Sovyet tarih yazimi ve kazakistan tariHİNİn meseleleri
Yüklə 4,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
KAZAKİSTAN TARİHİNİN MESELELERİ 197 milli tarihin kurgulanmaya başladığını görüyoruz. Aynı dönemde (20 yy. başı) İdil-Ural bölgesinde Türkçülük düşüncesinin de yaygınlaştığını söylemek gerekir. İsmail Gaspıralı’nın fikir babası olduğu Türk halklarının dilsel ve kültürel birliği düşüncesi İdil-Ural bölgesi Türkleri arasında da çok taraftar bulmuş ve özellikle Yusuf Akçura Türkçülük düşün- cesinin geliştirilmesi için çok önemli teorik katkılarda da bulunmuştur. 378 20. yy.ın başı Rusya için çok karışık, çok çalkantılı bir dönemdir. İdil-Ural bölgesi de bu dönemde siyasi olaylar bakımından olsun, fikir hareketleri açısından olsun tam bir kaynama halindedir. Bu ortamda Türk-Müslüman topluluğun içinde yukarıda saydığımız bütün kimlik tanımlarının aynı anda sahnede yer aldığını ve birbiriyle rekabet ettiğini görüyoruz. Bir taraftan toplumun belli bir kesimi Bulgarcı yaklaşımı savunmaya devam etmektedir. Bu dönemde tekrar faaliyete geçen Vey- siciler daha da aktif hale gelirler. Diğer taraftan Tatarcılar ile Türkçüler arasında tartışma başlar. 1911-1913 yılları arasında Ang (Bilinç) 379 ve Şura 380 dergileri sayfalarında “Türkoğlu ve Tataroğlu” başlığı altında bir tartışma yürütülür. “Türkoğlu” tarafını tutanlar genel Türk birliği- ni savunurken, Tatarcılar “millet” kavramı üzerinde durarak ayrı ayrı Türk milletlerinin ve bunlar arasında “Tatar” milletinin varlığından söz ederler. Bununla birlikte Ang dergisinin bu milletin adını “Türk-Tatar” olarak tanımlamayı tercih etmesi dikkat çeker. 381 1917 Şubat Devriminden sonra İdil-Ural bölgesinde bir Türk devleti kurma teşebbüsü yapılır. İdil-Ural Devleti olarak adlandırılması planla- nan bu siyasi oluşumu vücuda getirmek üzere çalışmalar yürütülürken konuyla ilgili belgelerde Türkçüleri ve Tatarcıları barıştırma amacıyla “Türk-Tatar” tabiri kullanılır. 20 Kasım 1917’de Ufa şehrinde toplanan Türk-Tatar Millet Meclisi tarafından alınan bazı kararlarda “Başkurtluk, Tatarlık, Tipterlik gibi Türk-Tatar milletinin tek vücut olarak teşkilatlan- masına zarar getiren kabile sürtüşmeleri” kınanır. 382 378 Yusuf Akçura’nın hayatı ve eserleri hakkında bk. François Georgeon, Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri: Yusuf Akçura (1876-1935), 3. Basım, Alev Er (çev.), Yurt Yay., İstanbul 1999; R. F. Muhammetdinov, Zarojdeniye i evolyutsiya tyurkizma, Zaman, Kazan 1996, s. 43-84. 379 1912-1918 yılları arasında Kazan’da iki haftada bir çıkan dergi. Bilim, edebiyat, siyaset, toplum, kültür ve sanat üzerine yazılar içermiş, dönemin saygın ve popüler dergilerinden biri olarak görülmüştür. 380 1908-1918 yılları arasında Orenburg’ta Vakit gazetesinin eki olarak iki haftada bir çıkan dergi. 381 İ. Tagirov, Oçerki istorii Tatarstana i tatarskogo naroda (XX vek), Tat. knij. izd-vo, Kazan 1999, s. 25. 