Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

Başaratı  bağlamax  (f.)  -   özünii  itirroək.  -   Onım  başaraü 
bağlanıf elə bil.
Başaltı  (is.) -  evin üstünə atılan ağaclarm calaqlanan yeriərinm 
altrna qoyulan ağac, -  Damm dirəyi başaltınm al'una vnralur.
Başaratlı  (sif.)  -  bacanqiı,  düşüncəli.  -   Başaratdı  uşax  özünü 
hər yerdə dolandırır.
1.  Baş-dyax  (z.)  -   tərs.  -   Oiaxdakı  qaravatdan  baş-əyax 
qoyuflar, pis görünür.
2.  Baş-əyax  (i.)  -   kəlləpaça.  -   Qounun  baş-əyağını  təndırdə 
bişirillər.
3.  Baş-əyax  (is.)  -   taxıhn  sünbülü.  -Piçilmiş  yerdən  uşaxlar 
başax (baş-əyax)  yığdılar.
Raşqäxıncı  (is.)  -   ayıblı  bir  işi  olan  adamm  eybini  üzünə 
vurmaq.  Ailah heş kimi başıqaxışdı  eləməsin,  el içində.
Başşağı  (z.) -  baş aşağı. -  Başşağı piçin eləırıəx' çox  çətindi
Başyoldaşı  (is.)  -   həyat  yoldaşı.  -   Ağəmməd  kişinin 
başyoldaşı çoxdan rəhmətə gedif.
Batarğı  (is.)  -   borc  verilən  pul.  -   Borş  verilən  pulu  çox  adam 
alammır,  ona görə də o pula batarğı dellər.
Uyğur,  başqurd,  noqay,  qazax,  qaraqalpaq  və  türkmərı 
dillərində göstərilən mənada işləııməkdədir.
Batdax  (s.)  -   bataqh  yer.  -   Sürüyii  batdağa  apaxmaginən, 
qounnar batar qalar orda.
1. Batrnan  (is.) -   14 girvənkə olan  çəki  ölüsü.  -  Ərişiə kcsməx' 
üçün 5 batman unun xamınm hazırradılar.
2. Batman  ('is.) -  ağımx. -  Batmanmt nə sahfsan atm üstiinə.
Baval (is.) -  suç, giinah.  -  Mən baval yuanunamheş vaxt.
Bayaz  (is.)  -   kiçik  ölçüdə  dini  kitab.  -   Babamnan  bir  bayaz
qahf, verdix' molluya.
Bayramlaşmax  (f)  -   Novruz  bavıamı,  Qurbanlıq,  Orucluq  və 
s. günlərdə qohum-qələbə ilə görüşmək.
Bayramçalıx  (is.)  -   bayram  payı,  hədiyyə.  -   Bıbim  bizə 
bayramçahx gətimişdi.
Bay  etməx'  (f.)  -   yantmamaq.  Kinayə  ilə  deyilir:  -  Yaxşıcana 
bizi bay etdi, bu bajoğlu.
M .Kaşqar'ınm  “Divan’>mda  da  həmin  söz,  həmin  mənada 
işlədilmişdir (IV.79).
Bay olmax  (f.) -  yantmamaq.  -  Bu oğlum bizi yaxşıca bay etdi 
(vəni vantmadı).
Bazhurut  (is.)  -   boy-buxun.  -   Əyə  o  heş  bazburutunnan  da 
utanmır.
Bazdamac  (is.)  -   doğrama.  -   Qatıq  və  südə  çörəyi  doğruyuf 
'bazdamac edillər.
“Kitabi-Dədə 
Qorqud”da 
göstərilən 
semantik 
mənada 
isbnmişdir:  Əlin  vüzüıı  yumadan  toquz  bazlamac  ilən  bir  küvlək 
yoğurd gəvəzlər (12.33).
Bav gəlm əx' (f.)  -   qalib  gəlməx.  -   Güləşmədə Navnzm  nəvəsi 
bav gəidi.
Becid (z.) -  tez,  cəld.  -  Bu basınxda becid olmax yaxşıdır.
Bedafa  (sif)  -  nahaq. -  Bedafa yerə xərş tökmə bura, burda ev 
tikihnəz.
Beddam  (is.)  -   biabır,  rüsvav.  -   Qonaxlann  yanında  Murtuz 
kişi beddam oldu.
Beçsrə  (sif.)  -   bikarə,  yazıx  -   Beçərə  uşax  böün  pazı 
yığmaxdan  laf yoruluf əldən düşüf.
1.  Bckara  (sif.)  -pis,  əhəmiyyətsiz.  -Bekara  adam  heç  kəsə 
xeyir verməz.
2.  Bekara  (s.)  -b ir  az,  bir  qədər.  -   Tükannan  bekara  şəkər 
almışdım,  o  da çox boşuydu, elə ağzmda o sät əriyir.
Ağbaba folklorunda belə bir deyim də var:
Ay  bekara, bekara,
Bekanya nə çara.
Ət qoxanda duz çara,
Duz qoxanda nə çara?
Beh-bazar  (is.)  -   etibar.  -  Dayımm  da  heş  beh-bezan  yoxdu, 
bibimi heş yoxlamır.
Beləlix nən  (m.s.)  -   beləliklə.  -   Beləlix'nən,  Nəbinin  qoixoz 
işinnən həmməşə zəhJəsi gedərdi.

