Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası,
Minilliyin Layihəsi
2007 Gələcəyin Durumu
112
Kreyq Venterin nadir həyat formaları yaratmaq üçün genetik kodların yaradılması
üzərində işləri 2010-cu ilədək yeni həyat formalarının yaranmasına gətirib çıxara bilər.
Sonra beyində yaşayan və ona köməklik göstərən mikrobların yaradılması üçün növbəti
10 il, və sonra bunların digər məməlilər üzərində sınaqdan keçirilməsinə daha 10 il lazım
olacaq. Nəticə etibarilə, 2030-cu ilədək beyinə sinir hüceyrələrini (neyronları) sağlam
saxlamağa kömək edən təhlükəsiz mikroblar mövcud olacaq. Tədqiqatlara ayrılmış
pulların bir hissəsini dövlət təhsilinə ayırmaq ağıllı bir iş olardı. Genom Layihəsində məhz
belə edilmişdi ki tədqiqatın irəliləyişi ilə bərabər ictimaiyyətin dərk etməsi də təkmilləşsin.
Nouveau-super-riche (ən yeni zəngin) tərtibatında vasitəsilə maliyyələşdirilən Qeyts-tipli
fondlar Hindistan, Rusiya və Çin kimi ölkələrdə tədqiqatları sürətləndirə bilər.
Simbiotik orqanizmlər gen terapiyasından daha
üstün cəhətlərə malikdirlər, lakin onlar
immune sistemininə üstün gəlmə üsularını tələb edirlər. Simbiotik bağırsaq bakteriyaları
həqiqi dərmanlara bənzər dərmanlar istehsal edir, və çox güman ki beynin
genişləndirilməsi üçün istifadə oluna bilərlər. Anti-kaverna ağız bakteriyaları artıq nümayiş
olunub. Psixpandemikarmologiya, nanobotlar və kompüter-beyin interfeysləri də həmçinin
insan intellektini artıra bilər.
Hansı müsbət nəticələr ola bilər?
Bu, həyat haqqında elmləri inqilabiləşdirəcək. Beyinlər daha uzun müddət sağlam
qalacaq,
tibbi xərclər azalacaq, və bu da daha müdrik sivilizasiyanın meydana gəlməsinə
səbəb olacaq.
Bunun baş verməsinə nə mane olur?
İnsanların naməlumluqlara qarşı qorxusu normaldır; bir çox insanlar süni mikroblardan,
yeni bakteriyalardan və nanobotlardan qorxacaqlar. Anti-GMO normalarının arxasında
duranlarla bərabər insan bilogiyasını dəyişməyin əxlaqsızlıq olduğunu hesab edənlər belə
buna qarşı çıxa bilər (bunun qarşısının alınması üçün qlobal insanı müşahidə şurası
yaradıla bilər).
Hansı mənfi nəticələr ola bilər?
Mikroblar mutasiya edə və psixi xətsəliklərə və ya digər naməlum əlavə təsirlərə səbəb
ola bilərlər; buna görə illər ərzində bir sıra tədqiqat sınaqları həyata keçirilməlidir.
Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi
2007 Gələcəyin Durumu
113
Növbəti onilliklərdə ətraf mühitdə baş verən – və quraqlıqdan tutmuş, sahil ərazilərinin
subasmasına qədər geoloji çevrilişlərlə nəticələnən - dəyişikliklər, çox güman ki müharibə
və münqaişələrin əsas təkanverici qüvvəsinə çevriləcək.
BMT Baş Katibi Ban Ki-Mun
“Qlobal İstiləşmə: Böhranla Üzbəüz” Konfransı
Nyu York, Mart 1, 2007
BMT, NASA və AFA tərəfindən təmin edilmiş şəkillər
4. Meydana çıxan Ekoloji Təhlükəsizlik Məsələləri
Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi
2007 Gələcəyin Durumu
114
Bu il dünyanın iqlim dəyişikliyinə verdiyi diqqət xeyli şəkildə artıb, və milli və beynəlxalq
təhlükəsizlik və sabitlik üçün potensial nəticələr haqqında məlumatlılıq çoxalıb.
Qlobal
istiləşmənin artan və saysız-hesabsız sübutları, Al Qoranın “Narahat Həqiqət” filminin
uğuru, və Çinin CO
2
(karbon qazının) emissiyasında ABŞ-ı keçməsi qlobal iqlim
dəyişikliyini Dünya Liderlərinin gündəliyində ən birinci sıraya salıb. Nəticə etibarilə, ətraf
mühit və təhlükəsizlik vətəndaşların, siyasi liderlərin və KİV-in beyinlərində əlaqələnirlər.
