Sovyet tarih yazimi ve kazakistan tariHİNİn meseleleri
Yüklə 4,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
KAZAKİSTAN TARİHİNİN MESELELERİ 199 Sovyet Tarihçiliğinin Tatar Milli Tarih Anlatısına Etkileri Sovyet devletinin ilk yıllarındaki ılımlı politikalar çerçevesinde, Sovyet iktidarı başlangıçta Tatarcı (yani Altın Orda ve Kazan Hanlığı’nı İdil-Ural bölgesi tarihinin merkezine yerleştiren) tarih anlayışına fazla müdahale etmez. Tatar tarihçileri yeni ideolojik koşullara belli ölçüde uyum sağlayarak da olsa kendi milli tarihlerini incelemeye ve nispeten serbest koşullarda yazmaya devam ederler. Fakat çok geçmeden rüzgar farklı yönden esmeye başlar. Stalin’in hakimiyet dizginlerini ele geçirdiği 1920’li yılların sonundan itibaren Sovyet ülkesinde yaşamı çok daha katı ve dar ideolojik kalıplara so- kan köklü bir değişim yaşanır. Buna bağlı olarak Sovyetlerin milletler politikası da yön değiştirir. Ülkenin hayatını bundan böyle “halkların kaynaşması” tabiri ile ifade edilen yaklaşım belirlemeye başlar. Söz konusu kaynaşmayı sağlamak için Rus etnik unsurunu ve Rusçayı merkeze koyan bir politika yürütülür. Tarihçilik alanında bu değişim kendini Rus olmayanlara karşı hoşgörünün kalkması ve Rus milliyet- çiliğine hizmet eden bir tarih anlayışının yerleşmesi şeklinde gösterir. Bu bağlamda Çarlık Rusya’sının geçmişi de daha ılımlı bakış açısıyla yeniden değerlendirilir ve Rus olmayan toplulukların Rus Devletine dâhil olmaları süreci olumlu bir gelişme olarak gösterilmeye başlanır. Kazan Hanlığı’nın Rus Devleti tarafından istila edilmesi de bu bağlamda yeniden yorumlanarak İdil-Ural halklarının Rus kardeşleri ile birlikte sınıfsal düşmanlarına karşı mücadelesi şeklinde tasvir edilir. Tarihçiler bu şablona uymaya zorlanır ve uymayanları kovuşturulur. 387 Özellikle İkinci Dünya Savaşı yıllarında Sovyet halkını savaşta motive etmek için Rus tarihinden kahramanlık öykülerine başvurulur ve bunun sonucu olarak Rus milletini yüceltme eğilimi iyice yerleşir. Bu durum Tatarları doğrudan ilgilendirir, çünkü Rus milliyetçi tarih anlayışında Altın Orda hâkimiyetine karşı mücadele teması merkezi yeri tutmaktadır. Sovyet tarihçiliği bu temayı kendi ideolojik amaçları doğrultusunda kullanarak, Rusya’daki bütün halkların “Tatar-Moğol boyunduruğuna karşı büyük Rus halkı önderliğinde omuz omuza mücadele etmesi” şeklinde yorumlar. 388 Tatarlar açısından Sovyet tarihçiliğinin bu yorumu tuhaf ve sıkıntılı bir durum yaratır. Çünkü Tatarların milli tarih tasavvurlarının merkezinde bulunan Altın Orda devleti, Sovyet tarihçiliği tarafından artık olumsuz bir şekilde tasvir edilmektedir. Sovyet okullarında okutulan tarih ders kitaplarında da Altın Orda’nın Tatar hanları barbar ve zalim sınıfsal 387 Frank, age, s. 181. 388 Sovyet tarihçiliğinin Moğol istilası ve Altın Orda yorumları konusunda bk. Charles J. Halperin, “Soviet Historiography on Russia and the Mongols”, Russian Review, Vol. 41, No. 3 (1982), s. 306-322. SOVYET TARİH YAZIMI VE 200 düşmanlar şeklinde anlatılmaktadır. Bu durumda Tatarların milli tarih anlayışları Sovyet yorumu ile bariz bir şekilde çelişkiye düşer. Sovyet yönetimi bu çelişkiyi gidermek ve Tatar tarihçiliği üzerinde gereken “ayarları” yapmak için çeşitli cephelerden harekete geçer. Bu amacını gerçekleştirmek için Sovyet yönetimi öncelikle kovuş- turmalara ve yasaklara başvurur. Tatarcı tarih yorumu geleneğini devam ettiren aydınlar çeşitli yöntemlerle susturulurken, 389 Altın Orda dönemine ilişkin tüm araştırmalar, folklor çalışmaları dahi yasaklanır. Örneğin, Altın Orda dönemi olaylarının anlatıldığı İdegey destanının sözlü kül- türde korunan varyantlarını toplamak üzere 1930’lu yıllarda başlatılan çalışmalar da bu yasaktan nasibini alır. 1944 yılında SSCB Komünist Partisi İdegey konusunda ve ayrıca bazı tiyatro ve opera eserlerinde Altın Orda dönemine ait rivayetlerin kullanılması sebebiyle Tatar ÖSSC Komünist Partisine sert bir uyarı yapar. Söz konusu eserlerde “gerici, feodal, asalak” Altın Orda devletinin “yüceltilmesi” kınanır. Yayına hazır duruma getirilmiş olan İdegey destanının basımı iptal edilir, konu ile ilişkili bulunan sahne oyunları gösterimden kaldırılır ve bazı romanlar ve hikâyeler yasaklanır. Ayrıca Tatar edebiyatı ders kitaplarının içeriğine de ideolojik müdahaleler yapılır. 390 Sovyetlerin Tatar tarihçiliğine müdahalesinin belki de en ağır ve zarar verici yönünü tarihin tahrifi teşkil eder. 1946 yılında Moskova’da özel olarak toplanan bir etnografya konferansında Tatar halkının etnik kökeni meselesi ele alınır. Sovyet yönetimini memnun edecek şekilde, Kazan Tatarlarının Altın Orda ve Kazan Hanlığı dönemindeki Tatarlarla hiç bir ilgisi bulunmadığı iddia edilir. Toplantıda konuşan Sovyet etnografları, İdil-Ural bölgesi Türk topluluğunun etnik köken bakımından doğrudan İdil Bulgarlarından geldiklerini, sadece dilsel açıdan Kıpçaklaşmış olduklarını ilan ederler. Allen J. Frank’ın dediği gibi, böylece, ironik bir şekilde, Sovyet yönetimi birkaç yıl önce biz- zat kendisi ortadan kaldırmış olduğu “Bulgarlık” tasavvurunu kendi amaçları doğrultusunda tekrar canlandırmış olur. 391 1948 yılında yayınlanan Tatar ÖSSC Tarihi için Malzemeler adlı der- lemede Tatar tarihi yeni baştan yorumlanır. Resmi onay alan bu anlatı bundan sonra okul tarih ders kitapları içeriğinin temelini oluşturacaktır. Tatarların tarihi artık şöyle tasvir edilecektir: “Aslen İdil Bulgarları 389 Dönemin en tanınan ve saygın tarihçilerinden Aziz Gubaydullin, 1938 yılında kurşuna dizilir ve eserleri yasaklanır. 390 Bu konuda bilgi için bk. D. İshakov - İ. İzmaylov, “Aysbergi proşlogo”, Tatarica, 1992, Ka- zan, s. 20-26; Mirkasım Usmanov, “O tragedii eposa i tragediyah lyudskih”, İdegey, Tat. kn. izd-vo, Kazan 1990, s. 247-254. 391 Frank, age, s. 179. Yüklə 4,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|