Sofi HƏMİd qəBİrstanliğI: solğun rənglər və Əks olunmuş ÖMÜR
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
aradan qaldıracaqdır. O hətta bu önəmli hadisəni qeyd etmək üçün şer də yazmışdı: Səndə günahı var bir müqəssirin, Budur müddəinin ən son xitabı: Əlvida! Əkvida, ey köhnə əsrin, Köhnə əlifbası, cındır kitabı. Müşfiq ziddiyyətli məsələlər barədə də öz səsinin ucaltmaq- dan çəkinmirdi. Məsələn, stalinçilər deyirdi ki, Azərbaycanın milli musiqi alətləri, xüsusilə də 11 simli musiqi aləti olan tar qadağan olun-malıdır. Azərbaycan Kommunist Partiyasının rəhbəri Mir Cə- fər Bağırov tar çalmağı qadağan etdikdə, Azərbaycan ziyalıları dəh- şətə gəldilər. Müşfiqin həyat yoldaşı bu barədə yazır: “Məşhur tarzən Qurban Pirimov bizə gəldi və bu məsələ ilə bağlı kədərli olduğunu bil-dirdi. ‘Bəli, bəli, mən bu barədə eşirmişəm’, deyə Müşfiq dilləndi, ‘Mən buna inana bilmirəm… Xalqı onun sevimli milli musiqi alətindən məhrum etmək, onu sevincdən məhrum edərək əbədi qüssəyə düçar etmək deməkdir. “Müşfiq özünün divardan asılmış tarını götürdü və Qurbandan xahiş elədi ki, onu çalsın. Qurban “Rast” muğamını çalarkən Müşfiq nə isə barəsində fikirləşirdi. Sonra qəflətən onun səsi mu-ğamın musiqisinə qarışdı: Oxu tar, oxu tar! Səni kim unudar? Oxu tar, oxu tar! Müşfiq tarın önəmliliyi barədə uzun bir şer yazaraq onu “Oxu tar, oxu!” adlandırdı. Bu şer nəşr olundu və ictimaiyyətin geniş dəstəyini qazandı. Müşfiq öz istəyinə nail olmuşdu. Tar qadağan olunmadı. Üzeyir Hacıbəyovun “Koroğlu” (1937) operası kimi orkestraya tar aləti əlavə edilən əsərlər yazılmağa başlanıldı. Bəstə-kar Hacı Xanməmmədov tar üçün ayrıca 3 konsert yazmaqla bu işi davam etdirmişdir. MÜŞVİQİN ŞERLƏRİ HƏDƏFDƏ. Lakin rejim Müşfiqin ona qarşı bu müqavimətini və sosial məsələlər barəsində öz fikrini azad surətdə söyləməsini unutmamışdı. Azərbaycan Yazıçılar Ittifaqının görüşlərində və saysız kommunist iclaslarında Müşfiq “şovinist”, və “xırda burjua şairi” adlandırılırdı. Stalin rejimini razı salmağa çalışan bəzi ədiblər Müşfiqə və onun şerlərinə hücuma 141 keçməyə başladılar. Nəticədə isə onun şerləri tənqid edildi və “anti sovet ideyaları” əks etdirdiyi bildirildi. Tezliklə Müşfiqin köhnə dostları və qohumları ondan qaçmağa başladılar. Onlar bilirdilər ki, “anti Sovet şairi” kimi tanınan bir şəxslə yaxın əlaqələrdə olmaq çox təhlükəli idi. Heç kəs onu müdafiə etməyə cürət etmirdi. Onun həyat yoldaşı bu barədə yazırdı: “Yalnız Hökümə Sultanova (tanınmış dövlət xadimi) Müşfiqi iclasda müdafiə etməyə azca səy göstərmiş və demişdi: “Biz Müşfiqi burjua şairi adlandırmaqla özümüzdən ayırmamalıyıq… O həmişə bizimlə olub və olacaq da.” Lakin iclasdakı digər iştirakçılar Müşfiqi müdafiə etmədilər və qorxudan səslərini çıxarmadılar.” Müşfiq bu kobud münasibəti anlaya bilmirdi. Hər kəs bilir- di ki, o sosializm ideyalarına inanır və kommunist partiyasına sa- diqcəsinə xidmət edirdi. Lakin Stalin rejimi kommunizmə sadiq olsa belə mərd və azaddüşüncəli insanları istəmirdi. Stalinçilər düşünürdülər: “Bugün Müşfiq tarı müdafiə etməyə cürət etdi, kim bilir sabah o nə fikirləşəcək və yazacaq?” Müşfiq çox cəsarətli idi və bir çox azərbaycan ziyalılarını qətlə yetirən və sürgünə göndərən hökümətin repressiya aparatından qorxmurdu. 