Söz varliğI
Yüklə 288,84 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Turkish Studies
“Eksik” Bir Âşık: Leylâ 11
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/7 Fall 2009
yararlanmıĢtır. Bir taraftan toplumun kadın üzerindeki baskısını vurgulayarak yaĢananların okuyucu üzerinde gerçeklik izlenimi uyandırmasını sağlamıĢ, diğer taraftan da hakikate ulaĢabilme konusunda insanların büyük bir çoğunluğu için geçerli olan “isti c dâd
eksikliği”ni, “kadın” cinsiyetinde olmakla iliĢkilendirerek Leylâ‟nın hakikate ulaĢamayan taraf olması için gerekli olan gerekçeyi okuyucuya sunmuĢtur: Leylâ, hakikate ulaĢabilme potansiyeline sahip değildir. Çünkü o “kadın”dır. BaĢka bir ifadeyle “eksik”tir. Ancak eserde söz konusu edilen “eksiklik”, dünyevî hayatla ilgili olan bir “eksiklik” değil, hakikate ulaĢabilmeyi sağlayacak olan “isti c dâd”ın
eksikliğidir. Böylece Fuzûlî, toplumsal algıyı ve tasavvufi düĢünceyi bir potanın içinde eriterek eserine yansıtmayı, oldukça baĢarılı bir Ģekilde gerçekleĢtirmiĢtir. Leylâ‟nın aĢkını inkâr etmeyi tercih etmesi neticesinde yaĢanılan ayrılık, yüzeysel bir bakıĢ açısıyla olumsuz bir durum gibi görünse de aslında Mecnûn‟un bir değiĢim ve olgunlaĢma süreci yaĢamasına hizmet edecektir. Çünkü bu ayrılık, Mecnûn‟u Leylâ‟nın beĢerî varlığından uzaklaĢtıracak ve bu da Leylâ‟nın, onun iç dünyasında idealize edilmiĢ bir sevgili olarak yer edinmesini sağlayacaktır. Bunun sonucu olarak da Leylâ‟ya duyulan aĢk, boyut değiĢtirerek ilahî bir aĢka dönüĢecektir. Aksi hâlde ise Mecnûn, beĢerî aĢkta takılıp kalacak ve hakikate ulaĢması mümkün olmayacaktır. Bütün bunlar da Fuzûlî‟nin, olay örgüsünü Mecnûn‟un beĢeri aĢktan ilahî aĢka yükselmesine ortam sağlayacak Ģekilde kurguladığını ve Leylâ‟yı da buna vasıta yaptığını göstermektedir. Ortaya çıkaracağı sonuç bakımından Mecnûn için olumlu bir değer taĢıyan ayrılık, sebebi (melâmet) bakımından ise Leylâ‟nın ilahî aĢka yükselmesini engelleyeceği için olumsuz bir değerdedir. Bütün bunların temelinde yatan esas faktör ise “sosyal baskı”dır. Dolayısıyla da Fuzûlî‟nin “sosyal baskı”yı olay örgüsüne dâhil etmek suretiyle Leylâ ve Mecnûn‟un yollarını ayırarak iki Ģeyi aynı anda ifade etme fırsatı yaratmayı hedeflemiĢ olduğunu söyleyebiliriz: 1. BeĢerî aĢkın ilahî aĢka dönüĢebilmesi için, “vasıta” fonksiyonunda olan beĢerî sevgilinin aradan çekilmesi gerektiğini anlatmak. 2. Melâmet korkusunun, insanın hakikate ulaĢabilmesi yolunda en büyük engellerden birini teĢkil ettiğini ve söz konusu engelin, insanın “kendisi”nden kaynaklandığını vurgulamak. Bu nedenle de sosyal baskının gündeme getirilmesi, olayların geliĢimi bakımından bir “düğüm noktası” olma niteliği taĢımaktadır.