---

Belbağı  (is.)  -   Qız  gəlin  köçərkən  qardaşı  tsrəfindən  belinə 
bağlanan  qıyıq  (lent).  -   Gəiin  köçən  qızın  belbağmı  qardaşı  olmasa, 
əmisioğlu bağlıyar.
Beşikkəsmə//beşikkərtmə  (is.)  — kiçik  yaşlanndan  qızia  oğlanı 
bir-birinə  nişanlamaq.  -Beşikkəsm ə  etdilər  kiıı,  qohumlux  daha  da 
möhkəm olsun.
Beşüyür (sif.) -  bişüur. -  Beşüyür uşax heç olmasa yaxşıdı.
Betcə  (qoşma)  -kim i.  -  Səhərdən gələn  betcə xanamn  yanmda 
oturdu,  bir də şər qavışanda qaxdı.
Beyinsiz  (sif.)  -   düşüncəsiz,  ağılsız.  -   İndilərdə  beyinsiz 
adamlann sayı çoxalıf.
Beydaly/peydah  (is.)  — peyda.  -   Çaırda  bir  cürə  quş  beydah 
oluf bilix'ləri ap an f  uçur.
Beybec  (sif.) -  xarab, pis. -  İşimizi beybec elədi.
Şura insanları beybec eylədi,
Naxıs adam lann zamanı gəldi (Aşıq Nəsib).
Beybafa  (si.)  -   bivəfa.  -B eybafa  uşağın  olduğunnan  olrnadığı 
yaxşıdı.
Beyqafıl  (z.)  -   qəflətən,  bırdən.  -   Beyqafıl  eşikdən  bir  səs
gəldi.
Beycs  (z.) -  bu gecə. -B eycə qar yağacax. hava 
souyıjf.
Bə  (əd.) —bəs. -  Bə mana ürəx'-dirəx' verən  olacaxmı?
Bəax/Zbəaxlarım  (z.)  -   bir  az  bundan  əw əi,  bayaq.  -   Bəax 
işdən qayıdıf gəldim.
Bəcı  (sif.) -  pis,  murdar.  Əsasən uşaq nitq üçün xarakterikdir. -  
Ə1 vurma, bəcidi.
Bədəl (is.)  -əvəz. -  İsgəndər kişinin oğlannanmn bədəlı yoxdu.
Bədnöüs  (sif.)  -  bədnəfəs.  -  Bədnöüs  adama  əvin  yaxcı  şeyini 
göstərmək olmur, nazamyar.
Bədöüz (sif.) -  bədnəzər, dəyməcəli. -  Əsli çox bsdöüz arvatdı.
BədöylətZZbidölət  (sif.)  -   ziyaııkar.  -   Bədöylət  oğlu  heş  Allah 
vsnnəsin.
Bəsdəmə  (si.)  -   kökəldilən  mal-heyvan;  qaz-ördək  də  bəslənə 
bilər.  -Toğluyu  tayıya  bağlamışam  kin,  bəsdənsin,  Allah  qoysa, 
Qurbamuxda kəsəcəm.
B əi  ( is.)  -   nışan,  işarə.  -   Beycə  xırmanda  taxıiın  bəlini 
pozuflar.
Bəlləm əx’  (f.)  -   nişanlamaq.  -  Əvin  daman  yerini  bəliə  kin, 
vağış kəsəndə qayırax.
Bəlgə  (is.)  -   qızm  oğlana  nişarılanması.  -   Böün  Səlminin  qızı 
Bənoyşüyə bəlgə gətirillər.
Bəiim  ('is.)  -   taxıl  döyüləndən  sonra  qalan  küləş.  -   Arpa 
bəlimini mal taha yaxşı yer.
Bəlgə  taxmax  (f.j  -  nişaniamaq.  -  Qızı  oğlana almaq üçün ata- 
ananm,  həm  də  oğlanm  özünün  razıhğ:  ilə  qızm  barmağına  üzük, 
başma  yaylıx  bağlıyıllar,  yanı  nişannıyıllar.  Buna  bəlgə  taxmax  da 
dellər.
Bəlkəm  (b.)  -   bəlkə.  -   Bəlkəm,  bu  il  yağış  olduğunnan  qartol 
da çox olacax?
Bənə  (ədat)-əlbəttə-Bənə bu onun  işi döl.
B ənəx'(sif.)  -  xallı  -B ən əx '  quzuvu  uşaxlar  xoşduyullar.  Belə 
bir bayatı  da var:
Ürəyimdə yara var 
Bənək-bənək yara var.
Aç ürəyim, yar bağnm.
Gör yanmamış hara var ?
Bəntdəməx'  (f.)  -   bərkitmək,  bağlamaq.  -   Anam  pəncəyimın 
sədəfini  bəntdədi.
BəndəmZZpəndəm  (si.)  -   dölə  yaramayan  erkək  qoyun  və  ya 
mal. -  Nurunun bir erkəx' danası var,  o da pəndəmdi.
Bənöyüş  (sif.)  -   bənövşəyi.  -   Nənəmin  bənöyüş  irəx'  bi.r 
qöcüyü varıydı, xeyirdə, şərdə genərdi.
Bərə  (is.)  -  qoyunu  sağmaq  üçün  ağac  və  ya  daşdan  hörülmüş 
hasar.  -   Qalxozun  qoyunnanns  bəriyə  dolduruf  sağıllar.  Belə  bir 
bayatı da var:
Herya, herya heriyə 
Qoun doldu bəriyə.
Yar yaman uzax getdi,
Dein dönsün geriyə.

---