán  Vagn  Stefánsson,  formaður  byggðaráðs 

sveitarfélagsins 

Skagafjarðar, 

sem 

jafnframt 

var 

formaður, 

Héðinn 

Unnsteinsson, 

stefnumótunarsérfræðingur  í  forsætisráðuneyti,  Sigríður  Svavarsdóttir,  forseti  sveitarstjórnar 

sveitarfélagsins  Skagafjarðar,  Unnur  Valborg  Hilmarsdóttir,  oddviti  Húnaþings  vestra  og  Valgarður 

Hilmarsson,  forseti  bæjarstjórnar  Blönduósbæjar.  Með  nefndinni  störfuðu  einnig  Ásmundur  Einar 

Daðason,  aðstoðarmaður  forsætisráðherra  og  alþingismaður,  og  Guðmundur  Guðmundsson, 

sérfræðingur hjá Byggðastofnun. 

Nefndin hélt 10 bókaða fundi, en fundaði einnig með sveitarstjórnum á svæðinu 15. september 2014 

á  Hvammstanga,  Blönduósi  og  Sauðárkróki.  Í  framhaldi  af  fundunum  var  sveitarstjórnum  gefinn 

kostur  á  að  senda  inn  tillögur  um  verkefni  auk  þess  sem  heimamenn  í  nefndinni  söfnuðu  saman 

tillögum af sínum svæðum. Nefndin fundaði með forsætisráðherra 10. október 2014 þar sem fyrstu 

hugmyndir um verkefni voru kynntar. 

Í  fyrsta  kafla  skýrslunnar  er  fjallað  um  þróun  byggðar  og  atvinnulífs  á  Norðurlandi  vestra  á 

undanförnum  árum  og  er  þar  einkum  stuðst  við  Stöðugreiningu  fyrir  Norðurland  vestra,  sem 

Byggðastofnun gaf út árið 2013, en einstakir kaflar þeirrar skýrslu voru uppfærðir við gerð þessarar 

skýrslu. Í köflum 2–5 eru tillögur nefndarinnar um verkefni og aðgerðir. Annar kafli fjallar um eflingu 

fjárfestingar á svæðinu og í 3. kafla eru tillögur um almenn verkefni sem nefndin telur brýnt að ráðist 

verði í. Í 4. kafla eru tillögur um ný störf og starfsemi sem hægt er að skapa á svæðinu og í 5. kafla eru 

tillögur um störf sem hægt er að flytja annars staðar að inn á svæðið. Í lokakafla eru einstakar tillögur 

sýndar á einu yfirliti. 

Með skipun nefndar um tillögur til eflingar byggðar á Norðurlandi vestra má segja að verið sé að stíga 

fyrsta skrefið í átt til úttektar á svæðum sem hafa átt við meiri erfiðleika að etja en  önnur svæði og 

móta tillögur um hvernig megi mæta þeim vanda sem steðjað hefur að byggð á svæðinu. 

Í tillögum þeim sem hér fara á eftir er bent á hvernig stuðla megi að þeim þremur meginþáttum sem 

nefndinni  var  falið  að  vinna  að  samkvæmt  erindisbréfi,  þ.e.  að  efla  byggðaþróun  á  Norðurlandi 

vestra, fjölga þar atvinnutækifærum og efla fjárfestingu á svæðinu. 

Nefndin leggur fram tillögur um 25 verkefni. Fjögur þeirra eru flokkuð sem almenn verkefni og er gert 

ráð fyrir að þeim fylgi 9 stöðugildi og að árlegur kostnaður verði 64 m.kr. á ári. Gerðar eru tillögur um 

13 verkefni sem fela í sér sköpun 29 nýrra stöðugilda og tveggja fluttra og að árlegur kostnaður verði 

282 m.kr. og að auki um 30 m.kr. í stofnkostnað. Loks eru gerðar 8 tillögur um flutning starfa inn á 

svæðið, samtals 88 stöðugildi, en erfitt er að meta kostnað við þær. Þó má ætla að hann falli einkum 

til þegar störfin eru flutt en í framhaldinu ætti árlegur kostnaður að vera svipaður og áður. 

---

 

4 

 

1 Svæðislýsing Norðurlands vestra

 

1.1. Norðurland vestra, staðhættir og sérkenni 

1.1.1 Staðhættir

 

Norðurland vestra afmarkast á Tröllaskaga að austan af hreppamörkum sveitarfélaga við Eyjafjörð og 

að sunnan, á miðhálendinu, af hreppamörkum sveitarfélaga á Suðurlandi og Vesturlandi. Vestast nær 

Norðurland  vestra  yfir  Hrútafjörð  og  Bæjarhrepp  hinn  forna,  eftir  að  hann  sameinaðist  Húnaþingi 

vestra.  Norðurland  vestra  nær  yfir  13.091  km

2

,  þar  af  eru  4.041  km

2

  eða  38,9%  undir  200  m.y.s. 

