Son 150 IL ərzində Azərbaycanın neft sənayesi daim inkişaf etmişdir

 
             
 
Qazıma  baltasının  quyu  dibində  səmərəli  işini 
aşağıdakı göstəricilər xarakterizə edirlər: 
a. baltanın quyu dibində işləmə müddəti t
iş
, saat ilə; 
b. qazımanın mexaniki sürəti, V
mex
, m /saat ilə; 
s. bir reysdə baltanın gedişi h, m ilə; 
d.  qaldırıb  endirmə  əməliyyatına  sərf  edilən  vaxt,  t
q.e.
 
saat ilə; 
e.  qazıma  borusunun  qazıma  kəməri  üzərinə  əlavə 
edilməsi t
əl
, saat ilə; 
f. İşlənmiş baltanın yeni balta ilə əvəz edilməsi t
b
, saat 
ilə. 
Mexaniki  sürət  dedikdə  bir  saat  müddətində  təmiz 
qazımaya sərf edilən vaxt başa düşülür 
                      
мех
мех
t
h
V

 
h – baltanın gedişi, m ilə; 
t
mex
 – yalnız təmiz qazımaya sərf edilən vaxt, saat ilə. 
Baltanın quyu dibində işinin tam səmərəliliyini qazımanın 
reys sürəti xarakterizə edir və aşağıdakı kimi təyin edilir: 
                    
тямир
t
t
t
t
h
V
l
qe
mex
r





 
                 t
əl
 = t
köməkçi
 + t
mürəkəb
 + t
qəza
 
Daha dərin təhlil aparmaq lazım olduqda 
1.
 
bir balta üzrə qazımanın reys sürəti və 
2.
 
bütövlükdə  quyu  üzrə  qazımanın  reys  sürəti  təyin 
edilir. 
Aşağıdakı şərtlər daxilində bir misal həll edək:  
Fərz  edək  ki,  quyunun  dərinliyi  4000  m,  tikinti-montaj 
işlərinə  başlanıb  01.03.06,  qazıma  işləri  başlanıb  10.03.06, 
qazıma  işlərinin  qurtarması  və  quyunun    istismara  təhvil 
verilməsi 31.12.06-cı il. Baltaların sayı 78 ədəd təmiz mexaniki 
qazımaya  sərf  edilən  vaxt  t
mex
  =  260  saat,  qaldırıb  endirmə 
əməliyyatına sərf edilən vaxt t
q.e.
=  650  saat,  boş  dayanmalara, 

---

 
             
 
təmir  işlərinə,  boru  əlavə  edilməsinə  və  mürəkkəbləşmələrin 
ləğv edilməsinə sərf edilən ümumi vaxt 90 saat. 
1. Qazımanın tam sürəti (tsikl sürəti) 
              
400
24
30
10
720
4000





tam
V
 m /dəzgah. ay 
2. Qazımanın ümumi (kommersiya) sürəti: 
    
412
97
40000
24
291
720
4000
24
21
9
720
4000
720










n
u
g
aj
о
T
H
V
m
u




  m 
/dəzgah ay 
3. Qazımanın texniki sürəti 
418saat
6894
720
4000
90
6984
720
4000
90
24
291
720
4000
90
24
n
u
9ay21g
720
4000
hs.
m
T
720
H
V
t




















 
4. Bir baltaya düşən qazıma gedişi 
                h
1b 
= 4000 : 78 = 51,3 m. 
5. Qazımanın mexaniki sürəti 
               
4
,
15
260
4000



mex
mex
t
h
V
   m /saat 
6. Qazımanın reys sürəti 
4
1000
4000
90
650
260
4000
.
.









mir
t
b
l
e
q
mex
reys
t
t
t
t
t
h
V
я
я
 m /saat 
 
 
13.1 Balans vaxtı  
 
Quyunun  qazılma  vaxtının  ayrı-ayrı  işlər  üzrə 
paylanması balans vaxtı adlanır. 
Balans  vaxtı  aşağıdakı  iş  növləri  üzrə  diferensasiya 
edilir: 
Məhsuldar vaxt, T
məh.
  
1.
 
Baltanın  bilavasitə  quyudibində  işi  T
b
  (qazıma). 
Buraya:  quyunun  yuyulması  və  quyu  divarının 
genişləndirilməsinə sərf edilən vaxtlar da daxildir. 

---

 
             
 
2.
 
Kompleks  işlərə  sərf  edilən  vaxt.  Buraya:  qazıma 
kəmərinin  qaldırıb  endirilməsinə,  qazıma  kəmərinə 
boru  əlavə  edilməsinə,  baltanın  dəyişdirilməsinə,  sərf 
edilən vaxtlar daxildir. 
T
ki
 = T
qe
 + T
əlavə
 + T
b.d.
 
3.
 
Layların  təcrid  edilməsi  T
q.m.
.Buraya 
qoruyucu 
kəmərlərin  quyuya  endirilməsi  və  onun  sementlənməsi 
(quyunun möhkəmləndirilməsi) daxildir. 
4.
 
Texniki  cəhətdən  vacib  (köməkçi  işlər)  işlərin  görül-
məsinə sərf edilən vaxt T
k
. Buraya quyunun əyriliyinin 
və azimutunun ölçülməsi, elektro və radiometrik ölçmə 
işləri, qazıma şamlarının yığılması və ayrı-ayrı borulara 
ayrılması,  tal  kanatının  dəyişdirilməsi,  quyunun 
istismara  hazırlanması,  quyunun  mənimsənilməsi  və  s. 
daxildir. 
                 
Məhsuldar olmayan vaxt, T
məh.olm
 
1. Boş dayanmalara sərf edilən vaxt                 T
boş d.
 
2. Təmir işlərinə sərf edilən vaxt                      T
təm.
 
3.
 
Qəzaların ləğv edilməsinə sərf edilən vaxt  T
qəza
 
4.
 
Mürəkkəbləşmələrin ləğv edilməsinə sərf edilən vaxt       
T
mür.
 
Yuxarıda  qeyd  edilən  məhsuldar  vaxtlardan  ən  əsası  və 
səmərəlisi  baltanın  bilavasitə  quyu  dibindəki  işidir.  2,  3,  4-cü 
bəndlər  işə  texniki  cəhətdən  vacib  və  köməkçi  xarakterlidir. 
Qazımanın  sürətini  artırmaq  üçün  qazımanın  texnoloji 
prosesini  elə  təşkil  etmək  lazımdır  ki,  öz  xüsusi  çəkisinə  görə 
bilavasitə  baltanın  quyu  dibində  işi  maksimum  olsun. 
Quyuların  müvəffəqiyyətlə  qazılmasını  təmin  edən  əsas 
devizlərdən  biri  olan  «fasiləsiz  və  dayanmalarsız  qazıma»-ğa 
nail  olmaq  lazımdır.  Təcrübə  göstərir  ki,  fasilələr  və  boş 
dayanmalar 
olmayan 
quyular 
mürəkkəbləşmələrsiz  və 
qəzalarsız müvəffəqiyyətlə layihə dərinliyinə çatdırılır. 
 

---