12 Ayşegül AKDEMİR
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/7 Fall 2009
Ayrılığın Mecnûn için ortaya çıkardığı diğer bir olumlu sonuç ise ona, hakikate ulaĢma yolunda gerekli olan “yalnızlık” ortamını sağlamıĢ olmasıdır. Zira ayrılığın gündeme gelmesiyle beraber Mecnûn, kendini çöllere vurur ve toplumdan soyutlanmıĢ bir Ģekilde yaĢamaya baĢlar. Böylece o, çöldeki “yalnızlık” ortamının içinde ve onun sayesinde hakikate ulaĢır. Yalnızlık, hakikate ulaĢmak isteyen insan için gereklidir, çünkü sosyal hayatın sınırlayıcı kuralları içinde kalarak bu hayata uyum sağlamaya çalıĢmak, insanı manevî doğumun gerçekleĢebilmesi için gerekli olan yoğunlaĢmadan alıkoymaktadır. Bu nedenle de sosyal hayat, insanın hakikate ulaĢabilmesinin önündeki en büyük engellerden birini teĢkil etmektedir: “Olağan hayatın bilinçaltı mücadeleleri, kiĢinin geliĢme göstermesi gereken bir dönemde, çoğunlukla ona engel olur. Ġstenmeyen toplumsal güçler, onun yanlıĢ değerler edinmesine ve dolayısıyla yanlıĢ ilgiler geliĢtirmesine sebep olur. Böylece kiĢi, gerçek benliğinden uzaklaĢtırılır (yabancılaĢma) ve geliĢim sürecinden (yeniden doğma süreci) mahrum bırakılır” (Arasteh 2007, 34). Dolayısıyla da içinde bulunduğu maddî âlem ile ulaĢmak istediği manevî âlem arasında bir eĢikte, orta noktada bulunan insan, bir tercih yapmak zorundadır. Bu aĢamadaki insanın önünde iki seçenek vardır. Ya sosyal hayatın içinde kalıp bu hayatın manevî yolculuğu gerçekleĢtirmeye imkân tanımayan kuralları dâhilinde yaĢamaya devam ederek manevî doğumdan mahrum kalacak ya da bir süreliğine sosyal hayatın ve onun kurallarının dıĢına çıkarak manevî doğumunu gerçekleĢtirecek ve sonrasında sosyal hayatın içine tekrar dönecektir. Bu nedenle de manevî doğumunu gerçekleĢtirmek isteyen insanın, geçici bir süre bu kuralların dıĢına çıkması zorunludur. “Deli olmayınca veli olunmaz” (Gölpınarlı 2004, 84) Ģeklindeki atasözü de bir bakıma bu gerçeğe iĢaret etmektedir. “Leylâ vü Mecnûn”da bu yollardan ikincisini tercih eden kiĢi, Mecnûn‟dur. O, aĢkının sosyal baskı sebebiyle sekteye uğramasından sonra, evini terk ederek çöllere düĢer ve bu suretle de sosyal yaĢamdan uzaklaĢır. Böylece toplum kurallarının onun için bir önemi kalmaz. Onda ne melâmet korkusu ne de aĢkını gizleme gayreti vardır. Bu da Mecnûn‟un beĢerî boyutta baĢlayan aĢkının, daha derunî bir boyuta geçmesini ve bu suretle de hakikate ulaĢmasını sağlar. Mecnûn, sosyal kuralların dıĢına çıktığı için, halkın nazarında “deli”dir. Fakat onun bu durumu, sadece sosyal kurallar ölçüt olarak alındığında “delilik” olarak nitelendirilebilir. Gerçekte ise o, en yüksek idrak seviyesine ulaĢmıĢ bir kiĢidir. Bu da ancak toplum kurallarının dıĢına çıkmasıyla mümkün olabilmiĢtir. Bütün bunlara kapı aralayan Ģey ise beĢerî sevgiliden ayrılmak olmuĢtur. Dolayısıyla Yüklə 288,84 Kb. Dostları ilə paylaş:
|