80
sürətilə əlim havaya qalxdı və sillənin cingiltili səsi dəhlizdə
uğultulu əks-səda verdi. Heç kim, özüm də nəyisə başa düş-
məyə macal tapmamış.
- Mən sizə nifrət edirəm. Bilirsiniz nəyə görə, - astaca pıçıl-
dadım.
Başa düşürdüm ki, bu sondur. Həmin saniyədə mənim hələ
başlanmamış karyeramın üstündən xətt çəkildi. Onun ağırlığı
üstümə çökdü və elə bir hiss vardı ki, sanki məni ayaqlayıblar.
Bədənim sanki boşaldı, elə bil həcmi dəyişdi, ayrıldı və başqa
həyatla yaşamağa başladı. Bu bədən birtəhər yolu keçdi, trolley-
busa çatdı. Beynimdə isə ancaq döyəclənirdi: “Ola bilməz, ola
bilməz, ola bilməz”.
Başa düşmürdüm ki, necə bu dahi, əfsanəvi insan məndən –
məktəbi yenicə bitirmiş uşaqdan, sadəlövh qızdan belə xırda qisas
ala bilər. “Ola bilməz” – demək olar ki, hündürdən hönkürdüm.
Trolleybusda gedən insanlar heyrətlə mənə tərəf döndülər.
İki dəqiqədən sonra dayanacaq idi. Mən trolleybusdan düşdüm
və uzun müddət piyada getdim.
Həyatımda ilk dəfə olaraq heç nə haqqında düşünmürdüm.
Başımda da bədənimdəki kimi boşluq vardı. Mən yola baxma-
dan gedirdim. Çox getdim. Yolun kənarı ilə gedirdim, hansısa
maşınlar dayanır, hansısa insanlar məni mənzil başına çatdır-
mağı təklif edirdilər. Amma mənim üzümdəki ifadəni görən
kimi, çox tez sürüb gedirdilər.
Mən parklardan, məktəb həyətlərindən, mikrorayonlardan,
binaların qarşısında əyləşmiş qarıların yanından keçib getdim.
Çay boyunca, körpülərdən, dəmiryol keçidlərindən keçdim. Mən
şəhəri tanımadan gedirdim. Məni ancaq qaranlıq dayandırdı.
Gördüm ki, Çistoprudnıy bulvarında öz alaqapımızın qar-
şısında dayanmışam. Mərtəbəmizə qalxdım, qapını açıb, otağı-
ma girdim və elə paltarlı-paltarlı çarpayıma yıxıldım. Ancaq
yay ayaqqabılarımı çıxartdım.
Mən demək olar ki, iki sutka yatdım. Hərdən yuxudan dur-
duqda, gözümü açmadan su içir və yenidən yuxuya gedirdim.
Bu sanki letargiya yuxusu idi. Mən nə ona kimi, nə də ondan
sonra belə yatmışam.
Yalnız cümə axşamı gecəsi şüurum real dünyaya qayıtdı.
81
Gecə yarısı mehmanxana nömrəsinə rejissorun yanına
məşq etməyə gedəndə necə sadəlövh imişəm
Baxış isə çərşənbə axşamı olmuşdu.
Mən ümumi dəhlizə çıxdım. O vaxt kommunal mənzildə iki
otaq kirayə tutmuşdum. Məni gördükdə qonşum qorxdu və
əlini yellədi:
- İlahi, Nina?! Biz elə bilirdik ki, sən çəkilişə getmisən. Biz
hamımız sənin qapını döyürdük. Sənə “Mosfilm”dən zəng
edirdilər. Budur, mən telefonu yazmışam.
Nə olsun ki, zəng ediblər? Çaydanı yenicə qoymuşdum ki,
telefon zəng etdi.
- Gəl, yəqin sənədir! Sevinəcəklər, - qonşu gülümsədi.
- Mən yemək istəyirəm, - dedim.
- Mən dedim axı, - səni. Evdədir, evdədir, indi gəlir! – Qon-
şu eyni zamanda həm mənimlə, həm də telefondakı adamla
danışırdı. – Ninoçka, dəstəyi götür. Orada necə sevindilər.
Mən ayaqlarımı güclə sürüyərək, giriş qapısının yaxınlığın-
da asılmış telefonun yanına sürünə-sürünə getdim.
- Bəli? Kimdir?
- Nina, qulaq as – zəif, naməlum qadın səsi söylədi. – Biz
hamımız burada birtəhər olmuşuq. Biz sənə zəng edirdik. Qu-
laq as, afərin sənə. Biz elə edə bilmədik. Sən bizim hamımızın
qisasını aldın.
Mən dəstəyi asdım və həvəssiz düşündüm: “Amma Tanrı
doğrudan da mənim istəyimi yerinə yetirdi”.
83
GENERAL XLUDOV VƏ FARS QIZI
Elə görüşlər olur ki, insanın ən mühüm məsələlər haqda
təsəvvürlərini dəyişir. Sən kim olmalısan, necə olmalısan və
bu həyatda nə etməlisən? Bu sualları cavablandıran görüşün
baş verəcəyi meridianı əvvəlcədən hesablamaq mümkün
deyil. Amma yer kürəsi sanki bu anda sənin taleyinə doğru
fırlanmaqdadır.
