106
- Gələrik, - vəd etdim.
Əlbəttə, biz tamaşaya getdik. Mən və gələcək həyat yolda-
şım. Biz Vladislav Vatslavoviçi gələcək toyumuza dəvət et-
dik. Mən xoşbəxt idim ki, onlar tanış olublar – mənim sevimli
Alyoşam və bir neçə gün ərzində mənə əziz olan insan. Mə-
nim Dvorjetskiyə olan hisslərim çoxtəbəqəli idi.
Mən bizim açıq söhbətimizdən sonra çox tez yetkinləşdim.
Biz aktyor həyatı və aktyor aləmi haqqında çox danışırdıq.
Mən ona “Çili üzərində gecə”nin başıbəlalı çəkilişlərindən
danışırdım, o, isə Floberdən sitat gətirirdi: “Heç vaxt pərəstiş
etdiklərinizə yaxınlaşmayın – onların bütün zərləri barmaq-
larınızda qalacaq”.
- Bembi, bil ki, bir çox “dahilər” – kifayət qədər xırda və qi-
sasçı adamcıqlardır. Ümumiyyətlə, bizim peşəmiz vicdansız
və alçaq peşədir.
Ondan qaç, qurtul.
- Necə yəni? Siz kədərlisiniz, ona görə belə deyirsiniz.
Nəyə görə alçaq? – Bu, incəsənətdir! İnsanlara yaşamağa
kömək edən, güc və qüvvə, ilham verən, qəlbini genişlən-
dirən yüksək incəsənət...
- Hə, hə, - o, mənim ehtiraslı monoloqumu yarıda kəsdi. –
Qaç, Bembi, bu aləmdən get. Sən bacarmazsan.
- Siz demək istəyirsiniz ki, mən istedadsızam? Mənim
müəllimlərim səhv ediblər? –Hiddətdən, inciklikdən az qala
hönkürəcəkdim.
- Əlbəttə, yox, səfeh. İstedadlısan sən, istedadlısan. Amma
istedadın çox fərdidir. Başa düş, aktyorlar çox asılı insanlar-
dır. Onlar rejissorlardan, onların arvadları və məşuqələrin-
dən, rəhbərliyin zövq və şıltaqlıqlarından asılıdırlar. Əgər
tanınmış aktyor deyilsənsə, hətta aktyorlar üzrə assistentdən
də. Çünki o, sənin fotoşəklini aktyor şöbəsindən tapmaya
bilər. Onlar, xüsusilə aktrisalar operator və işıqçılardan da
asılıdırlar. Elə çəkə bilərlər ki, özün-özündən utanarsan. Həm
də başqasının sözlərini söyləmək öz nitqini inkişaf etdirmir.
Hə, aktyora heç fikirləşmək də o qədər lazım deyil. Bu artıq
rejissorun vəzifəsidir.
Taleyin Dvorjetskinin faciəvi şəxsiyyətini mənim həyatıma
buraxdığı qısa müddət ərzində, o, mənə çox şey danışdı. La-
107
kin onun şəxsiyyətinin və aktyor aləmini tərk etmək haqqın-
da çağırışının təsiri çox boyük oldu. Demək olar ki, onun söy-
lədiyi kimi baş verdi.
Mən kinodan getdim, o, isə həyatdan.
* * *
P.S. Onda, Çernoqolovkada, qarlı noyabrda o, hər halda
infarkt keçirmişdi və mən bunun səssiz şahidi olmuşdum.
O vaxt ölmədi. Amma ölüm başı üzərindən asılmışdı.
Ölüm onu il yarımdan sonra apardı. Həmin il yarım mənim
ailə həyatı təcrübəmin zənginləşməsi dövrü oldu. Mən kino
və dostlarımı unudaraq, məmnuniyyətlə özümü bu həyata
həsr etmişdim, çünki bizim qızımız Daşa doğulmuşdu. Sonra
isə biz xarici ezamiyyətə getdik. Bir neçə il sonra qayıtdıq-
da isə aptekdə təsadüfən görüşdüyüm tanışımdan öyrəndim
ki, Dvorjetski çoxdan həyatda yoxdur. Ölüm onu qastrolda,
deyəsən Qomeldə yaxalamışdı. O, həmişəki kimi, uşaqları,
qadınları, həyatı boyu sahiblənə bilmədiyi evi üçün pul qa-
zanırdı.
Danışırdılar ki, onu uzanmış vəziyyətdə deyil, masa arxa-
sında oturmuş halda tapıblar. O, başını kitabların və nə isə
yazdığı dəftərin üstünə qoyduğundan, içəri girənlər elə bi-
liblər ki, o, yuxuya gedib. Görünür, o vaxt mənim xoşbəxt tə-
sadüf üzündən yanında olduğum və xilasedici nitroqliserini
verdiyim
uzaq gündəki kimi, ölüm ona qəfildən yaxınlaşıb.
Onda mən dayanıb, nəfəsinə qulaq asaraq onu həyat üçün
qorumuşdum. Görünür, tanrıya onu saxlamaq lazım imiş. O
vaxt o, oğlunun Moskvaya gəlişini gözləyirdi və tanrı mənim
şəxsimdə qoruyucu mələk göndərmişdi.
İl yarım sonra Qomeldə isə onun yanında heç kəs olmayıb.
Meyitin yarılması göstərdi ki, həmin sonuncu və məşum
üçüncü infarkta kimi olan iki infarktı o, ayaq üstündə keçirib.
Onların izi yeni idi və hələ axıra kimi sağalmamışdı.
Mən hətta ağlamadım. Bu xəbəri alınca mən sadəcə olaraq
bir müddət tərpənə bilmədim. Mən əvvəllər eşitmişdim ki,
insanlar bəzən yerində donur və əlləri, ayaqları sözlərinə qu-
laq asmır. Həmin gün, aptekin pillələrində mən bunu özüm
yaşadım. Mən sadəcə olaraq çöməldim və anladım ki, nə