382 Nadir Devlet, 1917 Ekim İhtilali ve Türk-Tatar Millet Meclisi, Ötüken Yay., İstanbul 1998, s. 216-217. SOVYET TARİH YAZIMI VE 198 İdil-Ural Bölgesindeki Kimlik Süreçlerinde Sovyet Faktörünün Etkisi Çok kritik gelişmelerin yaşandığı bu dönemde Bolşevik Devrimi gerçekleşir ve tarih sahnesine Sovyetler çıkar. Bilindiği üzere, Sovyet iktidarı kendisine taraftar toplamak için Rus olmayan halklar konusunda ilk başta nispeten ılımlı ve taviz veren bir tutum sergilemiştir. Sovyet devletinin başlangıç dönemindeki (1920’li yıllar) bu ılımlı ortamda Rus olmayan halkların tarih çalışmaları nispeten serbest bir şekilde geliş- me fırsatı bulur. İdil-Ural bölgesi Türk aydınları da Mercani’den miras aldıkları Tatarcı görüşü geliştirmeye devam ederler. Zaten bu dönemde Sovyet tarihçiliği Çarlık Rusya’sının sömürgeci geçmişini kınayan bir tutum içinde olduğu için Rus olmayan aydınların milli tarih görüşleri ile büyük ölçüde uyumlu bir içeriğe sahip olur. 383 Bununla birlikte Sovyet iktidarı kendi ideolojisine uygun ayarlamaları yapmakta da gecikmez. Örneğin, Bulgarcılık taraftarı olan Veysiciler hareketi Sovyetler tarafından kovuşturulur, çünkü bu hareket din teme- line dayanmaktadır ve ateizm görüşünü savunan Sovyet rejiminde dine yer yoktur. 384 Aynı şekilde Türkçülük ülküsüne de yasak getirilir, çünkü Sovyet idaresi Türk halkları birliği düşüncesinden haz etmemektedir, bu yüzden Türkçüler “Panturanist” olarak yaftalanır ve kovuşturulurlar. 385 1920 yılında Tatar Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulur. Böylece İdil-Ural bölgesinde Müslümanlık, Bulgarlık, Tatarlık, Türklük kavramları etrafında gelişen milli kimlik arayışını Sovyet hükümeti zo- raki bir şekilde noktalamış olur ve bölgedeki Türk halkının etnik adını “Tatar” olarak kesinleştirir. Çarlık döneminden farklı olarak “Tatar” adı Sovyet coğrafyasında sadece Kazan, Astrahan, Kırım ve Sibirya Tatarları için kullanılır. 386 Etnik ad konusunda bu şekilde nokta konulmuşken, Tatarların geç- mişinin nasıl yorumlanacağı hususunda Sovyet döneminde bir takım gelgitler yaşanır. Sovyet politikalarındaki değişikliklere ve tarih yazıcı- lığındaki gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan bu durumlar neticesinde Tatar kimliği çeşitli dönüşümlerden geçer. 383 Bu konuda bk. Frank, age, s. 179-181; Gibatdinov, age, s. 38. 384 “Vaisovskoye dvijeniye”, Tatarskaya entsiklopediya, s. 519. 385 R. F. Muhametdinov, Zarojdeniye i evolyutsiya tyurkizma, Zaman, Kazan 1996, s. 165. 386 “Astrahanskiye tatarı”, “Krımskiye tatarı”, “Sibirskiye tatarı”, Tatarskiy entsiklopediçes- kiy slovar, s. 45; 301; 516. İkinci Dünya Savaşı sırasında bu listeden Kırım Tatarları silinecektir. 1944 yılında Nazilerle işbirliği suçlamasıyla topyekûn sürgün edilen Kırım Tatarları sonraki nüfus sayımlarında Kazan Tatarlarının içinde sayılmaya başlarlar, böylece onların ayrı bir halk olarak varlığına son verilmiş, ayrıca etnik taleplerinin önüne geçilmiş olur. Yüklə 4,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|