Sofi HƏMİd qəBİrstanliğI: solğun rənglər və Əks olunmuş ÖMÜR
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
Cahiliyyət dövrünün bir sıra zərərli adətlərinin aradan qaldrılması və i.a.) başa çatdırdım və bir din kimi sizin üçün islamı bəyənib seçdim. Hər kəs günaha meyl etmək niyyətində olmayaraq aclıq üzündən (bu haram şeylərdən) zəruri ehtiyacını ödəyəcək qədər yeyə bilər. Allah bağışlayan və rəhm edəndir! Mənbə: Surə 5, Əl- Maidə, Ayə 3. Qur'an DƏYİŞƏN YEMƏK NÜMUNƏLƏRİ. Folklorçu Əhməd Oguz müşahidə edir ki, bəlkə də donuz əti islamın qəbulundan əvvəl də qadağan olunmuşdu. 5-8-ci əsr nümunəsi olan Orxan-Ye- nisey abidələrində Çinlilər haqda "donuz əti yeyənlər" (lagzın eti yeyenler) deyərək mənfi fikir irəli sürülmüşdü. Azərbaycanda bu kimi qadağalar qismən bolşeviklər 1920- ci ildə hakimiyyətə gələnədək müşahidə olunmuşdu. 1920-ci ildən sonra hökümət Sovet respublikalarının bütün əhalisi üçun ateizm tətbiq etdi. 30-cu illərin sonlarında Stalinin hakimiyyəti dövründə məscid və kilsələrin qapıları bağlandı. Bir çox dini tikililər yerlə- yeksan edildi. Dağılmayan bir neçə bina isə konsert zallarına və ya mu- zeylərə çevrildi. Sovet qəssabxanaları islam qanunlarına riayət etmədiyindən azərbaycanlılar üçün halal qida məhsulları almaq çox çətinləşdi. Haram yeməsinlər deyə, bəzi yaşlı şəxslər Sovet sosiskalarını yemədi, çünki onlar donuz ətindən hazırlanırdı. Onilliklər keçdikcə sonrakı nəsillər islam qaydaları haqda demək olar ki, heç nə bilmədi və rus mətbəxinin əsas yeməkləri olan pirojki, borş və donuz sosiskası yeməyə öyrəşdilər. Əvvəllər qadağan olunmuş yeməklər normaya çevrildi. Bu gün Azərbaycanda hər bir kəsin dini azadlığı var. 1995- ci il 12 Noyabrda qəbul olunmuş Azərbaycan Konstitusiyasına görə din hökümətdən ayrıdır və rəsmi dövlət dini yoxdur. Uyğun olaraq, qadağan olunmuş qida məhsullarına dair heç bir qanun yoxdur. Belə bir azad şəraitdə yenidən islam yemək qadağalarına maraq yaranıb. Lakin heç də tamamilə ilkin qanunlara meyl edilmir. Səbəblərdən biri odur ki, yaşlı Azərbaycanlıların əksəriyyəti bütün bu qadağalara riayət etmək istəmirlər. Onların çoxu adəti üzrə müsəlman olsalar belə, o qədər də dindar deyillər və məscidə getmirlər. Onlar ömürləri boyu islam qaydalarına riayət etmədən yaşamışlar və indi həmin qaydalara riayət etməyə başlamaq zərurətini duymurlar. 121 Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın müxtəlif rayonları dindarlığına görə bir-birindən fərqlənir. İslam bir adət üzrə Bakı ətrafi ərazilərdə və Bakının İçəri Şəhər yerli sakinləri arasında güc- lüdür. Həmçinin Masallı, Astara, Lerik, Lənkaran da daxil olmaqla İran sərhədində yerləşən Lənkəran-Talış zonasında və Naxçıvanın bəzi rayonlarında da islamın nüfuzu güclüdür. Digər tərəfdən isə mərkəzi Azərbaycanda, əsasən də Kür və Araz çayları arasındakı kəndlərdə islamın təsiri nisbətən daha zəifdir. ISTİSNALAR. Əgər hər hansı bir azərbaycanlı yemək qa- dağalarına riayət etmək istəyirsə, o, halal qida məhsullarını xüsusi müsəlman ərzaq mağazalanndan ala bilər. Adi mağazalarda da xü- susi olaraq müsəlman ölkələri üçün istehsal olunan Amerikanın ha- lal toyuq sosiskası (American Halal Chicken Sausage) satılır (məqalə 2000 ildə yazılmışdır – red.). Lakin azərbaycanlıların çoxu yalnız xüsusi halal ərzaq almırlar. Onlar qəssabdan adi ət alır. Müştərilərinin rəğbətini qazanmaq üçün bəzi restoranlar do- nuz ətini nisbətən az xoşəgəlməz ad olan "qaban əti" adlandırır. Lakin burada heç bir yalan yoxdur; hamı bilir ki, bu ət əslində donuz ətidir. İslamın spirtli içkiləri hər vaxt və hər bir şəraitdə qadağan etməsinə baxmayaraq azərbaycanlıların heç də hamısı bu qaydaya riayət etmir. Lakin bəziləri Orucluq və Məhərrəmlik zamanı içki içmir. Ramazan ayında müsəlmanlar gün çıxandan gün batanadək heç bir şey yeməməli və ya içməməlidirlər. Hətta su içmək belə olmaz. İranda bu qaydaya heç olmazsa ictimai yerlərdə ciddi riayət edilir; gün ərzində yemək və ya içmək istəyənlər bunu gizlincə öz evlərində etməyə çalışırlar, Azərbaycanda isə nisbətən az insan oruc tutur (məqalə 2000 ildə yazılmışdır – red.). Restoranların çoxu bu ay ərzində açıq olur, lakin onlardan bəziləri, xususən də bəzi Türk restoranları, ancaq iftar yeməyinə açılır və bu zaman spinli içkilər satmır. GƏNCLƏR ARASINDA MEYLLƏR. Maraqlıdır ki, halala meyl göstərənlər əsasən cavanlar olur və onlar valideynlərindən daha çox bu təcrubələrə riayət etməyə meylli olurlar. Azərbaycanlı gənclərinin çoxunun özunü müsəlman saymalarına baxmayaraq onlar dinlə yaxından məşgul olmurlar. Lakin gənclər arasında islam həyat şəraitini öyrənməyə maraq var. Onlardan bəziləri spirtli içkilər içdikləri halda donuz əti yemir. 122 Çox nadir hallarda Milli Elmlər Akademiyasından hər hansı bir doktor və ya professor müntəzəm olaraq məscidə gedir və müsəlman yemək qadağalanna riayət edir. Lakin Akademiyanın gənc alimlərindən bəziləri gündə bir neçə dəfə ibadət edir, spiıtli içki qəbul etmir və donuz əti yemir. Ümumiyyətlə, bu gənc nəsil haram və halal haqda öz böyüklərindən deyil, əcnəbilərdən məlumat almışlar. Onlardan bəziləri türk məktəb və universitetlərində oxuyub; digərləri Azərbaycana səyahət edən ərəb və iranlılarla ünsiyyətdə olub. Türkiyədən olan dini təsir nəzərəçarpacaq dərəcədədir və Irandan olan təsirdən güclüdür. İslam qanunlarına riayət edən gənc azərbaycanlılardan çoxu bəlkə də bunu şəxsi “mən”lərini tapmaq üçün edir. İndiki keçid dövründə onların xristianlıq da daxil olmaqla müxtəlif dinlər haqda öyrənərək kim olduqlarını başa duşmək azadlıqları var. Onlardan çoxu astrologiya ilə də maraqlamr və qərb ölkələrində yaşayan bəzi insanlar kimi gündəlik ulduz falını oxumaq və Zodiak bürcləri haqda öyrənməklə məşğuldurlar. Görəsən islam yemək qadağalarına maraq keçici bir hadisədirmi? Bəlkə bu, gənc azərbaycanlıların əcdadlarının dininə qayıtmaqla keçmişi qaytarmaq cəhdlərinin göstəricisidir? Yalnız zamanın cavab verə biləcəyi bütün bu suallar hər kəsi narahat edən daha geniş bir sualın əsasını təşkil edir: bu Sovetdən sonrakı müstəqillik dövründə azərbaycanlı olmaq nə deməkdir? Fərid Ələkbərlinin məqaləsini ingilis dilindən tərcümə etdi: Gülnar Aydəmirova Web dizayn: Fəridə Sadıxova SOFİ HƏMİD QƏBİRSTANLIĞI: SOLĞUN RƏNGLƏR VƏ ƏKS OLUNMUŞ ÖMÜR 123 Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|