BMT-nin Baş Katibi iqlim dəyişikliyini “bizim eramızın müəyyənedici məsələsi” adlandırıb.
BMT Baş Assambleyasında bir çox Dünya Liderləri iqlim dəyişikliyini və ekoloji tənəzzülü,
həmçinin terrorizmi, qarşılıqlı mənfəətə əsaslanan ticarəti, QİÇS-i, və insan haqlarını
beynəlxalq birliyin öhdəsindən gəlməli olduğu əsas məsələlər kimi qeyd edibər.
BMT-nin
Təhlükəsizlik Şuradı iqlim dəyişikliyinin təhlükəsizlik cəhətdən nəticələri haqqında ilk
debatını (müzakirələrini) həyata keçirib. Və bir çox Şura üzvləri bu məsələni öz dövlətləri
üçün ən mühüm məsələ olduğunu bildiriblər. “Dünya bir zamanlar Soyuq Müharibə
adlandırılan qlobal təhlükədən çıxdı, və indi İstiləşmə Müharibəsinə girdi” – Tuvalunun
BMT-dəki Səfiri Afili Pita deyib.
Beynəlxalq ekoloji idarəetmə getdikcə təkmilləşir. Ekoloji təhlükələri və cinayətləri
müəyyən etmək üçün texnoloji bacarıqlar yeni sensorlar və komunikasiya sistemləri
vasitəsilə daha da səmərəli olurlar. Keçmişdə insanların və təşkilatların yan keçdiyi
ekoloji
ziyanlar çox güman ki gələcəkdə aşkar olunacaq və qarşıları alınacaqdır. Ekoloji
diplomatiya münaqişələrin qarşısının alınması cəhdlərinə və beynəlxalq etibarlılıq
qurmağa dəstək vermək üçün
geniş şəkildə istifadə olunur, və eyni zamanda Ekoloji
Təhlükəsizlik getdikcə həm hərbi həm də diplomatik çevrədə tanınmağa nail olur.
Minillik Layihəsi, Ekoloji Təhlükəsizliyi 3 sub-elementə malik həyati təminat kimi müəyyən
edir:
• ekologiyaya
dəyən hərbi ziyanın qarşısının alınması və ya təmir edilməsi,
• ekoloji
səbəbdən meydana gələn münaqişələrin qarşısısının alınması və ya onlara
cavab
verilməsi, və
• özünəməxsus mənəvi dəyərinə görə ətraf mühitin qorunması.
Bu Fəsil, bu anlayış ətrafında təşkil olunmuş tədbirlər və ekoloji təhlükəsizliklə əlaqədar
meydana çıxan məsələlərin xülasəsini təqdim edir. Təfərrüatlar və Ekoloji Təhlükəsizliklə
bağlı digər Minillik layihəsi tədqiqatları kompakt disk versiyasının 9-cu Fəslinə daxil edilib
və onları www.acunu.org saytında, “Kitablar və Hesabatlar” bölməsində tapmaq olar
(“Xüsusi Tədqiqatlar”-ı seçin).
Son bir neçə il ərzində, ABŞ Ordusu Ekoloji Strategiya İnstitutunun köməyilə, Minillik
Layihəsi meydana çıxan və potensial təhlükəsizlik və sazişlə nəticələnən ekoloji
məsələlərin aylıq hesabatlarını hazırlamaq üçün müxtəlif mənbələri tədqiq ediblər. Keçən
il ərzində 200-dən çox məsələ, və ümumilikdə bu işin başlandığı 2002-ci ilin Avqustundan
bugünə qədər 900 məsələ tədqiq olunub.
Məsələlərin tam mətni və onların mənbələri kompakt disk versiyasının 9.1.-ci “Meydana
çıxan Ekoloji Təhlükəsizlik Məsələləri” Fəslində, aylıq yenilənmiş hesabatları isə Minillik
Layihəsinin İnternet saytında tapmaq olar, www.acunu.org (“Yeniliklər” bölməsindən
“Beynəlxalq Ekoloji Təhlükəsizlik Məsələləri”-ni seçin).
Ümumi Nümunələr və Qiymətləndirmələr