Mənim həyatımda belə bir görüş Vladislav Dvorjetski ilə
olub.
Əminəm ki, Mixail Bulqakovun “Qaçış” pyesi əsasında
çəkilmiş filmə baxmayan yoxdur. Və bu filmin tamaşaçısı
adamları edam edən general rolunu oynayan Dvorjetski-
ni heç vaxt unuda bilməz. Biz bu filmə o qədər baxmışdıq
ki. “Qırmızı”ların ölkəsinə uduzan və tapdalanan “ağ”lar
haqqında bütün təsəvvürləri alt-üst edən zadəgan Xludov
soxulur. O, öz ölkəsinin elə bir dramının, faciəsinin daşı-
yıcısıdır ki, uzun-uzadı şərhlərə ehtiyac yoxdur. Hündür,
arıq qamətli, çuxura düşmüş, az qala sifətinin yarısı boyda
olan gözlər. İnsanın bu adama necə rəhmi gəlməyə bilər? Və
heç kimi onun ekranda “qırmızı”ların, yəni “bizimki”lərin
qanını tökməsi, tamamilə başqa, düşmən düşərgəsindən ol-
ması narahat etmirdi. Biz o vaxt məhz Xludovun sayəsində
valideynlərimizin öz valideynlərilə pıçıltı ilə müzakirə et-
dikləri faciədən xəbər tutduq.
İstər “Müqəddəs Lukanın qayıdışı”, istər “Solyaris”,
istərsə də “Sannikovun torpağı” olsun, ya da hər hansı bir
başqa film – Dvorjetskinin həmin filmdə görünməsi onu ha-
disəyə çevirirdi. Elə onun özü də bir hadisə idi.
Omskda mama həkimi işləyib. Sonra isə elə oradaca uşaq
teatrında. Daha sonra paytaxta gəlib və çətinliklə Moskvaya
öyrəşib. Çox filmlərə çəkilsə də, nə mənzili, nə də pulu var-
dı. Uşaqlarını, əsl ailə dramını qoyub gəlmişdi və bu barədə
danışmağı sevmirdi. Onusa sevirdilər. Qadınları cəlb etmək
84
üçün yaramayan xarici görünüşü, dazlaşmış kəlləsi, solğun
rəngi, xəstəhal arıqlığı ilə o, heç kəsi məftun etməyə çalış-
masa da. Lakin yer kürəsinin quru hissəsinin altıda birini
tutan SSRİ adlı ölkənin qadınları ona heyran idilər.
O cəmi 39 yaşında dünyanı tərk etdi. Onun ölümündən
cəmi il yarım əvvəl qarşılaşdıq. O vaxt onun cəmi 37 yaşı
olsa da, çox qoca görünürdü. Qoca demək azdır! Dazbaş,
qədim allah Savaof! Mənim o zaman çəkildiyim film “Uzaq
meridianda görüş” adlanırdı. Çəkilişlər Moskva yaxınlığın-
da, Çernoqolovkada keçirilirdi. Məhz orada Vladislav Vats-
lavoviç mənim qapımı döyən tale oldu.
Amma hər şey barədə ardıcıllıqla.
“Çili epopeyam” kədərli sonluqla başa çatsa da,
“Mosfilm”də məni “xarici qız”, “özgə planetdən gələn”
ampluasında görürdülər. 1976-cı ildə “Belarusfilm” studiyası
Mitçell Uilsonun romanı əsasında “Uzaq meridianda görüş”
teleserialını çəkəndə məni amerikalı Evelin roluna təsdiq
etdilər.
Sovet İttifaqında Uilson tərəqqipərvər müəllif kimi qə-
bul edilirdi. O, 1975-ci il Helsinki sazişlərinin ruhuna uy-
ğun olaraq Amerika və sovet nüvə alimlərini düşmən kimi
deyil, həmkar kimi göstərirdi. Bəsit və o qədər də maraq-
lı olmayan romanın süjeti əsasında yazılmış ssenaridə so-
vet-Amerika əməkdaşlığına böyük yer verilmişdi. Fizik Ni-
kols Rennet SSRİ-yə gəlir. Burada onu bir sıra ciddi elmi,
həm də əxlaqi problemlərin həlli, başlıcası isə qarşılaşacağı
böyük məhəbbəti gözləyir. Sovet kinosunda ilk dəfə olaraq
müasir amerikalı obrazı bu qədər humanist və müsbət idi.
Filmdə Vasili Lanovoy, Janna Bolotova oynayırdılar,
Rennet roluna isə Vladislav Dvorjetski dəvət olunmuşdu.
Bu təsadüf deyildi. Uilson öz qəhrəmanını belə təsvir edir-
di: “O, öz hesablamalarından ayrılanda və stulun arxasına
söykənəndə, onun arıq və üzgün siması elə ciddiliklə nəfəs
alır, elə qəm və ağrı ilə dolu olurdu ki, sanki, o, gülüm-
səməyi bacarmır. Lakin elə ki, gülürdü, bu heyrətamiz gü-
lüşdə kədərin bütün izləri itir və o, nadinc oğlan uşağına
oxşayırdı”.
Dostları ilə paylaş: |