1931-ci ildə o universitet yoldaşı Qəhrəmən Süley- manzadəyə məktub yazır. Bu məktub Bakı Əlyazmalar Institutunun arxivində saxlanılır. Məktubda deyilir: “Əzizim Qəhrəman! Sən məndən öz xatirələrimi albomunda yazmağı xahiş etmişdin. Dostum, bu dünyada heç kəs əbədi deyil. Insan ömrü bir çiçəyin ömründən belə qısadır. Həyatdan sevinc alan, lakin bəlkə də sə- hərisi gün gözlərini həmişəlik yummağa və bütün arzu və ümid- lərindən ayrılmağa məhkum edilən insan da çiçəklər kimi solur və yox olur. Kim bilir bəlkə onun qəbir üzərində otlar bitəcək. Lakin bu ən dəhşətli olan şey deyil. Əbədilik hər bir insanın öz əlindədir. Tarix bir çox ölməz həyatların şahidi olmuşdur. Bütün insanları sevmək mümkündür və hər bir insan digər insanların qəlbində sevgi və gözəllik xatirələri yarada bilər. Mən sənə belə bir tale arzu edirəm, dostum! M. Müşfiq. 27 Noyabr, 1931” PƏRƏSTİŞKARLIQ VƏ AİLƏ HƏYATI. Öz xatirələrində Dilbər bu həssas şairlə ilk dəfə necə tanış olmaları barədə yazır: “Mən ilk dəfə Müşfiqlə Azərbaycan Pedaqoji Universitetinin buraxılış gecəsində tanış oldum. Biz bir-birimizlə söhbət etdik. Bu hadisədən uzum müddət keçdi. 142 “Bir gün mənim rəfiqəm Piraya sirli şəkildə gülərək mənə yaxınlaşdı. ‘Dilbər, heç bilirsən sənə nə gətirmişəm?’ Mən təəcüblə ona baxdım. “Təsəvvür eləyə bilərsən”, deyə o əlavə etdi: “Bir gün küçə ilə gedirdim və qəflətən ailəmizin köhnə dostlarından olan Müşfiqi gördüm. O, mənə yaxınlaşdı və Pedoqoji texnikumdakı təhsilimlə maraqlandı. Biləndə ki, sən də məninlə orada oxuyursan, çox sevin- di. O, cibindən bir məktub çıxardı və onu sənə verməyi xahiş etdi.” “Bir-birinizi çoxdan tanıyırsınız?”, deyə Piraya məndən soruşdu. “Mən cavab vermədim. Məktubu açdım və gördüm ki, o mənim üçün şer yazıb. Şair məni ilk dəfə təsadüfən gördüşdüyümüz gecədən yadında saxlamışdı.” Xatırla, sevgilim, bir axşam çağı, Yandı gözlərimdə eşqin çırağı. Saçlarından ilham aldığım zaman, Saçdı gözlərimi incə bir duman, Nə yüksəyi gördüm, nə də alçağı. “Müşfiqin bu məktubu bizi sonradan birləşdirən bir körpü- yə çevrildi. Mən bizim necə bir-birimizə yaxınlaşmağa başladığımız barədəki önəmsiz xırdalıqlar barədə qəsdən danışmıram. Bunu demək kifayətdir ki, biz tədricən bir-birimizə qarşılıqlı simpatiya hiss etməyə başladıq və bu hiss sonralar sevgiyə çevrildi. Müşfiq Dilbərə bir çox şerlər həsr etdi. Bu cütlük 1931-ci ildə evləndi. Onların uşağı olmadı. 1937-ci ildə Müşfiq “Xalq düşməni” kimi həbs edildi. Bundan bir qədər sonra, 1939-cu ildə o edam edildi. Onun həyat yoldaşı isə yalqız qaldı. O, özlərinin müştərək həyatı barədəki xatirələri uzun illər yazmağa cəsarət etməmişdi. Yalnız Stalinin ölümündən (1953) sonra Müşfiq bəraət almış və Dilbər bu xatirələri yaza bilmişdi. Görünür ki, Müşfiqin həyatının bir çox daha önəmli tərəfləri hələ də açılmamış qalmışdır. Xatirələrinin əvvəlində Dilbər yazır: “Müşfiq o qədər nadir bir insan idi ki, nəinki onunla yaşadığım 7 il ərzində (1931-1937), hətta o həbs olunandan və edam ediləndən sonra onun həyatının mənası barədə düşündüyüm uzun illər ərzində onun həqiqətdə kim oldu- 143 Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|