Norðurland vestra er fjölbreytt  að  náttúrufari  og  landslagi  til sjávar  og  sveita.  Norðurland  vestra  er 

einkum landbúnaðarsvæði, en öflug útgerð hefur byggst upp á Skagaströnd og Sauðárkróki og einnig 

nokkur iðnaður. 

Svæðið er hið sama og starfssvæði samtaka sveitarfélaga á Norðurlandi vestra, SSNV, með aðild allra 

sjö sveitarfélaganna á svæðinu og voru íbúar 7.245 þann 1. janúar 2014. 

1.1.2 Byggðarlög og lýðfræði 

Norðurlandi vestra er skipt í þrjú  svæði í  þessari  úttekt,  þ.e.  Húnaþing vestra, A-Húnavatnssýslu  og 

Skagafjörð. Vegalengdir eru þó ekki miklar miðað við 

aðra  landshluta  og  engir  háir  fjallvegir  á  milli 

byggða.  Þungamiðja  svæðisins  er  við  Skaga,  með 

Blönduós, Skagaströnd og Sauðárkrók á sama svæði 

fyrir daglega vinnusókn og til austurs frá Sauðárkróki 

er  dagleg  vinnusókn  milli  Sauðárkróks,  Hofsóss  og 

Hóla  í  Hjaltadal.  Húnaþing  vestra  er  svo  vestasta 

byggðin með Hvammstanga sem aðalbyggðakjarna. 

Þann  1.  janúar  2014  bjuggu  7.245  manns  á 

Norðurlandi vestra,  3.664  karlar  og  3.581  kona,  þar 

af  4.861  í  þéttbýli,  eða  67,1%.  Íbúum  hafði  fækkað 

um  750  frá  1998  eða  um  10,3%.  Þá  bjuggu  um 

66,3% íbúanna í þéttbýli. Hlutfall Norðurlands vestra 

af  fjölda  landsmanna  hefur  líka  farið  minnkandi  á 

þessu  tímabili.  Ekkert  lát  virðist  á  fólksfækkun  og 

fækkaði  íbúum  svæðisins  um  80  á  fyrstu  þremur 

ársfjórðungum  2014, þar  af  um  60  í sveitarfélaginu 

Skagafirði. 

Á  Norðurlandi  vestra  er  einn  bær  með  yfir  eitt 

þúsund íbúa,  en  á Sauðárkróki bjuggu  2.567  manns 

1.  janúar  2014.  Í  tveimur  bæjum  bjuggu  milli  500  og  1.000  íbúar,  á  Blönduósi  810  manns  og  á 

Hvammstanga  558  manns  1. janúar 2014.  Á  Skagaströnd  eru  493  íbúar.  Á  Sauðárkróki hafði íbúum 

fækkað  um  107  frá  árinu  1998,  á  Hvammstanga  um  84,  á  Blönduósi  um  165  og  á  Skagaströnd  um 

135.  Íbúum  á öðrum  þéttbýlisstöðum  hefur líka  fækkað  frá 1998 nema í háskólaþorpinu á Hólum  í 

Hjaltadal. 

Fækkun  íbúa  skýrist  annars  vegar  af  miklum  brottflutningi  fólks  á  undanförnum  áratugum  og  hins 

vegar  af  því  að  aldurssamsetning  íbúa  er  orðin  á  þann  veg  að  ekki  er  að  vænta  verulegrar 

náttúrulegrar fjölgunar. Þannig hafa tæplega 1.800 manns flutt brott umfram aðflutta síðustu 15 ár 

og  er  fjöldi  brottfluttra  umfram  aðflutta  sýndur  á  mynd  1.2.  Þar  sést  að  heldur  hefur  dregið  úr 

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

19

97

2

0

0

0

2

0

0

3

2

0

0

6

2

0

0

9

2

0

1

2

Mynd 1.1 Íbúafjöldi í þéttbýli á 

Norðurlandi vestra 1997–2013

Laugarbakki

Hvammstangi

Blönduós

Skagaströnd

Sauðárkrókur

Varmahlíð

Hólar í

Hjaltadal

Hofsós

Heimild:

Hagstofa Íslands

---